Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De zwarte Huzaar, door Michiel Adriaan. Te Arnhem, bij C.A. Thieme. 1829. In gr. 8vo. 278 Bl. f 3-:

In een zeer kort Voorberigt betuigt de Schrijver zijne dankbaarheid voor het vereerend onthaal, dat, gelijk hij zich uitdrukt, zijner eenvoudige lettervruchten tot heden heeft mogen ten deel vallen. Dat er zijn, die in zoodanige werken smaak vinden, lijdt wel geenen twijfel; maar dat menigeen den tijd nuttiger zoude kunnen doorbrengen, is mede niet te ontkennen. Blijft er bij een zeker gedeelte der lezende we-

[p. 646]

reld steeds verlangen naar Romans, men zorge, dat er goede Romans geleverd worden. Niet alleen zij verdichting niet schadelijk voor goede zeden, maar integendeel ook bevorderlijk voor verlichting des verstands en veredeling des harten. Men kan misschien alzoo van den opgewekten leeslust een heilzaam gebruik maken, om den smaak van velen te zuiveren en te verbeteren. Dat de Heer michiel adriaan zich zoodanig doel voorstelde, willen wij gaarne gelooven; maar, ofschoon wij het voor ons liggende boek met onder zijne slechtste voortbrengselen rekenen, meenen wij echter in eenen Roman geheel iets anders en iets beters te mogen verlangen. De keuze des onderwerps is niet ongelukkig; maar de bewerking laat veel te wenschen over. Misschien maakt de Schrijver te grooten spoed met het ter perse geven van zijnen letterarbeid. Taal en stijl zijn beneden het middelmatige. Iemand, die zoo veel schrijft, behoorde althans geene fouten te maken, als de volgende: ‘Zij (de beide vrouwen) hadden hunne jeugdige vreugd en smart te zamen gedragen, hunne poppen te zamen aangekleed, hunne kinderlijke droomen te zamen gedroomd.’ Michiel adriaan maakt te veel jagt op beelden en gezochte uitdrukkingen, in welker keuze hij soms al zeer ongelukkig slaagt. Zoo spreekt hij, bl. 205, van het klimmen naar eene kamer op de vierde verdieping, en noemt dit klimmen een' hemelgang; en hij laat, bl. 210, eene ongelukkige moeder in eenen roes van stomme droefheid, die boven de mate harer krachten scheen gestegen te zijn, naar hare woning terugwaggelen. Liet ons bestek het toe, wij zouden veel van dien aard kunnen aanwijzen. Voorts blijkt niet duidelijk, wat het hoofddoel des Schrijvers is. De geschiedenis begint in 1796, toen moreau den Rijn overtrok, om de Oostenrijkers in het gemoet te snellen, en eindigt met den intogt der Bondgenooten in Parijs. - Een Fransch Kapitein, henri de noverre, had in eene kleine Duitsche stad de burgerij tegen overlast en roof beveiligd. Hij ontving daarvoor de hulde der dankbaarheid. Ook muller, een eerlijk rentenier, betuigde den braven krijgsman zijne verpligting, en werd, dien ten gevolge, met een tegenbezoek vereerd, Vader en moeder muller hadden eene eenige dochter, elizabeth, en lieten, in de bedwelming der blijdschap, den Kapitein door het bekoorlijke meisje van twintig jaren verzoeken, dat hij zijn' intrek bij hen zoude nemen. Dat de vrolijke Franschman zoodanig ver-

[p. 647]

