Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

P.A. Béclard's Grondbeginselen der algemeene Ontleedkunde, enz. Naar den tweeden Druk uit het Fransch, door G.J. van Epen, Heel- en Vroedmeester te Amsterdam. Met eene Voorrede van H. Bosscha, Hoogleeraar aan het Athenaeum illustre te Amsterdam, enz. IIde of laatste Deel Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1829. In gr. 8vo. VIII en 428 bl. f 4-30.

Het is ons aangenaam, in dit Tijdschrift het tweede Deel der Hollandsche vertaling van het verdienstelijke en nuttige werk van béclard te kunnen aankondigen, zoo wel omdat daardoor onze wensch vervuld is, om deze vertaling volledig afgewerkt te zien, (zie Letteroeff. 1829. bl. 612) als uit hoofde dat de Vertaler in dit Deel werkelijk gebruik gemaakt heeft van de aanmerkingen, die wij hem omtrent het eerste hadden medegedeeld, en diensvolgens het een en ander in eene lijst van Errata heeft opgenomen.

Aan den anderen kant doet het ons echter leed, dat dit Deel wederom door dergelijke onnaauwkeurigheden en gebreken ontsierd wordt, als welke wij het ons ten pligt rekenden, bij ons verslag van het eerste Deel, onder de aandacht van den Vertaler te brengen. Door de Voorrede

[p. 477]

van het tweede Deel opmerkzaam gemaakt op eene Beoordeeling van dit werk in den Recensent ook der Recensenten, vonden wij daar nog menige aanmerking, die ons ontsnapt was, en wij hebben daarom dit tweede Deel met geene mindere naauwkeurigheid nagegaan dan het vorige. Wij zullen echter uit hetgeen wij opteekenden slechts eenige proeven geven, om dit ons min gunstig oordeel te staven, die tevens, bij eenen wenschelijken tweeden druk, den Vertaler tot aansporing kunnen strekken, om het geheele werk naauwkeurig te herzien.

Bl. 15. ‘dierlijke electriciteit,’ voor Galvanismus, is eene benaming, die thans zeker geene goedkeuring verdient.

Bl. 27. reg. 13. ‘in een eenvoudig verlies;’ lees: ‘in een eenvoudig verlies van veerkracht.’

Bl. 53. reg. 18 en verv. ‘De oppervlakten der watervaten zijn, even als die van al de vaten, twee in getal, waarvan de eene eelachtig en vastgehecht, de andere vrij is.’ Dat de vaten twee oppervlakten hebben, eene uitwendige en eene inwendige, behoefde men waarlijk niet op te merken; maar het oorspronkelijke heeft ook dezen zin niet. Wij zouden veeleer vertalen: ‘Van de oppervlakten der watervaten is, even als bij al de vaten, de eene celachtig en vastgehecht, de andere glad en vrij.’

Op dezelfde bladzijde, reg. 23, 24. ‘Deze klapvliezen, van eenen halvemaanswijzen of parabolischen (de gedaante van een' doorgesneden kegel) vorm.’ De woorden, die hier tusschen haakjes staan, zijn een bijvoegsel van den Vertaler. Hij had ze achterwege moeten laten, omdat tot de kegelsneden niet slechts de parabola, maar ook de cirkel, de ellips en hyperbola behooren.

Bl. 57. reg. 2 en verv. ‘Naar aanleiding der boven door soemmering gemaakte vergelijking, en ter voorkoming van verwarring, heeft de Heer chaussier ze met den naam van watervaatsklieren bestempeld.’ Er is in dezen naam ‘watervaatsklieren’ geen spoor van vergelijking overig. In het oorspronkelijke staat ganglions lymphatiques, en

[p. 478]

dit slaat op het voorafgaande (bl. 56), dat deze klieren tot de watervaten staan, als de zenuwknoopen tot de zenuwen.

Bl. 65. reg. 25. ‘de lever, de stevigste aller klieren;’ la plus constante de toutes les glandes, d.i. die, welke het standvastigst bij de dieren aanwezig is. Het woord stevig is hier geheel ongepast.

Bl. 80. reg. 2 en 3. ‘Watervaten bespeurt men in de grofste werktuigen van deze soort;’ lees: ‘in de grootste.’

Bl. 94. reg. 3, 4. ‘en loopen ongevoelig met het celweefsel te niet;’ lees: ‘en gaan ongevoelig in het celweefsel over’ (se perdent insensiblement dans le tissu cellulaire).

Bl. 102. reg. 9 en verv. ‘Van de blijvende vezelachtige kraakbeenderen, of dezulke althans, die gedurende het gansche leven in wezen blijven;’ lees: die bijkans gedurende het enz. (qui durent presque toute la vie). Zoo als het hier staat, is deze volzin onzin, en in strijd met het onmiddellijk volgende.

Bl. 119. reg. 14-16. ‘Soms vindt men in de gewrichten van grijsaards, die met onderscheiden andere gebreken behebt zijn.’ Zoo als die woorden hier staan, zal men ligtelijk meenen, dat het behebt zijn met onderscheidene gebreken op grijsaards slaat. Intusschen moet men het van de gewrichten verstaan, ‘affectées de diverses autres altérations? - Ald. reg. 21. ‘deelen hier nog in;’ lees: ‘deelen hier niet in.’

Bl. 130. reg. 16. ‘deze uiteenzetting;’ lees: ‘dit geschil’ (discussion).

Bl. 164. reg. 3. v.o. ‘hebbelijke onderhouding of voeding’ (nutrition habituelle); lees: ‘gedurige of aanhoudende voeding.’

