Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

De Avondklok; of Opwekkingen tot Geloof en Godzaligheid. Door Georg Geszner, Predikant en Hoogleeraar te Zurich. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. In gr. 8vo. VI, 290 bl. f 3 - :

Dit boek moet, naar des Schrijvers aankondiging, een stichtelijk werk zijn, en heeft ten doel de opwekking en bevordering van Christelijke kennis, gezindheid en gevoelens. Tot den naam Avondklok vinden wij in het werk zelve geene andere aanleiding, dan eene soort van gedicht, bij wijze van inleiding vooraan geplaatst, hetwelk, naar het ons voorkomt, in ongebonden stijl eene betere houding zou hebben, dewijl deszelfs vlugt niet hoog genoeg is, om op den naam gedicht aanspraak te kunnen maken, b.v.:

Bij 't nedrige Friedland -
- had eens de ridder van Friedheim zijn slot,
Een man om zijn inborst geprezen,
Wiens handel en wandel de waarde der deugd
In al haren luister bewezen.
Bij aanzien en voorspoed, gematigd en vroom,
Tevreden en dankbaar te gader,
Genoot hij als landheer het wenschelijkst lot,
Het reinste genoegen als vader.

Het werk zelf bestaat uit de volgende vertoogen: I. Dagelijksch gebed. II. De voorbidding van Jezus voor de zijnen. III. De zorg van Jezus voor de zijnen leert ons voor de onzen

[p. 414]

te zorgen. IV. Ons doel is bij Christus te zijn. V. Over het slot van het gebed van Jezus, Joan. XVII:26. VI. Het Evangelie van Christus eene kracht Gods om zalig te maken. VII. Godsdienstige gezindheid en menschenliefde zijn de weg ter verkrijging van hoogere gunstbewijzen. VIII. Het hoogste voor den mensch ligt in het Christendom. IX. De beste en beproefdste middelen ter bevordering van het ware Christendom. X. Het geluk van een vroom gezin. XI. Kinderlijke onderwerping aan Gods wil. XII. De zegepralende vreugde van het geloof van den Christen. XIII. Hun, die God lief hebben, moeten alle dingen medewerken ten goede. XIV. Over het Christelijk gebed. XV. Onderwerping en troost in lijden en ondoorgrondelijke beproevingen. XVI. De schoonste deelneming. XVII. Het zoeken van den Heer. XVIII. De wijsheid Gods in het onderwijs der menschen. XIX. De levende hoop van den Christen in lijden en dood. XX. Over het levend geloof. XXI. Over het gebed des Heeren. XXII. De kinderdoop. XXIII. De hoop op eenen zegenrijken zaaitijd. XXIV. Over de eer, die wij menschen schuldig zijn, in tegenstelling van die, welke God alleen toekomt. XXV. Over de eer, die wij de menschen schuldig zijn. XXVI. De vatbaarheid voor het genot der levende hoop. XXVII. Het doel aller Christelijke zamenkomsten. XXVIII. Waarschuwing tegen het vooroordeel, alsof bij God aanneming des persoons ware. XXIX. De verlossing van den vromen uit de verzoeking. XXX. Overdenkingen op het Kersfeest.

Deze vertoogen zijn zoo ingerigt, dat gedeeltelijk de aan het hoofd genoemde onderwerpen in eene redekunstige rangschikking der deelen behandeld worden. Zoo wordt onder anderen de kinderdoop voorgesteld als 1. treffend voor het Christenhart, 2. heilig voor kinderen, 3. verpligtend voor ouders, en 4. belangrijk voor allen, die er bij tegenwoordig zijn. In andere hier voorkomende stukken geschiedt de voorstelling van het onderwerp meer occasioneel, verbonden aan de behandeling van eene of andere bijbelplaats. Onder deze laatste soort trok onze aandacht tot zich het stuk: De wijsheid Gods in het onderwijs der menschen, in hetwelk een zeer doelmatig gebruik is gemaakt van Hand. X. Beide soorten van behandeling doen ons gissen, dat wij hier vertoogen ontvangen, die oorspronkelijk als leerredenen hebben gediend, gedeeltelijk zoo als zij hier voorkomen, en gedeeltelijk tot derzelver tegenwoordige bestemming, wat den vorm betreft, omgewerkt. Uit het voorberigt blijkt, dat gesz-

