Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De Fransche improvisator Pradel.

Der Abschnitt? gut. Der Vers? fleusst wohl. Der Reim? geschickt.
Die Wort'? in Ordnung. Nichts, als der Verstand, verrückt.

wernike.

Ik herinner mij, dat vóór eenige jaren een Fransch koordendanser in zuidelijk Duitschland rondreisde, die zich op zijne aanplakbiljetten premier Danseur de l'Europe noemde. Deze nederige man viel mij in, toen de bekende Fransche Improvisator, eugène de pradel, te Geneve aankwam, en aldaar een biljet ronddeelde, waaruit ik hier slechts eenige plaatsen, en wel in het oorspronkelijke, wil mededeelen. Hij noemt zich premier Improvisateur Français, Professeur de Poésie et de Lecture, Membre de plusieurs Académies et Sociétés savantes, venant de Fontainebleau, où il a eu l'honneur d'improviser devant sa Majesté et LL. AA. RR. Monseigneur le Dauphin et Madame la Dauphine. Van een zijner Contes zegt hij: il a obtenu un grand succès dans les plus brillantes réunions de la capitale. Verder luidt het: les procédés employés par M. eugène pradel, pour convaincre l'auditoire de sa franchise et de sa bonne foi, sont tellement satisfaisans, qu'ils ne laissent aucun doute sur l'existance d'une fa-

[p. 474]

culté de l'intelligence humaine, dont il a donné seul l'exemple. In dergelijke opgeblazene, gemaakte en bespottelijke bewoordingen gaat het biljet ten einde toe voort. Had de Tooneelschrijver scribe hetzelve voor zich gehad, toen hij zijn Charlatanisme schreef, hij had zeker veel daaruit ontleend. Wel is waar, dat men het, vóór pradel, ondoenlijk achtte, in de taal des lands te improviseren. Waarom? Dat begrijp ik niet, naardien het 't Fransch niet aan rijm ontbreekt, en bovendien in deszelfs verzenkunst niets gewogen, maar slechts afgeteld wordt.

De Poëzijprofessor gaf te Geneve drie soirées d'improvisation, waarin alles voorkwam, behalve poëzij, maar daarentegen een aantal vleijende en galante wendingen, aardige zetten, puntjes, en eene verwonderlijke vlugheid, om verzen en rijmen zonder voorbereiding en op gegevene eindrijmen te maken. Zijn brein is inderdaad het magazijn eener groote spinfabrijk van alexandrijnen. Op den eersten avond werd hem de Zamenzwering van cinq mars, als onderwerp van een te improviseren Treurspel, opgegeven, en de personen bepaald, die daarin moesten optreden; onder anderen lodewijk XIII, richelieu, cinq-mars, de thou, laubardemont, anna van oostenrijk, marion delorme. Na vijf minuten overdenkens begon pradel werkelijk zijn Treurspel, waarin een aantal mooije verzen, goede wendingen, maar doorgaans geene karakterteekening, geene kleur en geene poëzij gevonden werden. - De aanvulling der gegevene eindrijmen, die thans volgde, was ontwijfelbaar het beste. Pradel betoonde in dezen schijnbaren strijd der ongelijksoortigste zaken veel tegenwoordigheid van geest, eene den Franschen eigene snelle gevatheid, en eene groote gemakkelijkheid in het overwinnen van prosodische moeijelijkheden, daar hij op hetzelsde oogenblik, dat hem onderwerpen voor chansons of eindrijmen werden opgegeven, ook zijne verzen begon, en dezelve zonder weifelen of haperen ten einde bragt. Wanneer hem denkbeelden ontbraken, wist hij zich door galanterie, inzonderheid jegens de Dames, te redden, hetwelk nooit zijn doel mist.

In eene tweede zamenkomst werd hem, als onderwerp voor een Treurspel, de Dood van karel den stouten van Bourgondië voorgeschreven, die, gelijk bekend is, bij Murten en Grandson door de Zwitsers geslagen werd. Het is echter niet te ontkennen, dat karel, die voor Nancy door

[p. 475]

campo-basso verraderlijk zou zijn omgebragt, een vrij ondankbaar voorwerp is voor een tragisch Improvisator. Daarom vlocht pradel er eene eindelooze liefdesepisode in, die bijkans de geheele hoofdhandeling verzwolg. Het spreekt van zelf, dat den Zwitsers in dit stuk veel verpligtends werd gezegd, inzonderheid daar, waar de Zwitsersche gezant reding optreedt. - Daarna gaf hij andermaal aardige kleinigheden, liederen, vertellingen en eindrijmen op den hoop toe.

Bij zijne derde en laatste voorstelling gelukte hem het Treurspel beter dan voorheen. De Dood van coligny was het onderwerp, hetwelk hij inderdaad met gepastheid behandelde. Aan de vereischte complimenten jegens de Franschen ontbrak het ook hier geenszins. Wanneer besme, aan de spits der met dolken gewapende moordenaren, tot coligny doordringt, roept deze hem toe:

Vous portez des poignards dans ces momens d'alarmes,
Et vous êtes Français! ... ce ne sont point vos armes.

Nu bezwijkt de Admiraal onder besme's dolksteken, en zegt stervende tot zijnen moordenaar:

Vas, Besme, ce moment ... je te vois sans effroi,
Et mon sang repandu doit retomber sur toi.
Mais que dis-je? aujourd'hui c'est le ciel qui m'ordonne
D'oublier ton forfait... Besme, je te pardonne;
Je termine mon sort en priant pour le tien,
Et te laisse en mourant l'exemple d'un Chrétien.

Deze plaats is wel het beste, wat hij geïmproviseerd heeft. - Van zijne couplets en bouts-rimés willen wij van elk een aanhalen, om den Lezer een begrip te geven van den aard en de wijze, hoe pradel daaromtrent te werk gaat. Op het woord liberté maakte hij terstond dit aardige couplet:

Lorsque j'ai franchi la frontière,
Je me suis dit: ‘Assurement
Dans un doux climat sa lumière
Va te frapper rapidement.’
Elle a rempli mon espérance,
Et je pourrais vous faire voir
Qu'il est bien plus facile, en France,
De la chanter que d'en avoir.

[p. 476]

Van de eindrijmen dienen de volgende ten staal:

Messieurs, je ne suis pas si bête;

On ferait cuire un artichaud

Du feu qui brule dans ma tête:

C'est un veritable réchaud.

La femme a beau vieillir, a beau porter perruque,
Elle jase encor mieux qu'un joli perroquet:
N eut-ells plus de dents, et fut-elle caduque,

Il lui reste encor son caquet.

Het rijmen voor de vuist is door pradel, sinds eenige maanden, te Parijs zoo zeer Mode geworden, dat de jongens op de straat elkander ongerijmheden in rijm toeroepen. Hierdoor is het improviseren min of meer in kwaden reuk geraakt; en men begint thans in te zien, dat men het, met veel oefening en een' voorraad van immer wederkeerende idéen, zegswijzen en wendingen, welligt even ver als pradel zou kunnen brengen.