Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

[p. 212]

Bug-Jargal, of de Opstand der Slaven van St. Domingo, in het jaar 1791. Door Victor Hugo. Naar het Fransch. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1830. In gr. 8vo. 242 Bl. f 2-40.

De Heer victor hugo, het hoofd der Romantische dichtschool in Frankrijk, is ook niet zonder roem wegens zijne prozaschriften bekend. Blijkens het voorberigt van de hier aangekondigde vertaling, schijnt hij thans een uitgebreid werk onder handen te hebben, hetwelk onder den titel van Vertellingen onder de Tent in het licht zou moeten verschijnen. De Schrijver stelt zich daarbij voor, dat, gedurende de oorlogen der omwenteling, verscheidene Fransche Officieren onder elkander overeenkwamen, om, ieder op zijne beurt, iets van zijne lotgevallen te verhalen, ten einde daardoor de lange nachten onder de veldtent op te korten. Als proeve van dat uitgebreide werk leverde de Schrijver voorloopig dezen bug-jargal, eene vertelling van Kapitein leopold d'auverney, die voorgesteld wordt als aan den ondergang der blanken op Sint Domingo ontsnapt te zijn, en in het verhaal zijner laatste lotgevallen op dat eiland (waarin de Neger bug-jargal zulk eene edele en belangrijke, hoewel treurig afloopende, rol speelt) tevens een naar waarheid geschilderd tafereel geeft van den opstand der slaven op St. Domingo. Wij zeggen, een naar waarheid geschilderd tafereel van dien opstand: want de Schrijver, ten einde zijnen geschiedkundigen Roman met die van walter scott te kunnen doen wedijveren, heeft zich bediend van de bouwstoffen, hem door ooggetuigen der schriktooneelen op St. Domingo geleverd.

De voornaamste personen zijn hier bug-jargal, opperhoofd der Negers van Morne Rouge, de held van het verhaal. Hij was geboren Kroonprins van Kakongo in Afrika. Nadat zijn vader, de Koning, oge genaamd, met deszelfs gezin, waaronder ook bug-jargal, listig aan boord van een' slavenhandelaaar was gelokt, werden zij allen op St. Domingo verkocht en van elkander gescheiden. Nadat oge door de blanken, wegens wederspannigheid, op het rad was gezet, werd alzoo bug-jargal, die, onder den naam van pierrot, een slaaf van den oom van Kapitein d'auverney was, de wettige Koning van Kakongo. Hij was

[p. 213]

een man van verhevene gevoelens; en, schoon hij, met al het vuur eens Afrikaans, maria, dochter van zijnen meester, en verloofde, naderhand echtgenoote van l. d'auverney, beminde, offerde hij die liefde als op voor zijnen vriend d'auverney, die hem driemaal het leven gered had, en behandelde maria met de uiterste kieschheid, toen deze, tijdens den opstand, geheel in zijne magt was gevallen.

Tegen dien grootmoedigen en tevens schoonen Neger contrasteert de zwarte dwerg habribrah, weleer de nar van den oom van l. d'auverney, naderhand priester, in welke hoedanigheid hij de mis bediende, en te gelijk toovenaar, waarzegger, geneesheer en wondheeler was bij de horden van biassou, opperhoofd der Mulatten. Habribrah, habribah of habibrah (want zijn naam wordt nu eens zoo, dan weder anders gespeld) heeft wel iets van het bekende dickje, in het Kasteel van Kenilworth, door w. scott. Maar onze Afrikaansche dwerg is veel boosaardiger. Dickje werd alleen door nieuwsgierigheid en schertsende kwelzucht, habribrah wordt door langverkropte wraakzucht gedreven.

Minder afschuwelijk, maar toch afgrijselijk, is de dwingeland biassou, het reeds genoemde opperhoofd der opgestane Mulatten. List, heerschzucht, wraakgierigheid en wreedheid van inborst paarde hij met eene zekere mate van kunde, beleid en welbespraaktheid, waardoor hij onbepaalden invloed op zijne onderhoorigen verwierf en behield.

De verhaler, leopold d'auverney, was door al zijne rampen somber en ongezellig geworden: want zijne jonge gade maria, die hem teeder bemimde, (en dit is bijna alles, wat ons van haar karakter bekend is) en zijnen vriend bug-jargal had hij beiden op eene bejammerenswaardige wijze na elkander verloren. Anders was hij oorspronkelijk levendig en driftig van aard, teeder, getrouw en ijverzuchtig in de liefde, wel eens te schielijk wantrouwend in de vriendschop, vol overdreven gevoel van eer, en altijd een dapper held en man van karakter. Tegen den somber gewordenen d'auverney contrasteert zijn vriend, de naïve Serjant thad, die, als hij wat vertelde, gedurig gevaar liep van uit te weiden: want ook hij sprak nu en dan tot aanvulling van het verhaal, dat buitendien door de Officieren in de tent wel eens werd afgebroken. Zeer belangrijk is

[p. 214]

ook nog een wezen, dat even min tot de blanken, als tot de Negers of de Mulatten behoort: het is rask, de hond weleer van bug-jargal, daarna van l. d'auverney.

