Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Dissertatio Theologica inauguralis, de Paulli, ad Presbyteros Ephesiacos, oratione valedictoria. (Actt. App. C. XX. Sect. 18 seqq.) quam pro - - - publico et solenni examini submittit Carolus Lucius Petrus Metelerkamp, e pago Wassenaar, Hollandus. Trajecti ad Rhen. ex officina Paddenburgii et Soc. 1829. Formâ 8vâ. Pagg. VIII et 183.

Deze Doctorale Dissertatie zal, even als die van huydecoper, hoewel niet breedvoerig, door ons vermeld worden. Het onderwerp, de Afscheidsrede van Paulus aan de Ouderlingen te Efeze, Hand. XX:18 volgg., is voor zulk eene Verhandeling zeer geschikt.

Den hoofdinhoud zullen wij opgeven, te gelijk met eene enkele aanmerking, tot welke wij aanleiding bekomen. De Inleiding handelt, bl. 1-7, over Efeze, den toestand der Gemeente aldaar, enz. Daarop verdeelt zich deze Verhandeling zeer gemakkelijk. Eerste deel, oordeel- en uitlegkundige behandeling dezer Redevoering van Paulus, bl. 8-116. Het tweede deel beschouwt deze, als wezenlijk van Paulus afkomstig, en zeer voortreffelijk, bl. 116-180.

Het eerste deel heeft wederom twee onderdeelen; sectio prior, Critica annotatio, pag. 8-44. Na aftrek der bladzijden 13-41, besteed aan het oordeelkundig onderzoek over vs. 28, blijft er weinige ruimte voor de andere lezingen over, welke ook op zichzelve van geen gewigt zijn. Des te belangrijker is de lezing in dat vers, welke de uitvoerigheid ten volle verdient, door metelerkamp aan haar besteed. Met eenigen weêrzin lezen wij pag. 24, 25: ‘Sed quis non perspicit, summum Criticum (griesb.), disputandi ardore abreptum, iniquius hie judicasse.’ Wij zien dit niet door,

[p. 420]

en om dit te willen zien, moet men geen brillen aannemen, die, hoe gretig ook aangeboden, alles scheef voorstellen. Of zulke brillen met of zonder opzet scheef geslepen zijn, achten wij niet der moeite waardig aan te wijzen. Griesbach, hoe weinig hij als Exegeet verdient gevolgd te worden, zal in de Kritiek met paulus en gabler gezag behouden bij hen, die niet partium studio aut disputandi ardore abrepti sunt. Wij zijn niet in het geloof, dat de gewone lezing de echte is; omdat al de plaatsen, geene uitgezonderd, welke op de Ariaansche gevoelens zelfs van verre betrekking hebben, in de Handschriften en bij de Kerkvaders uit de zoogenoemde regtzinnige Kerk verknoeid zijn, men vergeve ons dit woord! Want piae fraudes zijn ook fraudes. Het piae bewijst slechts, dat men dezulken niet vertrouwen moet, die zoo spreken. En deze zijn het, die ons al die fraaije (si Dîs placet) verbeteringen gegeven hebben. Hieruit zou een kritische regel ontstaan, die veilig te volgen is, en alles beter zou voorstellen, dan de brillen, door quasi regtzinnigen geslepen. Met deze aanmerking wijzen wij den Doctor eene fout aan, die hij niet zelf begaan, maar van anderen onbedachtzaam overgenomen heeft. Voor het overige toont dit geheele onderzoek, dat de Doctor, zonder bril, zelf beter zou gezien hebben.

