Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De fatsoenlijke en de geringe stand; of de Lotgevallen van Augustus Minard. Naar het Fransch van L.B. Picard. II Declen. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. In gr. 8vo. Te zamen 391 bl. f 4-40.

In eene welgeschrevene voorrede verantwoordt zich de vertaler over het overbrengen in onze taal van eenen vreemden roman. Na vooraf het een en ander aangemerkt te hebben tot teregtwijzing van het al te hevig uitvaren tegen romans in het algemeen, welker lezing dan toch ook derzelver nuttige strekking heeft, vooral bij de zoodanigen, wier aanleg niet tot strengere studiën overhelt, kondigt de vertaler het onderhavige werk aan, als een tafereel der hedendaagsche zeden in Frankrijk. Hij beweert, dat de dwaasheden en belagchelijkheden hier zoo geestig ten toon gespreid, zoo menschkundig beoordeeld, zoo aardig, als uit de schuilhoeken van het hart, opgehaald worden, dat zij aan elken bodem, ook aan den onzen, eigen kunnen genoemd worden. ‘Menigeen,’ zegt hij, ‘is hij niet geheel blind, zal in de verregaande ijdelheid van onzen held en diens ouders, in hunne zucht tot bovenmatige standverheffing, zonder daartoe persoonlijke eigenschappen te bezitten, in hunne beoordeeling van zaken, enkel gegrond op hartstogt en plaatsgrijpende omstandigheden, zijn eigen beeld herkennen, of, vindt hij deze schets op zichzelven niet van toepassing, hij zal dezelve op zijnen buurman overbrengen. Hoe hij de zaak ook aanvatte, een der beide oogpunten kan hem tot meerdere omzigtigheid, in gedragingen en gevoelens, opleiden, en hem voor die nadeelen, welke het natuurlijke gevolg der hier ten toon gespreide dwaasheden moeten zijn, behoeden.’ Maar laat ons zien, in hoe ver het werk zelf aan deze aankondiging beantwoordt.

De vader van onzen held is een bemiddeld lakenkooper te

[p. 462]

Parijs, wordt, onder de dynastie van napoleon, benoemd tot Adjunctmaire in een der arrondissementen van die hoofdstad, vervolgens met het ridderkruis versierd, en eindelijk tot Rijksbaron verheven. Deze verheffing heeft bij hem en zijne vrouw eene groote verandering van denk- en leefwijze ten gevolge. Zij begrijpen nu hun huis op eenen grooteren voet te moeten inrigten, zeggen hunnen koophandel vaarwel, kiezen zich eenen kring van verkeering, en betrekken eene woning overeenkomstig hunnen nieuwen rang. Ook hun eenige zoon augustus neemt spoedig de manieren aan van eenen jongen Edelman, munt wel niet uit in zijne studiën, maar is een voortreffelijk danser, speelt grof, maakt zijn hof bij de dames, en is, ten minste in de oogen van zijne moeder, een beminnelijk cavalier. Waren standverheffingen, als die van den nieuwen Baron, onder napoleon niet zeldzaam, zij hadden echter hare bezwaren. Dit ondervindt de familie minard, nu augustus onder de Gardes d'honneur wordt ingelijfd, het leger moet volgen, en in 1814 gewond en krijgsgevangen wordt. In Frankrijk teruggekeerd, vindt hij zijne moeder overleden, verliest ook spoedig daarop zijnen vader, en vindt diens nalatenschap ver beneden zijne verwachting. Nu is de jonge Baron, onder het bewind der herstelde bourbons, zonder genoegzame middelen, om overeenkomstig zijnen rang te leven, zonder genoegzame kundigheden, om zich onder het nieuwe bewind noodzakelijk te maken, en ondervindt van den ouden Adel de meest vernederende terugstooting. Met moeite houdt hij zich, in eenige geringe bedieningen, een' tijdlang staande, maar verwerft ten laatste, door eenige gelukkige speculatiën in de sondsen, weder een geldelijk vermogen, dat alle zijne vroegere verwachtingen overtreft. Meenende, dat het nu tijd is, om zich in een' meer gevestigden stand te begeven, tracht hij zich door een huwelijk te verbinden met een geslacht van den aanzienlijksten stand. Maar, bedrogen door zijne trouwelooze geliefde, de speelbal der intrigues van hare bloedverwanten, vat augustus den bittersten haat op tegen den fatsoenlijken stand, en meent nu, dat er geene braafheid en trouw op de wereld te vinden zijn, dan onder menschen van geringen stand. Ook daar beproeft hij nu zijn geluk, en meent al spoedig in een meisje van zeer lagen stand het doel van zijne wenschen te hebben gevonden. Maar bij de uitkomst waren het, ofschoon op geringer tooneel, weder dezelfde listen, dezelfde ondeugden, door welke augustus bijna tot een on-

