Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

Het tweede Eeuwfeest van het Athenaeum Illustre te Deventer op den 16 Febr. 1830 plegtig gevierd door Corn. Fransen van Eck en Mr. P. Bosscha. Te Deventer, bij J. de Lange. In gr. 8vo. XIII, 156 bl. f 2-20.

De Deventersche Hoogeschool, gelijk de Heer bosscha in zijne Opdragt te regt zegt, bekleedt onder de inrigtingen van het aloude Deventer buiten tegenspraak eene voorname plaats. Wij breiden dit aldus uit: ‘Onder de aloude inrigtingen, tot bevordering van wetenschap, verdient die te Deventer misschien de eerste plaats.’ Onder de groote en goede mannen, die tegen onkunde en bijgeloof hier te lande met het gelukkigste gevolg eene borstwering stelden, moet vooral

[p. 455]

ook de inboorling van Deventer geert groote genoemd worden. Hij stichtte de Broederschap des gemeenen levens, naar het ontwerp van florens radwijn. Uit deze Broederschap kwamen goede scholen en edele vernuften voort, gelijk een alexander hegius, een der Leermeesters van erasmus. Eene aanzienlijke vrouw, anna van twickelo, Wed. martinus boedeker, en haar zoon balthazar waren echter meer bepaald door erfmaking de eigenlijke Grondleggers der Deventersche Hoogeschool. Dezelve werd vervolgens versierd door mannen als jacob revius, joannes fredericus gronovius, gijsbertus cuperus, j.g. graevius, g. scheltinga, j. de rhoer, van der marck, wassenbergh, ruardi, j.o. sluiter, duymaer van twist en anderen. Zij gaf kweekelingen als g. dumbar, d.g. van der keessel, m. tijdeman, h. bosscha, g.d. jordens, a.g. besier, r. feith, r.j. schimmelpenninck, om van anderen en levenden niet te spreken. Dat men te Deventer op eene plegtige wijze het tweede Eeuwfeest gevierd heeft, gaf algemeen genoegen. De grijze, brave, welsprekende van eck trad bij die gelegenheid op met de hier uitgegevene Redevoering, die ons doeltreffend voorkomt, en, na den diepbetreurden en zoo spoedig gevolgden treffenden dood van dezen waardigen en edelen man, den Heere bosscha ruime stof gaf tot belangrijke bijdragen, aanmerkingen en inlichtingen. Deze werden uitgebreid en als tot meerdere volkomenheid gebragt, zoo ver het bestek toeliet, door de beredeneerde lijst der Hoogleeraren, waarin, op eene gepaste wijze, ook van van eck melding wordt gemaakt. Zijn wij den Hoogleeraar p. bosscha reeds hiervoor, gelijk voor de gansche uitgave, dank verschuldigd, niet minder zijn wij hem verpligt voor het Gedicht, waarmede hij, na de Redevoering van van eck, der plegtigheid luister heeft bijgezet, en dat ons nu ook wordt medegedeeld. Wij hebben het met groot genoegen gelezen en herlezen. Het begin trof ons reeds, als eigenaardig en gemakkelijk:

Ja, ontrol nu van uw wallen

Vlag en wimpel, grijze Stad!

Laat nu door uw blijde hallen
Driewerf 't vrolijk ïo schallen:

Gij, Verlichtings bakermat.

[p. 456]

 

Ja, 't is hoogtijd in uw muren,

 

Burgers! heft den feestzang aan,

 

En ontsteekt de vreugdevuren:

 

De eeuwen mogt uw School verduren,

 

En nog glansrijk blijft zij staan.

Dergelijke voorzangen stemmen ten goede. Later, in Alexandrijnsche verzen, wordt alles meer, hoewel min vloeijend en hier en daar min dichterlijk, ontwikkeld. Wij erkennen volmondig, nooit iets beters in dien trant van den Hoogleeraar p. bosscha gelezen te hebben. Er is niets in van dat winderige en overdrevene, hetwelk niet zelden bij zulke gelegenheden het werk van anderen bederft, omdat het 't gewoon begrip en de dadelijke bevatting te boven gaat. Verstaan te worden, is een onmisbaar vereischte. Wijsheid en waarheid moeten ook 's Dichters zijde niet verlaten. Onder anderen troffen ons te dezen aanzien de volgende regels:

Zoo als door wondre kracht het gloeijend bliksemvuur
Den dampkring, door den wil van 't Godlijk albestuur,
Zijn veerkracht weêrgeeft, en tot nieuwe groeikracht zuivert,
Schoon vaak bij d' ommekeer 't misdadig menschdom huivert:
Zoo wekt ook hooger hand 't nog onbekend geslacht
Van nieuwe volken op, dat, door geheime kracht
En zonderlinge drift bezield, gestuwd, bewogen,
Zijn grenzen overschrijdt, en, dreigend aangevlogen,
Den stoutsten weêrstand breekt, de wereld overheert,
Het werk van eeuwen sloopt, en 't onderst boven keert;
Maar, uit dien tuimelgeest tot zachter zin gedreven,
Weêr opbouwt en herstelt, en werkkracht schenkt en leven.

Hadden wij meer ruimte, wij deelden de treffende vergelijking mede van den Nederlandschen stroom op bl. 147. Het geheele gedicht is waar, kiesch, zonder aanstoot aan anderen, en met billijke verheffing voor Deventer. De slotzang is waarlijk fraai en allezins gepast. Wij zijn niet gezet op eigen oordeel, maar hebben met bevreemding vernomen, dat dit uitgegeven feestwerk, hetgeen wij inderdaad zeer eigenaardig en verdienstelijk, zoo wat vorm als zaken betreft, keuren, elders min gunstig beoordeeld is. Wij stemmen gaarne in, gelijk men ziet, met die genen, die betuigen, dat de voor- en slotzang vloeijender zijn dan de Alexandrijnsche regels; dat eene korte beschrijving der feesten of

[p. 457]

plegtigheden, bij deze gelegenheid te Deventer plaats gehad hebbende, billijk hier verlangd werd; dat de briefwisseling met de Akademie van Valence, bl. 53-65, beknopter medegedeeld had kunnen worden, zelfs dat het bijgebragte op het einde van bl. 144 en het begin van bl. 145 eenigzins prozaïsch is; maar in de betuiging, dat de Redevoering van den Heer van eck tot een onverwelkelijk gedenkstuk der feestviering strekken zal, in de bijvoeging van de toespraak aan den Heer Gouverneur, enz. vinden wij zoo veel berispelijks niet, en het geheel is, onzes oordeels, in allen gevalle eene zeer belangrijke bijdrage tot de geschiedenis der Doorluchtige School te Deventer, en vol bewijs van de vlijt en verdiensten van den Hoogleeraar bosscha, wien mij tot dergelijken en anderen arbeid van harte lust, opgewektheid en aanmoediging toewenschen. Hij late zich niet afschrikken, maar ga voort op den waarlijk goeden weg, hier ingeslagen.