Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

Gedichten van Cornelis Looijen. In 's Gravenhage, bij S. de Visser. In kl. 8vo. 267 Bl. f 1-80.

In het Voorberigt van zijnen bundel zegt de Heer looijen, dat hij zijne stukjes gerangschikt heeft naar de tijdsorde van derzelver vervaardiging. Dit veroorzaakt, daar de Dichter langzamerhand is toegenomen, dat men zijn werkje met klimmend genoegen leest: alleenlijk stelt hij zich bloot aan één gevaar. Sommige Recensenten, namelijk, bepalen zich in hunne beoordeeling tot eenige der eerst voorkomende stukken, terwijl zij zich van het volgende zoo kort mogelijk afmaken. Worden nu ongelukkig de gebrekkigste stukken het voorwerp der kritiek, en worden daarentegen de beste over het hoofd gezien, dan ontstaat er al ligt eene ongunstige beoordeeling. Daar de steller van deze recensie, hoe zuur hem dit soms moge vallen, de hem toegezondene werken altijd van het begin tot het einde leest, alvorens zijne gedachten aan het Publiek ter toetsing te geven, zoo heeft de Heer looijen van onze zijde in dit opzigt niets te vreezen.

De Opdragt aan mijne Lezers, schoon van het jaar 1829, en over het algemeen vrij geestig, is echter hier en daar wat te plat, en op verre na het beste stukje uit deze verzameling niet. - Aan de Hollandsche Jongelingen, enz. bl. 8:

Wijl de dieren lustig spelen

In het lieve zomergroen,

Op de boomen vrolijk kwelen,

Of de velden hupplen doen.

De velden huppelen immers niet? De Dichter wilde zeggen: Of daar hupp'len in het veld; maar dit gedoogde het rijm niet. Ook is dieren minder verkieslijk. Die vier regels hadden beter moeten zijn. Overigens zij hier aangeteekend, dat de Heer looijen, zonder zich er eenigzins over te bekommeren, ei op ij laat rijmen. Die vrijheid komt zeer dikwijls in deze verzameling voor. Bl. 16, in de Onsterfelijkheid, staat onderaan de bladzijde Der .

[p. 270]

Gelukzaligheid is een woord, dat alleen in Trippelverzen kan worden gebezigd, als ook in Hexameters enz. b.v.

Voor dus hier liever: . Anders heeft dat vers op de Onsterfelijkheid, even als dat op de Hervorming, vele verdiensten. Minder welgeslaagd is het uitgebreide stuk: Bij den algemeenen Vrede. Er heerscht daar eene zekere matheid en gerektheid, gebrek aan gedachtenleiding, zwakheid in den versbouw, en overlading van Goden- en Godinnen-namen. Bl. 47 staat er:

Waar hofslang eertijds zat, verkeeren dan de duiven.

(Liever:) Waar eens de hofslang zat, enz.

Bij den dood van mijn Hondje mengt het ernstige te zonderling onder het luimige, en het verhevene onder het alledaagsche. De toespeling op de Paradijsgeschiedenis en de verlossing der menschen door Jezus ware best weggelaten in een treurlied op een mopje, hetwelk anders het hart des Dichters niet tot oneer verstrekt.

Bij eene verwelkte Bloem. Daar komen wij nu eigenlijk in de dichtsoort, waarin de Heer looijen het beste slaagt, korte liederen, elegiën en madrigalen van den filozofisch-sentimentelen trant, welke aan Recensent altijd zoo behaagt. - Bl. 76, in plaats van: Mindert zulks uw schoonheid niet, liever: Mindert dat uw schoonheid niet. Zulks is een prozaïsch woordje. - De Vrouw van Hasdrubal bij de puinen van Carthago is de uitboezeming van eene vaderlandschgezinde vrouw. - Aan mijne aanstaande Vrouw is allergeestigst, zoo fraai als Mijne Sperata in den Leidschen Studentenalmanak voor 1825. De Dichter wist, namelijk, nog niet, wie het wezen zou. Hij besluit aldus:

Ziedaar mijn' hartewensch, beminde!
En als ik u nu nimmer vinde,

Dan worde ook van nalatigheid

Mijn zangster nooit door u beschuldigd,
Want reeds heeft u mijn lied gehuldigd,

Eer 'k weet of ge ooit aanwezig zijt.