Bl. 174. reg. 16 en verv. ‘Wanneer daarentegen de wonde gapende blijft,..... het beenuiteinde in versterving valt,’ enz. Deze zin is duister, en berust op eene verkeerde vertaling. Men leze: ‘Wanneer daarentegen de wonde gapende blijft, ...wanneer het geprikkelde merg-

[p. 479]

vlies ontsteekt, gaat het beenuiteinde in versterving over, en er scheidt zich,’ enz.

Bl. 212. ‘Het spiergestel vervat al de werktuigen, die uit langwerpige, evenwijdige, roodachtige bij de warmbloedige dieren, zachte, prikkelbare en zamentrekbare vezels zamengesteld zijn.’ Roodachtige bij de warmbloedige dieren, is eene Fransche constructie, ‘rougeâtres dans les animaux à sang chaud; men leze: ‘bij de warmbloedige dieren roodachtige,’ enz.

Bl. 214. reg. 22. ‘groeijende verrigtingen;’ lees: ‘plantaardige,’ (fonctions végétatives.)

Bl. 215. reg. 20, 21. ‘Muys s'est complu dans une division ternaire,’ wordt hier vertaald: ‘Muys is in eene drieledige verdeeling vervallen’ (complu). Men leze: ‘Muys verkoos eene drieledige verdeeling’ of iets dergelijks.

Bl. 216. reg. 15, ‘omvangrijk.’ Dit zonderlinge woord staat hier en elders voor het Fransche ‘volumineux.’

Bl. 226. reg. 2 v.o. ‘en slaat haar gade door haar door overbrenging (transmission) te verlichten;’ men leze: ‘en slaat haar gade, terwijl men het licht er doet doorschijnen.’

Bl. 246. laatste reg. ‘welke het meest door de spierwerking aangetast worden;’ lees: ‘welke de spierwerking het meest aantasten.’

Bl. 254. reg. 3 v.o. ‘Veelal bemerkt men het gemis of de afwezigheid van afzonderlijke spieren.’ Wij weten niet, welk verschil er hier is tusschen gemis en afwezigheid. Doch in het oorspronkelijke leest men: ‘On observe plus souvent le défaut ou l'absence de muscles isolés,’ hetgeen wij vertalen: ‘Menigvuldiger neemt men waar, dat enkele spieren misvormd zijn of geheel ontbreken.’

Bl. 255. reg. 5, 6. ‘Al deze verscheidenheden zijn origineel of oorspronkelijk;’ lees: ‘Al deze verscheidenheden zijn oorspronkelijk of aangeboren.’

Bl. 262. reg. 26. wordt het woord antagonistes door

[p. 480]

tegenwerkende spieren vertaald, hetgeen, schoon elders goed zijnde, hier echter onjuist is, omdat er volgt, dat men als zoodanige kan aanmerken de vreemde stoffen, die de wanden der organen, door de spieren van het plantaardig leven gevormd wordende, verwijderd houden.

Bl. 273. reg. 6. ‘voorste regte buikspier;' lees: regte dijespier.’

Bl. 279. reg. 4 v.o. ‘en eindelijk op eene min of meer noodzakelijke, schoon altijd hulpaanbrengende wijze tot de voedingsverrigtingen te dienen;’ lees: schoon altijd ondergeschikte wijze, enz. (servir d une manière auxiliaire.)

Bl. 328. reg. 11 en verv. ‘spreiden in de verschillende gestalten van hare ontwikkeling;’ lees: ‘in de verschillende tijdperken van hare ontwikkeling.’

Voor drukfouten houden wij: bl. 26. violan voor riolanus; bl. 69 en 394. Boerhave voor boerhaave (hoezeer de Vertaler in het Voorberigt verklaart, dat alleen de laatste spelling de juiste is, bleef echter die fout onverbeterd in dit tweede Deel.)

Bl. 88. reg. 4. werking voor weeking (macération); bl. 97. reg. 21. het doel voor het deel; bl. 127. suc in de aanteek. voor sue; bl. 174. van horne voor van hoorn, hetgeen echter mede in het oorspronkelijke gelezen wordt, doch in eene Hollandsche overzetting wel verbeterd mogt worden; bl. 178. reg. 11, 12. het losse, verstorvene beenvlies, voor beenstuk (séquestre) enz.

De Vertaler kan uit het medegedeelde zien, dat wij zijnen arbeid naauwkeurig hebben nagegaan; van welk onderzoek hij ons noch door de verzekering, dat wijlen de Hoogleeraar bosscha deze vertaling van het tweede Deel voor een groot deel heeft nagezien, noch door de vermelding van het eerbewijs, hem door het Physiologisch Gezelschap te Breda bewezen, hetwelk zijnen arbeid de zilveren medaille waardig keurde en hem tot medelid benoemde, heeft teruggehouden. Wij twijfelen niet, of, wanneer hij redelijk denkt, zal hij ons daarvoor dank

[p. 481]

weten, en achten, dat wij hem althans geene mindere dienst dan genoemd Physiologisch Genootschap bewezen hebben. Wat den Hoogl. bosscha betreft, deze kan zich op dit punt niet verantwoorden, en wij willen dus gaarne gelooven, dat menigvuldige bezigheden hem verhinderd hebben, veel aandeel aan deze vertaling te nemen, welke wij beter hadden gewenscht. Zij zal echter, ook met hare gebreken, niet zonder nuttige vruchten voor de beoefening der algemeene Ontleedkunde in ons vaderland blijven.