Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De Luitenant Generaal Baron Kraijenhoff voor het Hoog Militair Geregtshof beschreven en vrijgesproken. Nijmegen, bij C.A. Vieweg. 1830. In gr. 8vo. 32, 24, 24, 156 en 11 bl. f 2-20.

Wanneer men, na eene veeljarige schitterende loopbaan, zich, in den avond zijns levens, in een Crimineel Regtsgeding heeft betrokken gezien, 't welk eerst na een aanzienlijk tijdsverloop met eene vrijspraak geëindigd is, is er wel niets natuurlijker, dan dat men er hoogen prijs in stelt, om in de openbare meening denzelfden onbevlekten naam te hernemen, waarop men zich te voren beroemen kon. Het is toch maar al te waar, dat, bij het ontstaan van geregtelijke vervolgingen, de menigte een hevig vermoeden van schuld opvat tegen hem, die daarvan het voorwerp is; een vermoeden, 't welk gaandeweg in krachten wint, zich met geruchten voedt, en eindelijk zulk een' schijn vanzekerheid aanneemt, dat soms de volkomenste vrijspraak (die buitendien aan ongenoegzaamheid van bewijs kan worden toegeschreven) niet in staat is, het voorbarig oordeel geheel en al uit te wisschen. Hierom zal het voor ieder, die, in eenen hoogen rang der Maatschappij geplaatst, zich in een veel gerucht makend geding heeft

[p. 589]

moeten verantwoorden, steeds van het hoogste belang zijn, om, zoo hij cordaat met zijne zaak durft voor den dag treden, dezelve ook aan het publiek ter beslissing te geven, ten einde op die wijze bij tijdgenoot en nakomeling den laatsten zweem van achterdocht weg te nemen, en zijne nagedachtenis tegen allen laster te waarborgen.

Het waren dusdanige overdenkingen, die den Luitenant-Generaal Baron kraijenhoff, voormalig Inspecteur-Generaal der Fortificatiën en van het Korps Ingenieurs, Mineurs en Sappeurs, bewogen, ‘om, ter handhaving zijner eer en ter afwering van den laster, een min of meer uitvoerig gedenkschrift daar te stellen van den oorsprong, den voortgang en de beslissing zijner Procedure voor het Hoog Militair Geregtshof, waarvan de omstandigheden niet algemeen bekend zijn.’ Dit nu is het aangekondigde werk, van hetwelk wij trachten zullen, onze Lezers een beknopt en onpartijdig verslag te doen.

De plotselijke instorting van een der nieuwe Buskruidmagazijnen te IJperen, bij het uitnemen der formelen, in Augustus 1824, leverde het eerste onloochenbare bewijs op der schandelijke ontrouw en schelmsche handelwijze van sommige Officieren der Genie in de daarstelling der aan hen toevertrouwde werken. Een deswege gedaan onderzoek gaf de treurige zekerheid, dat zoodanige schurkerij ook ten aanzien van sommige andere Vestingen, voornamelijk Ostende, had plaats gehad. De hieruit ontstane vervolgingen en sententiën van het Hoog Militair Geregtshof zijn algemeen bekend. (Men zie de Nieuwspapieren van Maart 1827 en October 1828.)

De Luitenant-Generaal Baron kraijenhoff had, als toenmalig Inspecteur-Generaal der Fortificatiën, het oppertoezigt gehad over de bevestiging van de zuidelijke grenzen des Rijks. Hij verklaart echter, nimmer eenig vermoeden van bedrog gehad, veelmin eenig regtstreeksch of zijdelingsch berigt dienaangaande ontvangen te hebben; dat hij ook bij zijne Inspectiën nimmer iets bespeurd had, waaruit hij ontrouw vermoeden kon of moest; en eindelijk, dat zijn oppertoezigt voornamelijk het personeel en het kunstmatige betrof, terwijl over al, wat het materieel en de geldelijke administratie betrof, door de Directeuren der Fortificatiën onmiddellijk met het Departement van Oorlog werd gecorrespondeerd. Hij verklaart alzoo, nimmer gedacht te hebben,

[p. 590]

dat hij ooit in deze zaak zoude betrokken raken, ‘te meer daar hij nog in 1825 zijne belangrijke zending naar de Westindische Koloniën volbragt, en bij zijne terugkomst door Zijne Majesteit op eene zeer onderscheidende wijze was ontvangen, met groote tevredenheid over de uitvoering dezer Commissie.’ (Bl. 6.) Kort daarna, echter, ontwaarde hij, dat men hem verdacht hield van strafbare oogluiking, immers van nalatigheid en pligtverzuim. Op den 22sten Mei 1826 onderging hij een eerste verhoor voor Heeren Commissarissen van het Hoog Militair Geregtshof, 't welk op den 27 Augustus 1827 door een tweede gevolgd werd; zijnde hij telkens bij handtasting ontslagen.

De bijzonderheden dezer Procedure, de tusschenkomende beletselen, die de afdoening belemmerden, en zijne aanhoudende pogingen, om die afdoening te erlangen, worden door den Schrijver in het breede opgegeven. (Bl. 6-29.) Eindelijk ontving hij, in het begin van Junij 1829, de Conclusie en Eisch, aan het Hoog Militair Geregtshof door den Advocaat-Fiscaal bij hetzelve overgegeven. In September werd zijne Memorie van Verdediging bij het Hof overgebragt: en hierop volgde, doch niet dan na nieuwe middelen, van zijne zijde in het werk gesteld, om bespoediging te erlangen, op den 28sten April van dit jaar (1830) de definitive Sententie, waarbij hij werd vrijgesproken. (Bl. 29-32.)