[p. 271]

Aan eene Vriendin is een middelmatig stukje. Die vriendin was zeker de aanstaande vrouw niet: daar is het versje te koel toe. - De Starren. Een fraai stukje. Men hoore b.v. deze acht regels:

Ongelukkig! wien, in 't lijden,

Hoop op redding niet verkwikt,

Wien (Die) geene uitkomst mag verbeiden,

Wien geen star meer helder blikt.

Ongelukkig! wien, bij 't sneven,
Hoop noch uitzigt is verbleven,

Wien, daar 's levens zon verdwijnt,

Ook geene enkele star meer schijnt.

De Schrijfkunst is een stoute, doch wat te brommende en te lange Lierzang. De aanhef bevalt ons niet; hij is in den afgezaagden trant:

Mijn geest! besef, gevoel de waarde,

Den hoogen rang van uw natuur;

Ontwring u aan het slijk der ras verdwenen aarde!

Ontgloei, ontvlam in heilig vuur!

Dat moet verheven zijn, maar het is eigenlijk zwellend. Het verbeeldt hooge kunst; maar niets is gemakkelijker, dan alzoo te dichten. Men behoeft niets te gevoelen, om toch te kunnen zeggen: Ik blaak, ik gloei; het bloed bruist door mijne aadren. Dat zoo niet te vertellen, maar uit den grondtoon van het stuk te verraden, bewijst beter, dat men vol is van zijn onderwerp. Het tweede couplet op bl. 119, en voorts tot het einde, is uitmuntend. - Het Graf. Plegtig en aandoenlijk verheven. - Salomo's eerste Regt. Gelukkig in de manier van tollens. - Frosine is roerend; Serafine heerlijk, bijna het beste vers uit den bundel. Herinnering, echter, is in hare soort niet minder. Ook de Gelofte (Romance) is voortreffelijk. En hoe los en gemakkelijk, hoe fraai gevonden is de aardige en leerzame vertelling, Florette! - Aan de Linge is statig en roerend. - De vertaalde stukjes zijn goed gekozen en veelal wèl overgebragt. Of de Heer looijen evenwel lamartine wel verstaan heeft, komt Recensent twijfelachtig voor. Er was een verhevener denkbeeld achter het korte stukje le Papillon verborgen, dan hier, blijkens den laatsten regel, door looijen geraden is. - In het Onweder vinden wij, bl. 225:

[p. 272]

 

Mag vroeg mij ook des levens rampspoed den boezem

 

Rijten met gruwzame hand:

 

Mag ik | grafwaarts reeds | heengaan, ll vóór ik de | wordende | schepping,

 

Betere tijden aanschouw.

De Archilochiën zijn hier goed; maar den eersten Hexameter kan Recensent niet scandéren, en de tweede Hexameter is zonder eenige césuur; terwijl de rust invalt tusschen den derden en vierden voet, zoodat die regel bestaat uit twee Dactylische Trimeters. Dat deugt niet. De Hexameter vordert de zamentreffing der rust met de caesura Penthenumeris, of, waar deze ontbreekt, eene rust bij de Trienumeris, en eene tweede bij de Hephthenumeris, b.v. bij de Penthenumeris:

bij de Trienumeris en Hephthenumeris:

Men verbetere derhalve de aangehaalde vier verzen aldus:

of staan namelijk gelijk aan of - - Het (.) is de pauze der rust.

Aan de lezers der Indiaansche Legende naar göthe wordt herinnerd, dat de verborgen zin van het stuk te vinden is in deze vier regels, bl. 246:

En zoo zal ik, als Bramane,

met het hoofd ten hemel gaan;

Maar, als Paria der aarde,

trekt het lage stof mij aan.

Tot besluit dezer beoordeeling schrijven wij het laatste achtregelige stukje naar göthe nu nog af, Amor getiteld:

't Scheen eens der Muzen lust te zijn,

Om Psyche, in de eedle kunst van dichten,
Naar vaste gronden te onderrigten;

Doch 't zieltje bleef prozaïsch rein.

[p. 273]

 

De klank der lier had geen vermogen,

 

Zelfs in den schoonsten zomernacht; -

 

Maar Amor kwam, met vurige oogen, -

 

De gansche cursus was volbragt.