Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Beknopte afschetsing der Hydrargyromanie en Haematomanie, of Kwik- en Bloedwoede onder de Geneesheeren in Oostindië; door F.A.C. Waitz, M.D.,

[p. 664]

Stads Genees-, Heel- en Vroedmeester te Samarang, enz. enz. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1829. In gr. 8vo. 125 Bl. f 1-20.

Toen wij vóór eenige jaren in dit Tijdschrift eene vertaling van het werk van den Engelschen Geneesheer johnson, door den Heer daum vervaardigd, beoordeelden, gaven wij onze afkeuring te kennen van het empirisch misbruik der kwik, bij de Engelschen in zwang. Dit werd ons toen ter tijd door den Heer Vertaler zeer kwalijk genomen. Het verheugt ons, om de goede zaak van het gezond verstand, een' bestrijder van deze kwikwoede te zien optreden, die in de Indiën, d.i. op de plaats zelve, hare nadeelen heeft ondervonden. Wij achten het van het uiterste gewigt, de aandacht onzer Kunstgenooten, van hen inzonderheid, aan wie de zorg voor onze Land- en Zeemagt in de Koloniën is toebetrouwd, op het belangrijk werkje van den bekwamen waitz te vestigen, opdat ook zij niet door kwade voorbeelden van den goeden weg eener oordeelkundige praktijk op de bijpaden van eene redelooze empirie worden afgeleid.

De Heer waitz begint zijn werk met de wederlegging van johnson's nieuwe leer aangaande de sympathie tusschen huid en lever. Hij toont zoo wel het overdrevene als het verkeerde van dezelve onwedersprekelijk aan, bewijst het volslagen gebrek aan theoretische grondige physiologie in haren uitvinder (een gebrek, dat helaas! onder de tegenwoordige Engelsche Empiristen niet vreemd is), en gaat nu over tot de aanwijzing van het misbruik van den calomel, daarbij opmerkende: 1^o. dat men de kwik dikwijls aanwendt, waar 't niet noodig is; 2^o. dat men te ver gaat in het toedienen van groote giften van dezelve; 3^o. dat zulk schromelijk misbruik op den duur de gevaarlijkste gevolgen heeft voor gezondheid en leven.

En waarlijk, welk regtschapen Arts, die den vreeselijken invloed van dit vergif, als 't in verkwistende gif-

[p. 665]

ten wordt toegediend, op het menschelijk gestel kent, zal niet met den Schrijver wenschen, dat éénmaal aan dit kwaad paal en perk gesteld worde, en tevens erkennen, dat hij hetzelve met ware en treffende kleuren geschilderd, en zonder partijdigheid of vooringenomenheid de nadeelen van zoodanige onberedeneerde en roekelooze handelwijze in het ware licht gesteld heeft? Wie zal gelooven, dat de panacea mercurialis die heerlijke eigenschappen bezit, welke door hare overdrevene en verblinde lofredenaars aan dezelve worden toegeschreven?

Bestrijdt de Heer waitz in het eerste deel van zijn werkje de kwikwoede der Engelschen, in het tweede verzet hij zich tegen de bloedwoede der Franschen. Voor de opgewekte en verhitte gemoederen en gestellen van dezen moge die praktijk geschikt zijn, zegt de Schrijver; voor de atonische bewoners van Oostindië en den stompen en slappen Javaan is zij zeker niet berekend. De hoofdstellingen van de leer des Franschen Hervormers toepassende op de ziekten van Java, leert hij op eene overtuigende wijze, hoe weinig de eersten met de laatsten overeenstemmen, en geeft daarbij de gevallen op, in welke plaatselijke ontlastingen door hirudines kunnen te stade komen. Betrekkelijk de habituéle diarrheën en passive bloedvloeijingen, merkt hij aan, dat dezelve op Java althans meermalen zonder de geringste sporen van ontsteking, of verhoogde werking der kleine bloedvaten, kunnen aanwezig zijn; dat in de eersten tonische, bittere, aromatieke en adstringerende geneesmiddelen de grootste diensten bewijzen; dat in de laatsten de sterkste adstringentia somtijds met het beste gevolg, zelfs in schier wanhopige gevallen, gebezigd worden; en merkt eindelijk nog op, dat het ligter is, krachten te ontnemen, dan te hergeven. ‘Het laatste,’ zegt hij, ‘mogen de aanhangers van het Broussainismus, welke onlangs op Java aangekomen zijn, wel behartigen; want de overgang van het ontstekingachtige tijdperk eener ziekte in zwakte en geheel verval van krachten geschiedt in Oostindië zoo

[p. 666]

onverwacht en plotseling, dat alsdan niets meer in staat is, de hand des doods te beteugelen.’

‘Welk uiteinde de kwik- en bloedwoede in Oostindië hebben zullen,’ aldus besluit hij zijn geschrift, ‘is ligtelijk te voorzien. De eerste heeft reeds haar tijdperk van grootste hevigheid doorloopen, zal weldra overgaan in het stadium decrementi, en waarschijnlijk, na verloop van 15 jaren, zooveel van hare besmettelijkheid verloren hebben, dat men het kwikgebruik in Oostindië weder tot deszelfs normale standpunt zal zien teruggebragt. De bloedwoede echter, alhoewel eerst korteling op Javaanschen grond aangeland, en nog in haar stadium prodromi zich bevindende, zal, naar alle gedachten, in Oostindië die hoogte niet bereiken, welke zij in Frankrijk bereikt heeft, aangezien de aanhoudend vochtig-heete dampkring en het Bataviasche moerasmiasma, als krachtdadige tegenvergiften, derzelver besmettelijkheid welhaast zullen dempen.’

Achter het werk heeft de Schrijver Acclimatisatietafels gevoegd, welke de diagnosis prognosis en therapie betreffen.

Wij wenschen dit werkje een groot vertier, en deszelfs Autheur tijd en lust, om zijne krachten ten nutte der wetenschap te blijven besteden!