Dit is de hoofdzakelijke inhoud der 32 eerste bladzijden. Eene volgende paginering, 1-24, bevat de Bijlagen, op welke de Schrijver zich beroept. Men mist hier echter de stukken A-E, waaromtrent hij zich beklaagt, dat het Hof hem de teruggave der originelen geweigerd en slechts zeer onvolledige kopijen daarvan uitgereikt heeft.

Eene tweede Bijlage, bl. 1-24, bevat de Conclusie van Eisch in 332 Artikelen. In dezelve worden de bezwaren opgesomd, welke, naar het oordeel van den Eischer R.O., uit de stukken, ten laste van den beschrevene, voortvloeiden; en daaruit afgeleid, ‘dat hij geene strafbare oogluiking heeft begaan, maar schuldig staat aan verzuim en nalatigheid in de dienst als Inspecteur-Generaal der Fortificatiën en van het Korps Ingenieurs, Mineurs en Sappeurs, en het volbrengen van zijnen pligt, welke uit den aard zijner betrekking en volgens de Instructie van 18 Februarij 1815 op hem rustte: waarom de Eischer, op grond van art. 10, 27 en 28 van het Regiement van Krijgstucht voor

[p. 591]

het Krijgsvolk te Lande, concludeerde tot het opleggen van een Kamer-arrest voor ten hoogste twee maanden, met veroordeeling in de kosten; en dat hij voorts zoude worden vrijgesproken van de aan hem te last gelegde beschuldiging van strafbare oogluiking in zijne voormelde qualiteit.’

Nu volgt de derde Bijlage; (bl. 1-156) zijnde de straks genoemde Memorie van Defensie, opgemaakt door den Nijmeegschen Advocaat, Mr. r. scheers van harencarspel; naar ons oordeel een zeer uitmuntend stuk, 't welk zich vooral door eenen even helderen als krachtvollen betoogtrant onderscheidt. Het strekt hoofdzakelijk om aan te toonen, dat al hetgeen door den Eischer R.O. als bezwaar voor den beschrevene was aangevoerd, geenszins als zoodanig kan beschouwd worden; en dat, al ware het, dat er in dezen eenige nalatigheid had plaats gehad, ('t geen echter niet toegegeven wordt) dan nog het Reglement van Krijgstucht hier in geenen deele te pas kwam.

Met dit laatste heeft zich het Hoog Militair Geregtshof vereenigd, doch niet zoo geheel met het eerste. De vierde Bijlage behelst 's Hofs Sententie, waaruit wij, behalve het dispositief, alleen het 10de Considerant zullen opgeven, als zijnde de zamentrekking der overige: ‘Overwegende, dat deze handelwijze van den beschrevene niet daarstelt, dat hij strafbare oogluiking zoude gebruikt hebben; en dat, hoezeer hij, uit den aard zijner betrekking en het daaraan verbonden groot vertrouwen, van nalatigheid in dezen niet is vrij te kennen, echter de bepalingen van het Reglement van Krijgstucht in het onderhavig geval niet kunnen worden toegepast.

Spreekt den beschrevene, overeenkomstig den voorschreven Eisch, vrij van strafbare oogluiking in dezen gebruikt te hebben, en ontzegt aan den Impetrant en Eischer R.O. gemelden Eisch, voor zoo veel de toepassing van het Reglement van Krijgstucht betreft.

Compenseert eindelijk de kosten van den Processe, om redenen, den Hove daartoe moverende.’

Op deze Sententie laat de Luitenant-Generaal, ten slotte, nog eenige aanmerkingen volgen.

Het spreekt wel van zelve, dat niemand hier eenige oordeelvelling over de hier voorkomende punten verwachten zal. Geen werk zou daartoe minder geschikt zijn, dan het onderhavige. Wij wagen het zelfs niet, de gronden vóór en te-

[p. 592]

gen uiteen te zetten, uit vrees van aan de eene of andere zijde te veel of te weinig te doen. Zoo veel is zeker, dat, zelfs na de oppervlakkige lezing van dit boek, wel niemand eenigen grond zal vinden, om den Generaal van strafbare oogluiking verdacht te houden. In hoe verre hier van zijne zijde eenige nalatigheid of verzuim hebbe plaats gehad, hierover zal misschien verschillend kunnen geoordeeld worden. De onpartijdigheid gebiedt ons, hier te vermelden, dat de beschrevene in een zijner verhooren erkend heeft, ‘dat er van zijne zijde wel eenige inadvertentiën kunnen hebben plaats gehad.’ Men zie a. 295-308 van den Eisch; doch vergelijke daarmede weder bl. 63 en volg. van de Memorie van Defensie. Ieder oordeele over het meer of min verschoonlijke hiervan, in de gegevene omstandigheden, voor zichzelven, doch veroordeele althans niet, vóór en aleer de meesterlijke verdediging in haar geheel gelezen, met den Eisch vergeleken en naauwkeurig overwogen te hebben. De billijkheid vordert, dat, nu de beschuldiging en verdediging beide het licht zien en algemeen verkrijgbaar zijn, men óf zijn oordeel opschorte, óf het boek leze.