Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Broussais, zijne Leer, hare gevolgen, en het eindelijk lot, dat haar te wachten staat, beknopt voorgedragen. Eene Bijdrage tot de Geschiedenis der Geneeskundige Theoriën en Stelsels. Met eene Voorrede en Aanteekeningen van F. van der Breggen, C. Zn., Med. Dr., Hoogleeraar aan het Athenaeum illustre te Amsterdam. Te Amsterdam, bij L. van Es. 1829. In gr. 8vo. XXIV en 85 bl. f 1-10 c.

Broussais is de naam, die thans in de ooren der Geneeskundigen van alle zijden weêrgalmt. Wat al boeken zijn er over dien man geschreven! wat al pennen tegen hem gespitst! Hoeveel uiteenloopende beoordeelingen en gevoelens over hem hoort of leest men bijna dagelijks! En waar zal het einde zijn van dien strijd der meeningen? Wij hebben al wederom een nieuw boek over dezen befaamden Stelselmaker aan te kondigen, hetwelk onder den opgegeven titel in Amsterdam is uitgekomen, onder de bescherming en met aanbeveling van een Amsterdamsch Hoogleeraar.

Deze wil hetzelve doen beschouwen (blijkens de Voor-

[p. 616]

rede) als een voorlooper van het antwoord van zijnen tegenwoordigen Ambtgenoot, den Heere suringar, op de door de Provinciale Commissie van Geneeskundig Onderzoek en Toevoorzigt te Amsterdam uitgeschrevene prijsvraag. Eene tweede reden der uitgave was de gematigde toon dezer beoordeeling, in tegenoverstelling van hetgeen men in andere beoordeelingen aantreft. Eindelijk zullen ook de onbescheidene en aanmatigende uitvalien van de Schrijvers van het Physiologisch Tijdschrift, hetwelk in ons Vaderland uitkomt, daartoe aanleiding hebben gegeven.

Prof. van der breggen neemt deze gelegenheid waar, om andermaal zijne geloofsbelijdenis eclecticus voor het geneeskundig publiek af te leggen, en verklaart zich, als Geneesheer, voor een' Gemeenebestgezinde of Republikein. In den mond van dezen Geleerde kunnen wij aan de goede beteekenis van dat woord niet twijfelen. Anders hebben wij thans geleerd, aan deze en dergelijke uitdrukkingen zeer uiteenloopende begrippen te verbinden. Uit de wereld der Geleerden moet alle onbepaalde oppermagt verbannen zijn: want het despotismus van stelsels en meeningen stoort den vrijen loop der begrippen, het zij boerhaave, brown of broussais den schepter zwaaije; en wij zijn het met den Hoogleeraar volkomen eens, dat het despotisch gezag, hetwelk zich de laatste en zijne jongeren aanmatigen, even onverdragelijk is, als dat zijner voorgangers. Daarentegen zal zijn Hooggeleerde ons gaarne toegeven, dat het begrip zelfs van een' Republikeinschen Regeringsvorm het verschil van rangen en standen niet uitsluit, ten zij het in Jacobinisme en noodlottige anarchie ontaarde, welke laatste (de Geschiedenis leert dit ontegenzeggelijk) wederom in despotismus zich oplost.

Het vertaalde stukje, welks titel wij vermeldden, is overgenomen uit het Tijdschrift Hygie, waarvan Dr. comet Redacteur is. Het vangt aan met een kort berigt van den oorsprong en de lotgevallen der nieuwe leer, van de schriften van haren Autheur, derzelver gang en inhoud, van den strijd tegen pinel (in welken brous-

[p. 617]

sais zich, even als in zijne verachting van andere groote mannen, van de minst voordeelige zijde vertoont), van zijnen stijl, van zijne verdiensten en gebreken, van zijne armoede aan grondige, wijsgeerige kennis, en van zijn stelsel. De drie hoofdpunten van hetzelve, physiologie, pathologie en therapie, worden in derzelver bijzonderheden nagevorscht.

Dat deze leer treft door eene verleidelijke eenvoudigheid, door het beperken van de anders zoo uitgebreide en bezwaarlijk te verkrijgene kennis van de materies medica; dat zij vooral door trage en ook door ligt vervoerbare verstanden in allen deele is aangenomen, willen wij niet tegenspreken: maar dat zij aan de taal der wetenschap zoo veel meer naauwkeurigheids zou hebben gegeven; dat zij de oorzaak zou zijn eener meer wijsgeerige beoefening der Geneeskunde in Frankrijk, is op zijn minst twijfelachtig. Minder twijfelachtig is het, dat zij blinde en domme navolgers heeft gehad, en dat de praktijk door dezen, op de wijze van Dr. sangrado, met bloedaftappen en laauw water wordt uitgeoefend.

De tegenwerpingen, welke de Schrijver aanvoert, hebben betrekking op de schrale en hoogst gebrekkige physiologie, op de eenzijdige pathologie en even eenzijdige behandeling van den stichter van het nieuwe leerstelsel, en zijn doorgaans zeer juist en gegrond.

Doch bovenal van gewigt voor de kennis van 's mans karakter zijn de winderige, overdrevene opgaven van den gelukkigen invloed op het afnemen der sterfte in het Hospitaal Val de Grace, welke in de Revue médicale als volkomen valsch worden ten toon gesteld. Hij beweert, slechts één' zieke van de 30 te hebben verloren; daar het uit de opgave van zijnen kweekeling, den Heer roche zelven, blijkt, dat hij één' zieke van de 13 of 14 verloren had, d.i. meer dan zijne ambtgenooten. Wij willen alleen hieruit het gevolg trekken, dat men op de waarheidsliefde van broussais juist niet veel staat kan maken. Nu volgt eene vergelijking van dezen met brown en rasori, die tot walgens toe in al de

[p. 618]

schriften over dit onderwerp is herhaald geworden; waarbij de Schrijver (en dit is minder door anderen geschied) te gelijk opmerkzaam maakt op eenige algemeene praktische overeenkomsten bij allen. Daarna spreekt hij van het boek van den Heer boisseau over de Koortsen, van de kritiek van den Heer miguel, van den strijd vóór en tegen, van deszelfs waarschijnlijken uitslag, en van het goede, dat deze leer zal achterlaten, den geest van twijfeling en onderzoek, de hervorming van de taal der wetenschap, en eene menigte uitmuntende praktische regelen. ‘Ik zou durven beweren,’ zegt de Schrijver, ‘dat de Heer broussais een groot practicus is geweest; maar ik zou niet durven staande houden, dat hij het nog is. Er is toch geen zoo valsch denkbeeld, dat zich niet eindelijk en voor altijd kan vestigen in het beste hoofd, wanneer hetzelve eerst door vooringenomenheid ingang heeft bekomen, en vervolgens, door de tegenspraak verbitterd, eene hebbelijkheid geworden is. - Hij schijnt te hebben vergeten, dat hij zijne taak met betrekking tot den aanwas der wetenschap waardiglijk heeft volbragt - en hij moest begrijpen, dat zijne leer, wel verre van de eindpaal der geneeskundige wetenschap te zijn, slechts een zeer klein en zeer kort tusschenverhaal van derzelver uitgebreide geschiedenis uitmaakt.’

Men ziet, dat de Schrijver den gulden middelweg houdt, en zal deze onpartijdige kritiek met genoegen willen onderschrijven.