Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

Jaarboek der Stad Amsterdam voor 1830, door C. van der Vijver. Te Amsterdam, bij C.M. Ferrari. In gr. 8vo. IV en 270, Reg. 14 bl. f 3-60.

Het was geen ongelukkig denkbeeld van den Heer van der vijver, om voor eene Stad als Amsterdam, die, door hare overgroote bevolking en nog altijd uitgebreiden handel, zulk een hoogst gewigtig bestanddeel des Rijks uitmaakt, een Jaarboek te schrijven, waarin al het belangrijke, aldaar in een gegeven tijdkring voorgevallen, opgeteekend, en alzoo voor de vergetelheid zoude bewaard blijven. Zoodanig werk toch kan, zoo al niet voor het geheele Vaderland, voor elk Amsterdammer ten minste, niet dan belangrijk zijn. Of echter dit denkbeeld juist op die wijze, als hier geschied is, moest verwezenlijkt worden, dit betwijfelen wij. De Schrijver noemt het aangekondigde werk een Jaarboek; doch in ons oog is het veelmeer een Dagboek. Men erlangt toch van primo Januarij tot ultimo December, dag voor dag, al het (in het oog des Schrijvers) belangrijke, dat te Amsterdam is voorgevallen. Wèl beschouwd, is de Amsterdamsche Courant de schering en inslag van het werk, en men zou het misschien al vrij wel kenschetsen met te beweren, dat het, behalve nog eenige inmengselen, het zuiver Amsterdamsche der Amsterdamsche Courant inhoudt. Doch hetgeen zich dagelijks met schik in eene Courant laat zetten, is daarom nog niet voor een Jaarboek geschikt. Voor dit laatste behoorde, onzes inziens, eene omzigtige keuze te geschieden, ten einde het wezenlijk belangrijke niet te doen verzinken onder eene zee van onbeduidende

[p. 202]

voorvallen, waaraan de tijdgenoot weinig en de nakomeling niets heeft. - Dit beweerde, 't geen ieder, zoo wij vermeenen, ons gereedelijk zal toegeven, is hier geheel uit het oog verloren. Men vindt, ja, al het belangrijke, 't welk in 1830 te Amsterdam plaats greep; doch tevens zeer veel, dat niemand ligt als zoodanig zal aanmerken. Alles is des Schrijvers gading, en zijn boek daardoor rijk aan rubrieken van allerlei aard. Een schip, dat van stapel loopt, een Predikant, die zijne intrede doet, eene vrouw, welke drielingen baart, (die kort na de geboorte .... sterven!) brand (zwaar, middelsoort en ligt.), een bij uitstek mager persoon op de kermis te zien, eene zware donderbui, de halfjarige Promotiën der Latijnsche school, Vrachtlijsten, Concerten, Weduwenfondsen, amputatiën in de Gasthuizen, alles defileert hier door elkander - doch neen, elk op zijn' datum - den aandachtigen Lezer voorbij! Dat dit alles al heel wonderlijke bladzijden en rare overgangen ten gevolge heeft, zal ieder begrijpen, en de sprong van de Lijkstaatsie van luther op het Amortisatie-Syndicaat (bl. 119) is nog niet eens de stoutste, dien wij opmerkten. - Scherts ter zijde: heeft het houding, zelfs voor de dorste Kronijk, wanneer men in éénen adem leest bl. 243): ‘De Vriesche Schutters vertrokken den 3den, onder hartelijke betuiging van tevredenheid over het genoten onthaal, naar de plaats hunner bestemming. Den 5den verloste Mejufvrouw a.m.d. elbert, echtgenoot van den Heer e.f.c. jaentsch, van drie welgeschapene kinderen, welke echter weinige oogenblikken na de geboorte overleden. Den 6den vierde men het verjaringsfeest van Z.K.H. den Prins van Oranje door het uitsteken van vlaggen,’ enz. Dit is toch waarlijk geen stijl, en, hoe droog het moge zijn, het dwingt, door het wonderlijk geheel, 't welk er uit ontstaat, onwillekeurig een' glimlach af. Erger nog is het, dat het noodeloos de plaats wegneemt, die beter had kunnen gevuld worden, met het wezenlijk belangrijke hier en daar wat breeder uiteen te zetten.

[p. 203]

Met dat al erkennen wij gaarne, dat er veel goeds in het boek voorhanden is. Vooral is het gebeurde te Amsterdam sedert het Brusselsch oproer, bijzonder de uitstekende bewijzen van liefde tot Koning en Vaderland, welke de Ingezetenen zoo schitterend hebben ten toon gespreid, met waardigheid en warmte te boek gesteld. Men vindt hier opmerkingen, die des Schrijvers hart eer aandoen. Aan hen, die het om het even is, of zij veel of weinig voor een boek betalen, durven wij het daarom wel aanbevelen. Het overtollige hebben zij dan op den koop toe. Wij voor ons hadden alles liever niet in zulk eene bonte mengeling voorgedragen gezien, en hadden het boek veel korter en minder kostbaar gewenscht.

Van bijzondere aanmerkingen, waartoe, zoo al geene ruime, dan toch wel eenige stof zoude zijn, onthouden wij ons om redenen. - Als druk- of schrijffouten willen wij aanmerken: op bl. 14 Pharma-Copoea, lees Pharmacopoea; op bl. 73, ‘zonder dat eenig mensch daardoor beschadigde’ (lees: gedood of gewond werd); op bl. 122.’ dat de thermometer in Julij in den namiddag van dertig tot zevenentachtig rees.’ De bedoeling zal hier zijn: in den namiddag van den dertigsten tot 87^o. Anders is de rijzing wezenlijk verbazend geweest!

Het boek is voorzien van een goed Register, eene wezenlijke behoefte op soortgelijke werken. Dit Regis- is met onvergelijkelijke naauwkeurigheid opgemaakt. De Lezer oordeele: Onder B. vinden wij: Besluit, bl. 270 (de laatste bladzijde), en onder I. Inleiding, bl. 1. Denkelijk om te voorkomen, dat de Lezer niet te lang in het midden van het boek naar deze Rubrieken zoeken zoude. Waarlijk eene delicate attentie!