Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Beknopte Geschiedkundige Beschrijving der Stad Woerden, door Olivier Groeneyk. Te Zierikzee, bij J. van de Velde Olivier. 1829. In kl. 8vo. VIII en 96 bl. f 1-:

Het leveren eener goede plaatselijke Geschiedenis of Beschrijving eener Stad is geene zoo gemakkelijke taak als men oppervlakkig wel denken zoude. Het is toch niet genoeg, dat de inwoners van andere plaatsen er het een en ander uit leeren, 't welk zij te voren niet wisten; maar de ingezetenen der stad zelve moeten er ten minste al het belangrijke in vinden, 't geen omtrent dezelve uit de Geschiedenis bekend is, en daarbij nog het een en ander, 't welk niet zoo algemeen bekend was. En dit laatste is dan juist hetgene, waardoor een zoodanig geschrift voor de inwoners der stad belangrijk wordt.

Wanneer wij aan deze stelling het aangekondigde werkje toetsen, kan het oordeel niet gunstig uitvallen. Wat vooreerst het geschiedkundig gedeelte betreft: hetgeen in de voorrede niet gemeld wordt, maar waarvan zich ieder kan overtuigen, is, dat het artikel woerden in kok's Vaderlandsch Woordenboek (XXXIIIste Deel, bl. 24-43) ten grondslag daarvan ligt. Dit artikel, hoezeer gedeeltelijk ontleend uit het VIIIste Deel van den Tegenwoordigen Staat, is echter blijkbaar met zorg en kennis van zaken bewerkt. De Heer groeneyk heeft dus wèl gedaan met deze bouwstof niet te veronachtzamen; maar, naar ons inzien, had hij dezelve niet bijna geheel moeten afschrijven, zonder ten minste met een enkel woord zijne bron aan te halen. Men vergelijke eens bl. 11-40 en 50-52 met kok, t.a. pl. bl. 25-40. Nu blijft

[p. 496]

de vraag overig, wat de Schrijver er heeft bijgevoegd. Wanneer wij nu beweren, dat dit hoofdzakelijk nederkomt op hetgeen sedert 1787 tot op onzen tijd te Woerden is voorgevallen, gelooven wij, noch den Schrijver noch zijn werk te hebben te kort gedaan. De verdere bijvoegsels zijn gering en waarlijk van weinig belang.

Er viel ten aanzien der vroegste tijden iets meer van Woerden mede te deelen. Hetgeen in eene Geschiedkundige Plaatsbeschrijving vooral vereischt wordt, is, dat men naauwkeurig de vroegste vermelding der plaats opgeve. Ten dezen zegt de Schrijver (bl. 10): dat, volgens eenen ouden Schrijver, het Slot te Woerden in 1160 gesticht is, en dat men de Heeren van Woerden reeds in 1165 genoemd vindt. Dit is zoo: maar alting haalt, in zijne Notitia Germ. infer. op het woord Woerden, Diploma's aan van 1131, 1165 en vervolgens, waarin Heeren van Woerden voorkomen. Het is waar, dit Charter van 1131 is ook door ons vergeefs gezocht; maar, daar alting er toch uitdrukkelijk dat van 1165 bijvoegt, is hier moeijelijk aan eene drukfeil te denken. Het ware niet onbelangrijk geweest, zoo de Heer groeneyk dit punt opgehelderd had, al ware de uitkomst negatief geweest. - Ook verwonderde het ons, hier niets te vinden van de vier Heeren van Woerden, allen herman genaamd, van welke de laatste zulk een gewigtig aandeel gehad heeft in den moord van Graaf floris den V. Deze geschiedenis had hier beknoptelijk behooren vermeld te worden.

Op bl. 1 leest men: Woerden is van eene oude stichting en heeft veel vroeger aanwezen gehad dan het Kasteel. Deze opgave is stellig: maar op bl. 11 daarentegen vindt men: Het is zeer onzeker of men het stichten der Stad vroeger dan van het Kasteel moet nemen: de oudste verhalen echter schijnen het laatste aan te nemen. De Schrijver zal ons wel willen toestemmen, dat deze beide plaatsen lijnregt met elkander strijdig zijn.

Met meer zorg is het beschrijvende gedeelte van dit werk bearbeid. Wij hebben hieromtrent geene aanmerkingen. Alleen zijn zulke opgaven van Weeshuizen, Gemeenelandshuizen enz. uit haren aard droog, aan den inwoner bekend, en voor vreemdelingen min belangrijk. Zij willen daarom wel afgewisseld zijn met meer algemeen belangrijke opmerkingen, korte oudheidkundige uitstappen of dergelijke, gelijk dit in andere Stedebeschrijvingen met vrucht gedaan is.

[p. 497]

Ééne zinstorende drukfeil willen wij ten slotte aanwijzen. Op bl. 89 vindt men: bern. costerus verdedigde de lasteringen door basnage ter neder gesteld; lees: wederlegde.