Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

Onderzoek der beginselen, welke beschouwd worden als voldoende, om den Oorlog te regtvaardigen. Door eene Vrouw. Uit het Engelsch. (Uitgegeven ten voordeele des Vaderlands.) Te Groningen, bij J. Oomkens. 1831. In gr. 8vo. 54 Bl. f : - 40.

Zeer belangrijk is het behandelde onderwerp. De Engelsche Schrijfster keurt allen oorlog af, en acht het krijgvoeren strijdig met de eischen des Christendoms. Zij wil, dat men ook tot zelfverdediging niet naar de wapenen des verderfs mag grijpen, maar tot zedelijken tegenstand zich moet bepalen. Na gewezen te hebben op de leer van het Evangelie, poogt zij ook door redenering de lofredenaars des oorlogs te wederleggen, die weigeren zich te laten overtuigen door godsdienstige drangredenen. Zij stelt zich dus de volgende vraag ter beantwoording voor: Heeft het aangenomen regt van oorlog te voeren over 't geheel voor- of nadeel aan het menschdom aangebragt? Zij ontkent niet, dat, onder toelating der Voorzienigheid, de oorlog nu en dan het middel geweest zij, waardoor zeer veel goeds over de wereld verspreid is geworden. Misschien, zegt zij, kunnen de rampen, die den-

[p. 549]

zelven vergezellen, medewerken juist tot verdelging van het beginsel, waaruit zij ontspruiten, daar zij op de treffendste wijze de dwaasheid van allen strijd doen uitkomen, en ons daardoor de zegeningen des vredes te meer op prijs leeren stellen. Maar het is niet uit zoodanige beginselen, dat men zich in den krijg wikkelt. Gewoonlijk gaat men enkel naar de ingevingen van hoogmoed en eigenbaat te werk, onder het voorwendsel van vaderlandsliefde; of, zoo men al uit minder (meer) edele beginselen handelt, worden toch gewoonlijk beide de strijdende partijen aangedreven door een begrip, het zij van de nuttigheid of van de noodzakelijkheid des krijgs. Onderzoeken wij dan, in hoe verre het oorlogen waarlijk het regt heeft doen zegepralen. Elke partij geeft meestal voor, onder deszelfs banieren te vechten; maar het regt kan toch niet aan beide zijden zijn, en waarschijnlijk aan geen van beide kanten blijven. Verder bewijst zij uit de geschiedenis der Romeinen, dat eigene veiligheid of zelfverdediging veelal het voorwendsel is, maar dat zelden de oorlog enkel defensief blijft. Voorts de nuttigheid des oorlogs op staatkundige gronden onderzoekende, wil zij van de onmiddellijke gevolgen, als hongersnood, pest en dood, niet eens spreken, maar bepaalt zich tot de zedelijke uitwerkselen op het gemoed van den soldaat, die, redelijk mensch zijnde, tot een bloot werktuig wordt vernederd, en genoodzaakt is, op bevel van een' ander, daden van de bloedigste wreedheid te bedrijven, allerstuitendst voor zijn nog niet bedorven gevoel. Herhaalde gewelddaden, leest men onder anderen bl. 20, brengen gelijksoortige gewoonten voort; de beleedigingen der tegenpartij geven aanleiding tot wedervergelding; hieruit vloeit een stelsel van wederkeerige wreedheid voort, en niet zelden zien wij een geheel volk, dat voor eene regtvaardige zaak, met al de zuiverheid van misleide geestdrift, den strijd aanvaardde, met deszelfs verdrukkers van karakter verwisselen, en op zijne beurt zich schuldig maken aan alle verfoeijelijke gruwelen, welke de menschheid onteeren. Deze waarheid wordt ongelukkiglijk op ieder blad der geschiedenis overvloedig bewezen. Ter staving van dit gezegde worden enkele voorbeelden aangehaald. De Schrijfster maakt vervolgens opmerkzaam op de uitwerkselen, welke het oorlogvoeren op de algemeene welvaart heeft. Ook hier staaft zij hare stellingen door voorbeelden uit de geschiedenis. Eindelijk handelt zij over de noodzakelijkheid, die men als eene laatste bewijsreden tot verdediging van het oorlogen bijbrengt.

[p. 550]

Het gebruik, zegt zij, om twistzaken door de punt van den degen te beslissen, is nu reeds lang genoeg gevolgd geworden, om zelfs den meest vooringenomen beschouwer te overtuigen, dat daaruit onberekenbaar veel kwaad voortvloeit. Is het dan niet wel der moeite waardig, ook eens te beproeven, of eene tegenovergestelde handelwijze niet minder kwaad zoude aanbrengen? Zij wijst op Pensylvanië, en beantwoordt eene tegenbedenking. Daarna komt zij terug op het beginsel van zedelijken tegenstand - het eenige, dat met den geest des Christendoms is overeen te brengen. De hoofdzaak komt hierop neder: ‘En hoewel onze verwachtingen geenszins zoo overspannen zijn, dat wij, in den tegenwoordigen staat der openbare denkwijze en gevoelens, zouden durven hopen, dat een onregtvaardig aangevallen volk zich zoude onthouden de wapenen ter verdediging aan te gorden, blij ven wij desniettemin overtuigd, dat het beste middel, om de geheele afschaffing des oorlogs te bewerkstelligen, gelegen is in het verspreiden van die beginselen, welke, algemeen aangenomen zijnde, de hand des aanvallers zoo wel, als de verbitterde tegenkanting der beleedigde tegenpartij, zouden tegenhouden. In allen gevalle zoude de oorlog daardoor in het juiste daglicht gesteld, en de bestuurders van ieder land aangespoord worden, om ernstig hunne krachten in te spannen tot vermijding van alle aanleidingen tot beleediging en strijd.’

Nadat bovenstaand verslag was gesteld, meende Rec. zich te herinneren, dat vroeger een werkje van gelijken inhoud was uitgegeven. Bij nader onderzoek zag hij deze zijne meening bevestigd. In 1829 is het te Zutphen bij wansleven van de pers gekomen, onder dezen titel: Beschouwing der beginselen, waarop het voeren van den Oorlog is gegrond. Zie Vaderl. Letteroeff. No. XIII. van 1829. bl. 588. Bij vergelijking blijkt, dat het thans aangekondigde eene verschillende vertaling van een en hetzelfde oorspronkelijk werkje is. In de uitgave van 1829 wordt niet gezegd, dat eene Vrouw de Schrijfster is, maar alleen te kennen gegeven, dat er eene, ten jare 1815, in de Vereenigde Staten van Noord-Amerika gevestigde en later ook in Engeland uitgebreide Peace Society bestaat, die zoodanige stukjes poogt te verspreiden. De tweede Vertaler heeft blijkbaar niet geweten van den eersten. Zijne overzetting is vrijer en fikscher. Over het geheel geven wij er de voorkeur aan. De prijs is 10 centen minder, en de uitgave ten voordeele des Vaderlands geschied.