[p. 463]

herstelbaar ongeluk zou vervallen zijn. Nu wanhoopt hij aan alle menschelijke deugd, vooral aan braafheid en trouw bij meisjes van welken stand ook, en zou zijn leed met de verharding van eenen menschenhater hebben getorscht, of door de verstrooijingen van den ongehuwden lichtmis getracht hebben hetzelve te verbannen, ware het niet, dat zijn edele vriend julius, die, met zijne brave en verstandige tante adelaïde, hem reeds tweemalen had gered van een ongelukkig huwelijk, hem eerst tot een nuttig werkzaam leven in den middelstand had geleid, en eindelijk medewerkte, om hem te vereenigen met het meisje, hetwelk zijn beter gevoel reeds lang eeniglijk had gekozen, maar van hetwelk zijne vooroordeelen, zijne ijdelheid en ligtzinnigheid hem te lang hadden verwijderd; en maria heeft, als gelukkige echtgenoote van augustus, die nu van zijne dwalingen teruggekomen was, het zich nimmer beklaagd, dat zij hem zijne feilen eenmaal heeft vergeven.

Ziet daar het hoofdzakelijk beloop van dit verhaal. Welk is nu ons oordeel over het werk? Wij willen deszelfs mededeeling aanvangen met die aanmerkingen, zonder welke wij meenen deszelfs lezing niet te mogen aanbevelen. Wij wenschten, namelijk, in de eerste plaats, en deze aanmerking geldt vele werken van smaak van onzen tijd, de deugd hier niet enkel door die beweegredenen aangeprezen te zien, welke alleen op de eigenliesde invloed kunnen uitoefenen. De verstandhouding met de voormalige kamenier van zijne moeder, en zelfs die met eene gehuwde vrouw, worden augustus zoo zeer niet als zedelijke overtredingen aangerekend, maar meer ten toon gesteld als dwaasheden, omdat zij hem beneden zijnen stand doen nederdalen, of hem blootstellen aan de ruwe verguizing des minnenijds eener onbeschaafde vrouw. Wij vinden dan ook bij den held des verhaals wel spijt over begane dwaasheden, maar geen berouw over zedelijke overtredingen. Wat wordt er van de beoefening der deugd, indien zij ons enkel door ons tijdelijk eigenbelang wordt aanbevolen? Zeker iets geheel anders, dan die hooge trap van zedelijkheid, waartoe de liefde voor de deugd zelve, zonder hare gevolgen in aanmerking te nemen, den mensch kan verheffen. Maar daarenboven, beschouwen wij zelfs de misstappen van augustus enkel als dwaasheden, dan willen wij den jongeling, wien dit boek in handen komt, toch gewaarschuwd hebben, dat in de werkelijke wereld zelfs de dwaasheden zich zoo gemakkelijk niet laten herstellen, als dit verhaal schijnt te leeren. Dat een verkwist vermogen zoo spoedig, en dat wel door windhandel, weder verkregen wordt, is eene zeldzaamheid; maar dat zulk eenen windhandelaar ook tevens de voorzigtigheid aanwaait, om het gewonnene te bewaren en verstandig te genieten, is eene nog grootere zeldzaamheid. Ook zullen onze jonge lezeressen het ons, hopen wij, wel ten goede willen afnemen, wanneer wij haar verzekeren, dat de bekeerde lichtmis bij lange na niet altijd zulk een goed echtgenoot is, als maria het geluk heeft in au-

[p. 464]

gustus te vinden. - Misschien is onze beoordeeling wat te oud-Hollandsch. Dit moge zoo zijn, wij herhalen het, zonder het aangemerkte meenen wij het werk niet te mogen aanbevelen, hetgeen wij, wanneer wij hetzelve uit een ander oogpunt beschouwen, weder niet kunnen nalaten. Het boek laat zich met vermaak lezen, en is regt onderhoudend geschreven. Het hier geleverde verhaal is op een tooneel geplaatst, hetwelk reeds van zelf veel aantrekkelijks heeft. Het werk draagt de duidelijke blijken van des schrijvers bekendheid met den mensch in alle standen en levenstijdperken, bevat vele nuttige lessen van levenswijsheid, en is allezins geschikt, om te overtuigen van de waarheid, met welker overneming wij ons verslag besluiten: De eerlijke lieden van alle klassen, zie daar de fatsoenlijke kring! De schurken, hoe weidsch getiteld, zie daar het janhagel!