[p. 415]

ner niet de vervaardiger is van alle hier geplaatste stukken, maar dat hij ook van den arbeid van sommigen zijner vrienden gebruik heeft gemaakt tot zamenstelling van deze verzameling. Andere schrijvers worden echter niet genoemd, uitgenomen lavater aan het hoofd van het stuk: Over het gebed des Heeren. De inhoud van dezen bundel getuigt van het geloof der schrijvers aan de kenmerkende leerstukken van het Christendom, die hier doorgaans op eene hartelijke en tevens verstandige wijze tot stichting der lezers worden aangewend. Hier en daar echter vinden wij bewijzen aangevoerd, die, hoewel dan ook de beweerde zaken zelve waar en nuttig zijn, tot derzelver staving niets bijdragen. Wie zal het, bij voorbeeld, den schrijver niet toestemmen, dat het des Christens verpligting is, om voor de genen, die hem dierbaar zijn, te bidden? Maar geheel strijdig met een regt verstand der Heilige Schrift is het, wanneer tot aandrang van deze verpligting, bladz. 9 van dit werk, gezegd wordt: ‘Ik meen, dat dit eene voorname reden is, waarom de schriften des Nieuwen Verbonds zoo gaarne de uitdrukking bezigen, dat de Christenen, en gewis de edelste en beste het allerzekerst, gekocht zijn tot Priesteren Gods, een uitverkoren geslacht, een koninklijk Priesterdom, een heilig volk, een volk des eigendoms, omdat zij juist als Voorbidders voor hunne broeders tot God zouden gaan.’ Wij vinden de aanhaling van deze in het Oude Verbond gebezigde benamingen, aan de Christenen gegeven, 1 Petr. II:9. Aldaar en overal, waar ook op andere plaatsen afzonderlijke gedeelten van deze benamingen van den Christen gebezigd worden, duiden dezelve wel in het algemeen de verpligting aan van de Christenen, om God door geheel hun gedrag te verheerlijken; maar nergens begunstigt het verband de meening, dat in het bijzonder de verpligting bedoeld wordt, om voor elkander te bidden. In het stuk: Het zoeken van Jezus, hinderde ons de zinspeling op het zoeken van den Heer door de vrouwen, toen zij zijn lijk zochten. Het zeggen van den Engel, toen zij bij zijn graf kwamen, tot die vrouwen: vreest niet! is toch waarlijk ook al geen bewijs, dat de Christenen ook nu nog, bij welke het zoeken van Jezus daarin bestaat, dat zij ‘hun oog openen voor zijn licht, verlangen naar de rust, die hij schenkt, dorsten naar de kracht, die uit zijne volheid ontspringt, en hijgen naar de zekerheid zijner liefde,’ niet behoeven te vreezen. Indien

[p. 416]

de Ascetici van onzen tijd hellenbroek en anderen slechts afkeuren om hunne verouderde taal en stijl, en zij veroorloven zich even zulke gezochte woordspelingen en onnatuurlijke vergeestelijkingen, dan handelen zij onedelmoedig; en dan is het te voorzien, dat ook zij reeds verworpen en vergeten zullen worden, wanneer nog menigeen der oude stichtelijke schrijvers, door hunnen hartelijken toon van godsvrucht, door hunne onmiskenbare strekking tot bevordering van ware Christelijke godzaligheid, en door het wijze van hunne besturing in de onderscheidene gevallen des levens, nog een groot en duurzaam nut zullen stichten. Wij maken deze aanmerking minder om het thans aangekondigde werk, in hetwelk het berispte slechts eene zeldzame uitzondering is op het geheel, hetwelk doorgaans ook aan het gezond verstand nuttig voedsel verschaft; maar omdat de meening zoo geheel zeldzaam niet is, dat, wanneer stichting het hoofddoel van eenen redenaar of schrijver is, men het met het juiste der bijbelverklaring en der redeneringen zoo naauw niet behoeft te nemen. Het gevolg daarvan is, dat het den toehoorder of lezer wel eens gaat gelijk den man, die bij cicero klaagt: nescio quo modo, dum lego assentior: cum posui librum, et coepi cogitare, assensio omnis illa elabitur. Wil men wezenlijk en blijvend nut stichten door stichtelijke redevoeringen en geschriften; wil men in staat zijn, om de beschuldiging der ligtzinnigheid af te weren tegen de ware godsdienstigheid, alsof dezelve dwaasheid ware, dan zorge men toch, dat men alle zijne voorstellingen van godsdienstige waarheden en pligten steeds kan verantwoorden, als woorden van waarheid en gezond verstand.