Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

[p. 481]

Theophilus. Een Leesboek voor Vrienden van Godsdienst en Christendom. Door N. de Graaff, Predikant te Bloemendaal. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1830. In gr. 8vo. 330 Bl. f 3 - :

Met volle ruimte kunnen wij dit nuttig en stichtelijk boek aanprijzen. De ons onbekende Schrijver wilde iets toebrengen tot vermeerdering van kennis, tot versterking des geloofs, en tot bevordering van Godzaligheid en Christelijke deugd. In deze zijne poging heeft hij, naar ons oordeel, over het geheel gelukkig mogen slagen. De volgende onderwerpen zijn behandeld: I. De Godsdienst eene behoefte voor den mensch. Met veel genoegen hebben wij dit gelezen. II. Gods zorg voor de zedelijke opvoeding des menschelijken geslacht. Wat er gezegd wordt, is waar en goed; wij zouden echter nog wel eenigzins breedere ontwikkeling verlangd hebben. III. De wereld en hare inrigting een bewijs voor Gods aanwezen en liefde. Hier komt menige nuttige aanmerking voor. Al kunnen wij in vele gevallen het hoe en waarom niet doorgronden, wij zeggen met den Weleerw. de graaff: Wij kennen ten deele! .... Uit dien hoofde is het voor ons geloof en onze hope, voor de rust onzer ziel en de gelukzaligheid onzes levens ten hoogste gewigtig, de bewijzen gade te slaan en op te sporen, die ons de wereld voor Gods liefde aanbiedt. IV. Kenmerken van den echten Christen. Over het geheel kunnen wij er ons mede vereenigen; doch niet in allen deele bevalt ons, wat bl. 79 en 80 voorkomt. De teekening dier soort van menschen is, naar onze gedachten, geenszins gelukkig uitgevallen. Zouden lieden, die zoo veel werk maken van Bijbellezen en kerkgaan - die het huiselijk gebed niet vergeten - wier bijzondere karaktertrekken zijn goedheid, zachtzinnigheid en toegevendheid, waarlijk wel met onbeschaamde stoutmoedigheid alle deze hunne goede hoedanigheden en

[p. 482]

werken bij God in rekening brengen, en voorts te kennen zijn aan hunne liefdelooze oordeelvellingen over hunne medemenschen - aan het uitmeten en luidruchtig verbreiden van de misstappen van anderen? De Schrijver had zijne meening beter behooren uit te drukken met andere woorden. V. De voordeelen eener vroegtijdige Godsvrucht. Een waar en belangrijk woord. Mogt het door velen gelezen en behartigd worden! VI. Gods wijsheid en goedheid in de besturing der menschelijke lotgevallen. (Eene Apologie voor de Voorzienigheid.) Uit de gangen van Gods hoog bestuur, kenbaar in de geschiedenis van belangrijke Bijbelsche personen, poogt de Schrijver te bewijzen, dat ook onze lotgevallen door liefderijke wijsheid geregeld worden. Hij eindigt met de juiste aanmerking: Uit dit alles mogen wij, dunkt ons, dit gevolg afleiden, dat wij niet, dan met zeer veel voorzigtigheid en diepen eerbied, de wegen van Gods Voorzienigheid met ons mogen beoordeelen. Het gaat ons dikwijls, gelijk het gaat met de groote menigte, die zich vermeet, over de daden en besluiten van den Vorst, en de inrigtingen en wetten van den Staat te oordeelen, zonder met de drijfveren en geheime bedoelingen der staatkunde bekend te zijn. Deze vergelijking is welgekozen. Alleen heeft dit onderscheid plaats, dat Gods bestuur altijd goed is, al kunnen wij het niet doorzien, daar integendeel de bedoelingen der staatkunde maar al te dikwerf het licht niet kunnen verdragen. VII. Gedachten bij het Graf. Stichtelijk en goed. VIII. Vergelijkende beschouwing van het hedendaagsche Christendom met dat der eerste tijden. De schets van de gesteldheid der eerste Christengemeente beviel ons bijzonder. De Schrijver heeft ook blijkbaar met onpartijdige waarheidsliefde het veelvuldige goede onzer dagen opgemerkt. De vergelijking is moeijelijk. Wij meenen echter nog al meer op bijkomende omstandigheden te moeten hechten. Ons besluit wordt dan in eenige opzigten iets gunstiger In het hart der menschen kunnen wij niet lezen; maar ten dage van nood en gevaar open-

[p. 483]

baart zich toch zeer veel goede gezindheid. Op bl. 239 en 240 worden eenige wenken, hiertoe betrekkelijk, gegeven. IX. Eene stem Gods, en niet eens menschen. Op eene gepaste wijze wordt betoogd, dat, daar er thans geene hoorbare stemmen uit den hemel noodig zijn, God duidelijk genoeg tot ons spreekt in onze lotgevallen en in onderscheidene wederwaardigheden des levens - door zijn Woord, door de Natuur, door zijne Voorzienigheid, in voor- en tegenspoed, in kastijdingen en rampen, in ons zedelijk gevoel, en in het geweten, X. De heilzame invloed der Christelijke Godsdienst op het huiselijk geluk. Na eene schoone schets van dezen invloed gegeven te hebben, deelt de Schrijver belangrijke aanmerkingen mede over de oorzaken, waaraan men vermindering van huiselijk geluk, heden ten dage vooral, moet toeschrijven. Hier komt veel voor, dat thans inzonderheid opgemerkt en behartigd verdient te worden. XI. De vergeving der zonden. Mede zeer lezenswaardig, al is het ook, dat men geenszins in alle bijzonderheden zich kan vereenigen met de begrippen des Schrijvers.

Een lief plaatje versiert het titelblad. Taal en stijl zijn vrij goed. Hier en daar zoude men eenige meerdere juistheid van uitdrukking mogen verlangen. Zoo staat, om een enkel voorbeeld bij te brengen, bl. 16: Als regenten of onderdanen - als vrijen of dienstbaren, zal zich in onze gezindheden en handelwijze de heilzame invloed des Christendoms openbaren. Eene drukfout is goedertierend, in plaats van goedertieren. Twee malen staat lag voor legde. Op bl. 76 is en (en echte Christenen zijn) zinstorend, en moet weggelaten, of in ook veranderd worden. De weinige fouten, die er meer ingeslopen zijn, zullen den lezer niet hinderen. - Wij wenschen aan dit nuttig werk een zoo goed vertier, dat de waardige en bekwame Schrijver zich opgewekt moge gevoelen, om een tweede deel te laten volgen.