Alles wel! zeggen de Lezers van ons Tijdschrift; doch het hier geleverde prikkelt wel de nieuwsgierigheid, maar bevredigt haar niet. Wij erkennen het, en belijden tevens opzettelijk zoo te handelen, ten einde den lees- en kooplust op te wekken: want de tijd, aan het lezen van zulk een' Roman besteed, is niet verloren.

Bl. 176 zegt biassou tot bug-jargal: ‘Meent Su Alteza, dat men wezenlijk over menschen het bevel kan voeren, die alleen opgestaan zijn om niet te gehoorzamen?’ De thans reeds afgedankte de potter zou dit ook wel van de Belgen mogen zeggen. Vive de potter! was de vereenigingskreet in Augustus 1830; vive de potter! wordt door de opstandelingen zelven als een oproerkreet beschouwd in December van hetzelfde jaar.

Jammer is het, dat bl. 29 de oorspronkelijke woorden van het Spaansche lied: Porque me huyes, maria! zijn weggelaten: anders is de vertaling, eenige drukfeilen daargelaten, goed en vloeijend. Twee zinstorende onachtzaamheden heeft Recensent echter opgemerkt. Bl. 24 staat er, dat maria zijn' naam, welke telkens herhaald werd, alleen uit zeker haar toegewijd en toegezongen lied verstaan had. De zamenhang bewijst, dat zij alleen haar' eigenen naam verstaan had. Elle n'avait entendu que son nom. Dit kan zoo wel zijnen als haren naam beteekenen, dewijl de Fransche taal het voorregt der onze mist, welke alle dubbelzinnigheid, door het onderscheiden gebruik der bezittelijke voornaamwoorden zijn en haar, wegneemt. Maar juist daarom moet men zoo voorzigtig zijn bij de vertaling van het Fransche son en sa, omdat eene verkeerde vertolking, in plaats der Fransche dubbelzinnigheid, een' geheel valschen zin aan de hand geeft. Bl. 133 vinden wij, dat jacques belin de moeder van biassou, omdat zij zoo gek (dus van weinig waarde) was, voor 32 ponden en 6 stuivers verkocht had. De Franschen rekenden nooit bij ponden, waarbij dan ook schellingen en geene stuivers behooren. Zeker staat er bij victor hugo: pour trentedeux livres et six sols of sous; en hiervoor moest eenvoudig staan: voor 32 livres en 6 [Fransche] stuivers (d.i. voor 32 francs 30 centimes). Une livre beteekent wel een pond; maar dit is of in gewigt,

[p. 215]

of met bijvoeging van de gros, of sterling, naar dat het zijn moet. Wanneer er van Fransche geldswaarde gesproken wordt, dan laat men livre liefst onvertaald.

Gaarne zouden wij een uittreksel plaatsen; doch, daar het werk reeds gunstig is aangekondigd, en het uittreksel, zou het iets beteekenen, te veel ruimte zou beslaan, bepalen wij ons bij het verkorten der volgende anecdote: Biassou wilde zeker iemand, die om eene Officiersplaats verzocht, niet bevorderen. Hij vroeg den sollicitant, of hij Latijn verstond. Deze geraakte in verlegenheid. ‘Wat! ellendeling,’ riep biassou, ‘gij wilt Officier worden en kent geen Latijn!’ - ‘Maar, Generaal,’.... mompelde bevende de verlegen Neger. - ‘Zwijg!’ hernam biassou, die nog driftiger scheen te worden: ‘Ik moest u voor uw snoeven [op eenige moorden en brandstichtingen] terstond voor den kop laten schieten. Begrijp eens, rigaud, nog al een knappe Officier, die niet eens Latijn verstaat. Wel nu! snoever, daar gij niet weet, wat er op dat vaandel geschreven staat, zal ik het u uitleggen: in exitu, ieder soldaat, israël, die geen Latijn verstaat, de aegypto, kan niet tot Officier benoemd worden. Is het niet zoo, mijnheer de Kapellaan?’ De kleine ‘Obi [of Toovenaar, habribrah] knikte toestemmend met het hoofd.’ Zoo wist zich biassou, volgens den Roman, door zijne tegenwoordigheid van geest te redden. Volgens eene noot, heeft toussaint l'ouverture zich later inderdaad van datzelfde middel met het eigen goed gevolg bediend. Er ligt dus, ook in deze anecdote, eene ware gebeurtenis uit de geschiedenis van den opstand der slaven van St. Domingo ten grondslag.