Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1831

De Staatkundige Inquisitie, of zoogenaamde Hooge Politie, in Frankrijk, ontmaskerd, benevens daartoe betrekkelijke mededeelingen, met opzigt tot aanzienlijke Staatsbeambten en andere hooge Personaadjen; voorafgegaan door een Geschiedkundig Overzigt der Staatkundige Politie in het algemeen, van haren eersten oorsprong tot op den tegenwoordigen tijd. Uit het Fransch. Iste Deel. Te Amsterdam, bij de Gebr. Diederichs. 1830. (Ook uitgegeven onder den titel van: Gedenkschriften van Vidocq, Chef der Fransche Veiligheids-politie. VIIde Deel.) In gr. 8vo. X en 268 bl. f 1-80.

Vidocq had in zijne Mémoires meer beloofd, dan hij gegeven heeft. Met hoe veel graagte men zijne zes boek deelen heeft gelezen, men vindt er zijne nieuwsgierigheid wel bevredigd ten opzigte der Veiligheids-, maar niet ten opzigte der Hooge of Staats-politie: en juist deze laatste te

[p. 171]

doorgronden, middelen en doel derzelve te beoordeelen, is de wensch van hem, die niet leest, om zich bij het vernemen van eenige schandelijke anecdoten te verlustigen, maar veeleer, om, door inzage der intrigues van de Fransche Politie, haar wezen in deszelfs Jezuitschen aard, vooral met betrekking tot het staatkundige, te leeren kennen.

De Uitgevers der vertaling van vidocq's Gedenkschriften zijn daarom te rade geworden, uit verschillende Fransche stukken, die deels reeds bekend, deels nog onbekend zijn, een geheel te doen opzamelen, en dat uit te geven onder den aangekondigden titel, en ook, ten gevalle der bezitters van het straks genoemde werk, onder dien van 7de en 8ste Deel derzelven. Dat plan is gelukkig gekozen en wèl uitgevoerd. Jammer is het slechts, dat de bronnen, waaruit men geput heeft, nergens zijn opgegeven, of wel, voor zoo ver bijzondere personen mededeelingen hebben gedaan, dat hunne namen niet zijn genoemd. De lezer van vidocq weet, dat vidocq de verteller is; en nu is het overgelaten aan zijne oordeelskracht, om te beslissen, in hoe ver de Schrijver, omtrent hetgeen hij verhaalt, geloof verdient. De geschiedkundige Critiek heeft zekeren maatstaf bij de beoordeeling der mededeelingen van vidocq. Hij is een mensch van meer dan verdacht karakter, maar een ooggetuige omtrent zaken, waarvan hij kennis moest dragen; en voor zoo ver er geene reden bestaat, om te vermoeden, dat hij belang had, in deze of gene zaak, eene onwaarheid te zeggen, alsmede voor zoo ver zijn verhaal zich door innerlijke waarschijnlijkheid aanbeveelt, verdient hij geloof. In het aangekondigde werk vinden wij geenerlei bewijs van echtheid der medegedeelde gebeurtenissen, dan alleen voor zoo ver dat ontstaat uit de innerlijke waarschijnlijkheid, daar alle gezagsgrond hier ontbreekt, even als in alle namelooze schriften, wier opsteller onbekend is. Nu is er tot daarstelling van bewijs of grond van overtuiging in zuiver wiskundige en wijsgeerige wetenschappen geen gezag benoodigd, omdat het bewijs of de geloofsgrond in de klaarblijkelijkheid, betoogbaarheid of waarschijnlijkheid der aangevoerde stellingen-zelve moet gezocht worden. Maar in alle geschiedkundige wetenschappen, d.i. in alles, wat op waarneming berust, vooral wanneer, zoo als in de eigenlijke geschiedenis, de waarneming door geene nieuwe waarneming of opzettelijke proeve kan worden bevestigd; dáár is het van belang te weten, wie de verhaler

[p. 172]

is, omdat men gebeurtenissen verdichten kan, die op zichzelve niets ongeloofelijks of onwaarschijnlijks behelzen; terwijl weder omgekeerd dingen, die zeer onwaarschijnlijk zijn, en die men zonder goede bewijzen niet zou kunnen gelooven, b.v. dat een Erfgenaam der Kroon zich wil stellen aan het hoofd van een' verraderlijken opstand tegen zijnen Vader, die hem zijn Koninklijk vertrouwen geschonken had, echter waar kunnen zijn.

Intusschen wenschen wij ook hier weder vruchteloos naar het volmaakte. Het aangekondigde werk behelst I. Geschiedkundig overzigt der Staatkundige Inquisitie, of zoogenaamde Hooge Politie. II. Geschiedkundige Proeve over de Politie in het algemeen, en over de onderscheidene Politiën in het bijzonder, die op verschillende tijdpunten in Frankrijk zijn ingesteld geworden. III. De Fransche Staatkundige Politie ontmaskerd, waarin het volgende: Louvel; vermoording van den Hertog de berry. Keizer alexander. De Generaal excelmans. Wellington. Labédoyêre. Prins talleyrand; de Generaal gérard; de Gedeputeerde manuel; de Kolonel gérard, enz. De Piqueurs. De Generaal berton. - Deze derde rubriek zal in een tweede Deel worden vervolgd.

Het boek bezit vele blijken van innerlijke waarschijnlijkheid. Dat de oorspronkelijke berigten in het Fransch zijn gegeven, blijkt uit geheel den stijl. Om van de overige drukfeilen en taalfouten te zwijgen, zullen wij slechts vooral de zinstorende aanwijzen. Bl. 51. De instelling van dominicus heeft niet enkel eene orde van Inquisiteurs uitgemaakt; de instelling der Jezuiten vormt geheelen al eene orde van bespieders en aanbrengers. Lees liever: Niet alleen heeft de instelling van dominicus eene orde van Inquisiteurs doen ontstaan; maar tevens vormt de instelling der Jezuiten, enz. Bl. 83. reg. 10. lodewyk VIII, lees lodewijk XIII. Bl. 140. reg. 17. amboisius, lees amboise. Ambroise (een voornaam) wordt vertaald door ambrosius; maar amboise is een familienaam, welke onveranderd moet blijven. Bl. 145. reg. 14. lodewijk XI, lees lodewijk XV. Bl. 149. Humo sum, lees Homo sum. Bl 161. reg. 13. in 1795, lees 1793 (na den 9den Thermidor). Bl. 171. reg. 5. verdachte (lees verdichte) zamenzweringen. Bl. 172. 3 Junij 1814, lees 1812. Bl. 206. reg. 7 v. o. die de wapens van (lees tegen) hun vaderland hebben gevoerd.

[p. 173]

In verwachting van wat meerder oplettendheid bij de vertaling van het volgende Deel, beveelt Recensent dit overigens belangrijk werk aan de aandacht van het leesgraag Publiek.