Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

[p. 551]

Hollands Leeuw ontwaakt. Tafereelen en Herinneringen uit de dagen van den Belgischen Opstand in 1830. Opgedragen aan de Verdedigers van 't Vaderland. ‘De liefde tot het Vaderland kent geene perken; overal, waar dezelve bestaat, verrigt zij wonderen.’ Graaf De Ségur. Te 's Gravenhage, bij J. Immerzeel, Jun. 1831. In gr. 8vo. VIII, 490 Bl. f 3-60.

Toen wij dit stevig boekdeel in handen kregen, gevoelden wij - wij bekennen het - juist geen' grooten lust, om het te lezen. Wat toch zou het ons leeren? Waardoor kon het zich aanbevelen? Het kwam, dacht ons, óf te vroeg óf te laat. Te vroeg voorwaar, om ons nieuwe standpunten, belangrijke overzigten, tot dusverre onbekende gedenkstukken te leveren. Te laat, om ons iets nieuws te verkondigen, of den trek levendig te houden tot het andermaal doorloopen van die reeks van schand- en jammertooneelen, die nog voortduren, en van welke wij (men verschoone de onkiesche uitdrukking om het walgelijke der zaken!) nog tot aan de keel toe vol zijn. Bovendien, mannen als een van kampen en scheltema deden ons alreeds de behandeling eens onderwerps te gemoet zien, welke in hunne handen ongetwijfeld, op eenigen afstand van tijd, waarin wij, dat God geve! ruimer zullen mogen ademhalen, niets te wenschen zal overlaten, ten zij alleen de vereeniging van beider arbeid tot één geheel. Met dat al, toen wij, overeenkomstig onzen pligt, ons zetteden, om het Voorberigt te lezen, begon al aanstonds de slaauwe lust ter nadere kennismaking met het werk bij ons op te wakkeren. ‘De titel van Hollands Leeuw ontwaakt duidt genoegzaam de (den) aard en (de) strekking van dit boek aan; en het bijvoegsel, dat het bestaat uit Tafereelen en Fragmenten’ (de titel heeft Herinneringen) ‘uit het tijdperk van den Belgischen opstand, doet tevens zien, dat het geen volledig geschiedkundig geheel uitmaakt. Men zal er nogtans in voorgesteld vinden vele merkwaardige gebeurtenissen, en vele plaatselijke en persoonlijke bijzonderheden, die verdienen in gedachtenis gehouden te worden. De form is romantisch; maar niet alle de brieven zijn verdicht: er zijn er hier en daar in het werk ingelascht, die in zin en substantie door bekende per-

[p. 552]

sonen alzoo geschreven zijn.’ Inzonderheid hechteden wij op het woord romantisch, met welken vorm wij anders, in het historiéle vak, juist niet hoog loopen, maar dat ons in dezen, bij een werk, dat geen volledig geschiedkundig geheel zal zijn, als het éénige en gelukkige middel voorkwam, om ter lezing uit te lokken. En inderdaad, de Heer immerzeel, dien wij, immers grootendeels, als den Schrijver vermeenen te mogen groeten, heeft, naar onzen dunk, een meesterstuk verrigt. In den vorm van meestal verdichte brieven, door en aan verdichte Hollandsche personen geschreven, levert hij een geheel, beginnende met de dagteekening van 13 Sept. 1830 en eindigende met die van 14 Aug. 1831, dat den ganschen jammerlijken opstand, vrij goed aaneengeschakeld, doorloopt, en ons van het begin tot het einde, met klimmende belangstelling, bezig houdt. De bedaagde frans van leeuwenhorst, te 's Gravenhage, schrijft aan zijnen Amsterdamschen vriend ferdinand meermans, en wederkeerig deze aan genen, een aantal brieven in echt-Hollandschen trant, waarin op zijn pas het Attisch zout geenszins ontbreekt. De jonge egbert meermans, minnaar van henriette van leeuwen horst, en door dit moedige en naïve vaderlandsche meisje weldra van zijne weifeling tot vrijwillige dienst bekeerd, wisselen beide, door geheel verschillenden briefstijl, deze correspondentie behagelijk af. Cornelia van klarendonk, te Rotterdam, minder levendig, maar niet minder gevoelig dan hare schalksche vriendin, - de welmeenende, maar stijf orthodoxe Mevrouw van dommelen, op Sionsburg bij Haarlem, - pleun borstel, de oude keukenmeid, eene moderne kenau, die haren tragen man, ten beste des vaderlands, tot deelneming aan deszelfs zaak, op hare wijze, weet aan te porren, - de wakkere dirk van leeuwenhorst, het echt model eens Nederlandschen jongelings, - diens moeder, de bezorgde, maar waardige Nederlandsche moeder, en nog een paar anderen, brengen allen te zamen zulk een leven en zulk eene afwisseling in het tafereel, dat het ons niet mogelijk was, het boek ter zijde te leggen, alvorens wij de 53 brieven, welke het vervat, hadden gelezen. Edele vaderlandsmin bezielde den Schrijver, die drie zonen als vrijwillige Jagers dat vaderland ten beste gaf; geregte en toch onpartijdige verontwaardiging tegen het opgeruide muitersvolk vervulde zijne borst; moed en bemoediging ademt

[p. 553]

zijn proza, gelijk zij zijne verzen doen schitteren, - en die geest leeft en zweeft ook in de verdichte schrijvers en schrijfsters dezer welgestelde brieven, afgewisseld door onderscheidene, meer en min algemeen bekende, vaderlandsche dichtstukken. De plaats ontbreekt ons, ter mededeeling van proeven, wier keuze ook te rulm is, om te kiezen. Wij hebben geene bijzondere aanmerkingen. Doch ja! toch eene enkele. Is het niet, vooral in dusdanige omstandigheden, wat al te dartel in henriette, dat zij haren uitgetrokken' minnaar, die haar schreef, ‘dat hij, in het zweet zijns aanschijns, les ontvangt in allerlei kunsten en wetenschappen, als: in het dóórloopen van zijne voeten, in het lamëxerceren van zijne armen, in het hongerlijden, in het doodschieten en - in het aardappelschillen,’ vraagt: ‘Hebt gij al eens pap gekookt? .... Nu! het is nog zoo na niet, maar wij hopen toch eens man en vrouw, en vader en moeder te worden ... Ergo!’? - Het woord stevendigste eetlust was ons tot heden onbekend. - Eene algemeene aanmerking is deze: dat wij het invlechten van zoo vele, allen bekende, staatsstukken, immers in derzelver geheel, verwacht noch gewild hadden in een werk als dit, dat toch geen volledig geschiedkundig geheel bevat, maar waarvan wij, met Schrijver en Uitgever, ‘een' herdruk, met alsdan veelligt noodig geachte veranderingen, verbeteringen en toevoegselen,’ (waartoe de bescheiden Schrijver elk uitnoodigt) volgaarne wenschen, en schier durven voorspellen. Wij zien zelfs nog eens een vervolg van den vluggen, maar daarom niet vlugtigen, immerzeel te gemoet. - De ontwaakte Hollandsche Leeuw komt ons op het fraai geteekende en gegraveerde titelblad grimmig tegen. Ach, had hij nooit gesluimerd! ....