Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Koenradijn en Frederik, Treurspel. Uit het Fransch van Liadières. Door Hendrik Kuyper, Gerritsz. Te Amsterdam, bij M. Westerman en C. van Hulst. 1829. In kl. 8vo. 81 Bl. f :-50.

Koenradijn, wettig Koning van Napels en Sicilië, zoon des Duitschen Keizers uit het Huis van Oostenrijk, en zijn bloedverwant frederik waren door innige vriendschap aan elkander verbonden geweest. Door Pauselijken banvloek was koenradijn van den troon beroofd geworden, en frederik, onder den naam van rogier, nam dienst in het leger van karel van anjou, in Palestina. Hij-zelf verbreidde aldaar de tijding, dat frederik, die na koenradijn regt had op den troon van Napels, overleden was, en zulks alleen om zijn leven te beveiligen. Nadat hij vernomen had, dat koenradijn door mainfroi, toen ter tijd Voogd of Ruwaard der beide Siciliën, was omgebragt, verheugde hij zich over de keus van den Paus, die karel van anjou tot Koning benoemde. Immers frederik, of rogier, gelijk hij zich noemde, had geen uitzigt op den troon voor zichzelven meer, en den trouweloozen mainfroi zou alzoo het gezag worden ontweldigd. Onder zijnen aangenomenen naam hielp hij dan ook karel in de heerschappij bevestigen: doch hoe groot was zijne verbazing, toen koenradijn het gevaar bleek ontsnapt te zijn, en met een leger op Napels aanrukte! Karel wilde het Rijksbestuur niet laten varen. Rogier beminde diens dochter constance, die uit liefde tot hem Vorstelijke

[p. 458]

huwelijken afsloeg, onder anderen dat met den Kastieljaanschen Prins philippus. Hoe moeijelijk was hier nu de tweestrijd tusschen vriendschap en liefde, pligt en neiging! Karel bood aan rogier de hand zijner geliefde constance, zoo hij hem tegen koenradijn verdedigde; maar deze was de wettige Koning en de boezemvriend van den voor rogier zich uitgevenden frederik; karel daarentegen was een overweldiger, maar de vader van constance. De tranen der laatste verleidden rogier, vooral toen hij vernam, dat zijn medeminnaar philippus met eene vloot en een landingsleger karel was ter hulpe gesneld, en deze alzoo constance zoude verkrijgen tot loon van zijnen bijstand. Eer philippus met de zijnen nog toe kan schieten, beslist rogier de overwinning ten voordeele van karel. Onder de krijgsgevangenen bevindt zich koenradijn, als gemeen soldaat gekleed. Rogier bezoekt die krijgsgevangenen, en de vrienden herkennen elkander. frederik besluit, zijne liefde en zijn geluk op te offeren aan vriendschap en pligt, verwerft het levensbehoud der gevangenen, en meent koenradijn, wien hij waande niet ontdekt te zijn, krachtens eene algemeene vergunning, scheep te doen gaan; maar d'amboise, een Ridder aan het Huis van anjou gehecht, neemt koenradijn, op last van karel, die der zake kundig was geworden, gevangen. Deze wil den afstand van zijne kroon onderteekenen, om frederik te redden; doch vernemende, dat frederik aan het hoofd des volks hem komt verlossen, weigert hij. karel laat koenradijn wegleiden, en deze wordt, volgens het verhaal van blanca aan hare vriendin constance, voor het oog der opstandelingen onthoofd. Frederik wordt doodelijk gewond, ondersteund door zijnen vriend oswald en gedragen door zijne soldaten op het tooneel gebragt, en sterft. Zie hier zijne laatste woorden, tot karel:

Ja; 'k zie de toekomst in.... 't noodlottig uur breekt aan!
Hoort gij niet reeds dat uur, het uur der wrake slaan?
Hoort gij niet in 't verschiet die schuldlooze offers klagen?
'k Zie, Franschen! u de straf van Karels gruwlen dragen;
'k Zie stroomen bloeds.... Ik zal te wel gewroken zijn. -
Vergeet, Constance! uw vriend!... Ik volg u, Koenradijn! -

[p. 459]