Sectio altera, Exegetica annotatio, pag. 45-116. De Schrijver volgt Paulus in zijne Redevoering op den voet, en geeft overal de noodige opheldering, met welke men meestal tevreden is. Dit stuk toont, dat metelerkamp, bij genoegzame kennis aan anderer gevoelens, juiste keuze doet, en zijn aangenomen of eigen gevoelen voldingend weet te staven. Voor Bijbelsche uitlegkunde is het van gewigt, dat hier Dictaten van ruhnkenius worden medegedeeld. Deze zijn den Schrijver door Prof. bouman verstrekt, en hierdoor kon metelerkamp vertrouwen bij den Lezer grooten dank te zullen behalen. Wat van ruhnkenius komt, is altijd dien grooten naam waardig. Met andere Profes-

[p. 421]

soren, die hunne Dictaten voor Studenten, niet voor het Publiek in de pen geven, moet men anders, dan met ruhnkenius, handelen. Hier hebben wij verpligting aan bouman zoo wel, als aan metelerkamp. Meer zeggen wij van deze sectio niet. De gegevene verklaringen moeten wij aan anderen ter toetsing overlaten. Ons ontbreekt tot derzelver opzettelijke en eenigzins uitvoerige behandeling in de Letteroefeningen ruimte.

Ook het tweede deel heeft twee onderdeelen. Sectio prior, de orationis origine vere Paullina. ‘Dat Grieksche en Romeinsche Geschiedschrijvers hun, wier leven en daden zij verhaalden, niet zelden redevoeringen hebben in den mond gelegd, welke zij dus niet gehouden hebben, is algemeen bekend. Daarom hebben sommigen der latere Godgeleerden hetzelfde beweerd, aangaande de Schrijvers van het N.V., die redevoeringen van Jezus of Apostelen vermelden.’ Uit deze woorden des Schrijvers ziet men, tegen welk gevoelen metelerkamp in deze sectio zich verzet. Hij doet dit op zulk eene wijze, dat hij, na eenige algemeene aanmerkingen, pag. 119-126, eerst eenige woorden en spreekwijzen in deze Redevoering en in de Brieven van Paulus vergelijkt pag. 127-149, en ten tweede de zaken, die zoo wel in deze Redevoering, als in de Brieven van Paulus behandeld worden, pag. 150-164.

Sectio altera, de orationis praestantia atque, ex ea elucescente, Paulli indole. Met de eigene woorden des Schrijvers zullen wij, zoo kort mogelijk, den inhoud dezer sectio opgeven. ‘Paullus, hac oratione habendâ, diversis simul functus est officiis, quorum aliis satisfacere vellet, et vero egregie satisfecerit, sine aliorum neglectu.’ Scilicet. ‘Paullus et dilectissimum sibi coetum curavit, nec tamen iter Hierosolymitanum distulit.’ Pag. 165-168. ‘Ex ipsius orationis argumento elucescit, quam promptus ac paratus Apostolus esset ad ea omnia, quamvis difficilia, peragenda, quibus faciendis Deo Christoque obsequium praestare posset.’ Pag. 168 seq. ‘Sed etiam tenerrimo erga coetum Ephe-

[p. 422]

fiacum fuisse Paullum amore, hujus oratio luculentissime testatur.’ Pag. 170 feq. ‘Sed talem etiam hic Virum loquentem audimus, qui approbantis conscientiae testimonio fretus, vitae suae anteactae honesto cum candore recordetur, aliosque, ut ejusdem recordentur, invitare non dubitat.’ Pag. 172. ‘Summa tamen ipsius modestia in oratione cernitur.’ Pag. 173. ‘Inprimis spectanda hic est: in Paullo dicente magnitudo animi.’ Pag. 174 seq. ‘Invicta constantia.’ Pag. 175. ‘Magna sapientia.’ Pag. 177. ‘Eloquentia.’ Pag. 178. Dit alles wordt uit de Redevoering zelve aangetoond, op eene allezins bevredigende wijze.

Dit ons verslag aangaande deze Verhandeling zal, behoudens onze kritische aanmerking over vs. 28, den Lezer genoegzaam overtuigen, dat metelerkamp, op dezen voet voortgaande, Doctor in de Godgeleerdheid zal zijn, niet enkel heeten.