Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

[p. 611]

Oorsprong, uitbreiding en ontaarding der Christelijke Kerk, tot op de Kerkhervorming, benevens derzelver weldadige gevolgen. Door Ernst Riedel. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. 1829. In gr. 8vo. VI en 224 bl. f 2-20.

Op den titel afgaande, zou men verwachten, geschiedkundige voorstelling van den oorsprong, de uitbreiding en ontaarding der Christelijke Kerk. Ook de Voorrede des Schrijvers geeft hiertoe grond. Evenwel wij vonden niet, wat wij zochten. Reeds de opgaaf van den inhoud toont, dat het hier geleverde geheel anders is, dan op den titel beloofd wordt. I. Het Evangelie, of het Christendom, volgens de woorden van Jezus en van zijne Apostelen, bl. 1. II. De Apostelen en Bisschoppen, volgens de uitspraak van Jezus en van zijne Apostelen, bl. 6. III. Stichting en inrigting der eerste Christelijke Gemeenten, bl. 17. (Dit stuk behoorde het eerst voor te komen. De twee eerste konden dan hieraan ondergeschikt zijn. Die stichting der Gemeenten wordt in weinige woorden gemeld, bl. 17. ‘Nu - - ontstonden dra, na Jezus hemelvaart, verscheidene Gemeenten, te Jeruzalem, te Antiochië, te Efeze, te Korinthe, te Rome e.z.v. onder den naam van Christenen, en met dezelve velerlei inrigtingen,’ enz.) IV. Stichting(?) der Zon- en Feestdagen, bl. 22 en 23. (Kort, maar niet krachtig.) V. De aanvankelijke ontaarding van het Christendom, door het Joden- en Heidendom, bl. 24. VI. De vervolgingen der Christenen, benevens de onheilen, daaruit voortvloeijende, bl. 25. VII. De Beeldendienst, bl 27. VIII. Ontaarding van het Christendom, als eene Godsdienst van het Romeinsche Hof en van den Staat, bl. 29. IX. Oorsprong van het Monnikendom, bl. 38. X. Gronding van het Pausdom, bl. 45. XI. Uitbreiding van het Christendom in het Wes ten, en verdringing van hetzelve in het Oosten, door de Arabieren, bl. 54. XII. Stijgende magt der Paussen,

[p. 612]

en toenemend verval van het Christendom, bl. 84. XIII. Geheele ontaarding van de Christelijke Kerk en Godsdienst, door het Pausdom, bl. 138. XIV. Oorsprong der Kerkhervorming, benevens hare weldadige gevolgen, bl. 192. Twee Bijlagen. Uittreksels uit onderscheidene Schriften. Bl. 206-221. Onrust en geruststelling. Uit het Fransche Tijdschrift le Globe, Julij 1826, no. 83, bl. 222-224.

Uit deze opgaaf blijkt, met welk eene oppervlakkigheid hier alles is behandeld. Doch bij het lezen der stukken valt deze oppervlakkigheid veel meer in het oog. Bronnen noemt de man niet. Alles ziet er uit als magtspreuk, weinig geschikt om te overtuigen, maar wel om te verbitteren en de scheur nog wijder te maken. Aan paradoxen ontbreekt het niet, b.v. ‘Men vierde (den zondag) des morgens vroeg, door eene gemeenschappelijke aandacht,’ (aandacht! Germaansch.) ‘met gezang en rede, zonder de beroepsbezigheden te verzuimen,’ bl. 22. Ook de toon bevalt ons niet. ‘De eenvoudige monnik (hieronymus savonarolo) moet geen denkbeeld van Pauselijke heiligheid gehad hebben; want hij ergerde zich, dat eene boeleerster van den Paus, julia farnese, bij alle kerkelijke feesten in pracht verscheen, en in april 1497 den heiligen Vader weder een zoontje schonk,’ bl. 186. Onkiesch is ook de naakte voorstelling van het schandelijke, dat wij niet aanroeren, maar dat men vinden kan bl. 189, 190.

In dagen van gisting en spanning, als de onze zijn, behoort men op eene andere wijze de kwalen te behandelen, dan hier geschiedt. Protestanten, hoewel gescholden en verguisd, moeten niet wederschelden, maar, naar het voorbeeld des Meesters, die door de Roomschen nog niet is in den ban gedaan, tegen het kwaad manmoedig zich blijven verzetten, en de menschen beklagen, die zich laten doeken, om in het kwaad hunnen roem te stellen. Dit boek had in het Nederlandsch niet moeten vertaald zijn. Het kan niet anders dan ontstichten. Dit is alles, wat wij er nu van zeggen.