Recensent heeft het stuk met belangstelling en niet zonder aandoening gelezen; het verdiende de eer der vertaling, gelijk blijkt uit den hier boven gegevenen inhoud. Dat de reeks van vroegere gebeurtenissen alleen uit de gesprekken kenbaar wordt, laat zich van zelfs bevatten: het stuk speelt te Napels, en begint met den zielestrijd van frederik. Intusschen is er in een Tooneelstuk, vooral in een Treurspel in verzen, behalve plan en inhoud, nog meer, waarop zich onze aandacht vestigen moet. Het plan was uitmuntend, de inhoud belangrijk; maar hoe is het gelegen met de teekening der karakters? en hoe met den stijl en de versificatie? Recensent komt het voor, dat de karakters goed zijn geschetst en volgehouden; maar echter niet zóó kenmerkend, noch met zulke meestertrekken, dat men den Heer liadières onder de scheppende vernuften zou kunnen rangschikken. Ook de stijl is edel en deftig, soms roerend en krachtig, zelden verheven en wegslepend. Doch dat verhevene en wegslepende vindt men ook schaars in het Fransche Trenrspel van de classische school. Wenschelijk ware 't, dat er in ons Vaderland eens een Dichter opstond, die de regelmatigheid en alle overige loffelijke hoedanigheden der Fransche Classieken met het vuur, den hartstogt, de hooge poëzij, den wijsgeerigen zin en de treffende karakterschilderingen van eenen schiller b.v. wist te vereenigen. De Heer van halmael is op den goeden weg. Zijne onvolprezene Ats Bonninga slrekt daarvan ten bewijze. Mogt dat modèl door meerdere dergelijke of nog grootere meesterstukken van dezelfde bekwame hand worden achtervolgd!

Wat eindelijk de versificatie betreft, deze alleen is het werk van den Vertaler, en hij schijnt ons, over het algemeen, wèl er in geslaagd te zijn. Het rijm van verkrijg op bedreig (bl. 21) verdient zeker geene aanbeveling. Met de eigennamen van twee lettergrepen is wonderlijk gehaspeld: nu eens moet men , dan weder lezen; zoo ook soms , en straks weder . Men behoorde altijd en (wel te verstaan volgens de aangenomen accentuatie) te kunnen uitspreken: want het positione longum komt in onze rhythmische verssoorten niet in aanmerking. Op bl. 81 hindert de uitdrukking: Een schelm trof mij te wel. In het Fransch zal er wel niet staan un coquim of un fripon. Zoo ja, dan moest dit verholpen zijn in

[p. 460]

de vertaling; want het is beneden de deftigheid. Waarom niet liever: Men trof mij al te wel? Ook had men bij de navolging constance's wanhoop, toen zij haren minnaar daar zieltogende aan zag dragen, wel wat levendiger mogen doen uitkomen, dan alleen in deze woorden:

Groote God! wat schouwspel zien mijne oogen?

Rogier!... deez' laatste slag moet dan mijn leed verhoogen?

waarop zij dadelijk bezwijmt. Zij moest óf met den uitroep: Groote God! in zwijm vallen, óf, zoo zij krachten overhield om meer te zeggen, alsdan in hartstogtelijker taal haren boezem lucht geven, zich het leven als voelen ontvlugten, met verflaauwende en afgebrokene stem eindigen, en met een woord van liefde of wanhoop op de lippen in de armen van blanca zijgen.

Ook van de zijde der taal valt er wel het eene en andere aan te merken; b.v. bl. 81:

Waan echter niet, dat gij de Godheid, zoo geducht,
En hare wrekende arm, op Napels troon ontvlugt.

Arm is, naar de aangenomene en, blijkens de spelling, hier gevolgde taalregels, mannelijk; bij gevolg liever:

En d'arm van hare wraak op Napels troon ontvlugt.

Broêr (bl. 3 en elders) voor broeder is bijna zoo verwerpelijk als moêr voor moeder.

Echter betuigt Recensent zijn genoegen, dat dit Treurspel, hetwelk in vele opzigten lof verdient, vrij gelukkig door den Heer kuyper in onze moedertaal is overgebragt, en ter aanbeveling besluit hij deze beoordeeling met de woorden van karel (bl. 69):

't Gevaar omringt altijd, d'Amboise! een Koningskroon.
Ik ken het Pauslijk hoofd en vrees zijn duistre lagen.
Wat is, sints Hendrik, 't lot van hen die 't purper dragen?
Wat ook hun misdrijf was, het grootste was misschien,
't Gevreesde Priesterschap laatdunkend 't hoofd te biên.

En verder:

Hij wacht slechts, of hem stof tot twisten wordt gegeven.
Nooit deed men ongestraft een' trotschen priester beven!

[p. 461]

Eindelijk:

Gij zoudt weldra, d'Amboise! om slechts een steun te vinden,
Hem (Paus clemens IV) zien met Koenradijn zich tegen

mij verbinden.

Adres aan de Unionisten!