zoek niet kon afslaan, en dat liefde weldra in het spel moest komen, kan de lezer ligt raden; maar dat zorgdragende, schoon dan ook eenvoudige ouders, in die omstandigheden, zoo zouden handelen, is niet zeer waarschijnlijk: vrouw muller wordt beschreven als eerlijk en goedig, doch vernuftig en welsprekend, daarbij zeer vroom, en van de opregte Augsburgsche Confessie. Nu, de ouders geven weldra toestemming tot een huwelijk. Doch, voór de voltrekking is het meisje gevallen - en de Kapitein wordt naar het leger geroepen. Zij doet hem harde verwijten; hij stelt haar gerust met belofte van getrouwheid, snelt naar zijne bestemming, strijdt, wordt gewond en krijgsgevangen. De wonde is gevaarlijk. Zijn oppasser bezorgt voor hem eenen brief aan elizabeth. Deze komt met haren vader, in boerengewaad, bij de noverre. Nog is haar toestand een geheim voor hare ouders; maar de Kapitein geeft denzelven aan haren vader te kennen. Hij, eenige erfgenaam van groote bezittingen, heeft reeds beschikkingen ten behoeve van elizabeth en haar kind gemaakt, in de hoop, dat zijne adellijke moeder daarin genoegen zal nemen. Hij sterft. Ten huize eener vriendin op het land brengt elizabeth eenen zoon ter wereld. Het jongsken wordt aldaar opgevoed. Men vindt vervolgens goed, dat vader muller en zijne dochter met haar kind naar Frankrijk reizen, ten einde den jongen hendrik de noverre als kleinzoon door de grootmoeder te doen erkennen. Vooraf wordt een brief gezonden aan de oude Mevrouw de noverre, welke jegens haar geloof, dat Roomsch-katholiek was, eene voorliefde had, die in overdrevenheid al hare gebreken of deugden voorblijstreefde. Zij had, zegt de Schrijver, eene valschelijke bigotterie ingezogen, ofschoon in haar verstand kiemen van gezondheid lagen. Pater anselmo, een Aarts-Jezuit, was haar biechtvader; een man, die zelden lachte, als ware hij verhernhuttert, bl. 148. Muller en elizabeth komen met haar zoontje op het adellijk Rougemont. De listige Pater, een wellusteling, weet alles te verijdelen, en doet zelf eenen aanslag op de eerbaarheid van het schoone, maar ongelukkige meisje. Een plaatje op het titelblad stelt dit nachtelijk bezoek voor. Ten gevolge van elizabeth's standvastigheid bewerkt de biechtvader, dat zij met vader en zoon den volgenden morgen moet vertrekken. De jonge hendrik de noverre groeit voorts in Duitschland op, en wordt een veelbelovend jongeling. Door tijdsomstandigheden vervalt de familie muller tot diepe armoede. De voorspoed van napoleon loopt ten einde. Hendrik verbindt zich met andere Duitschers tegen den man des gewelds, maar wordt verraden en door Gendarmes naar de gevangenis gebragt. Reeds ter dood veroordeeld, weet hij te ontsnappen, en neemt dienst onder de zwarte Huzaren van Pruissen. Hij doet wonderen van dapperheid, en helpt,

[p. 648]

onder blücher, Frankrijk veroveren. Uit het bosch en kasteel van Rougemont wordt op de Pruisen geschoten door een' hoop boeren, onder aanvoering van Pater anselmo. Mevrouw de noverre bevond zich op een naburig dorp. Hendrik erlangt van blücher de toestemming, om zelf zijn erfgoed met weinige dapperen te veroveren, ten einde het te bewaren voor geheele vernieling. De Jezuit sneuvelt met de wapenen in de hand. Hendrik wordt gewond, en ligt te bed in hetzelfde vertrek, waar hij vóór zeventien jaren in de wieg gelegen had. De Markiezin keert terug, en verneemt, dat de redder des landgoeds haar verstooten kleinzoon is. Nu volgt de verzoening. Hendrik wordt als wettig erfgenaam erkend, en huwt met maria, met welke hij was opgevoed.

Zoodanig is het beloop des Romans, die bij betere bewerking en treffender teekening van karakters belangrijker had kunnen worden. In het algemeen zouden wij aanmerken, dat de jeugdige misstap van de noverre en elizabeth in een al te verschoonend licht wordt voorgesteld. Dat vergoelijken is gevaarlijk. Wij willen den Schrijver wel toestemmen, dat de noverre geen slecht mensch was; maar wij zouden zijn sterfbed toch niet zoo stichtelijk noemen, als hij bl. 100 doet; en op de stelling aldaar, dat de sterkste hartstogt, die zoo veel goed, zoo veel kwaad, zoo veel rust, zoo veel onrust baart, op zekeren leeftijd, den mensch onwederstaanbaar aantast en naar willekeur regeert, ware ook nog al iets aan te merken. Beter beviel ons, wat op de volgende bladzijde wordt gezegd: ‘Dan ach! een (één) misstap, zoo ongemerkt, zoo spoedig begaan, is met eenen ganschen leeftijd van deugd niet geheel uit te wisschen; de latere dagen van naberouw en goed gedrag verbleeken de roestvlek der jeugdige zonde wel eenigermate; doch de indruk blijft en wordt even min uit het geheugen van anderen, als uit dat van den gevallenen verdreven.’ Het boek had, naar ons oordeel, over het geheel meer in dezen geest geschreven moeten zijn. De Schrijver laat de beide ouders spreken en handelen, alsof zij zichzelven, wegens het opnemen des Kapiteins in hunne woning, niet te beschuldigen hadden van onvoorzigtigheid. Ook legt hij der moeder, bij het vernemen der schande van hare dochter, woorden in den mond, die al vrij zonderling luiden: ‘Kom, elizabeth! kus mij; schoon mijn verstand u doemt, mag mijn Christenpligt zulks niet doen. De geboette (geboete) misdaad houdt op misdaad te zijn, zoodra het berouw en de goede voornemens opregt zijn.’ Dit zouden wij niet zoo geheel en onbepaald durven toestemmen.