Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Beschouwing van den toestand der Surinaamsche Plantagieslaven, eene Oeconomisch-Geneeskundige Bijdrage tot verbetering deszelven, door F.A. Kuhn, M.D., Ridder, enz. Chirurgijn en Chef Z.M. Troepen en Hospitalen te Suri-

[p. 405]

namen, mitsgaders Stads Dr. en Physicus aldaar. Te Amsterdam, bij C.G. Sulpke. 1828. In gr. 8vo. 138 Bl. f 2-20.

Ziehier de poging van eenen menschenvriend, om een gedeelte van het lijden onzer natuurgenooten te verzachten, en een groot aantal onzer medemenschen, die reeds zwaar genoeg te torschen hebben aan het juk der slavernij, waaronder zij gebukt gaan, ten minste bijkomende ellende in 't vervolg te besparen. Het geldt hier het meerendeel der bevolking van onze eenige belangrijke, nog overgeblevene volkplanting in Amerika, - van Surinamen. De afschaffing van den slavenhandel moest, zou men zeggen, de planters door hun eigen belang, hetwelk doorgaans de sterkste drijfveer is, ook zonder raadgevingen van brave Geneesheeren, hebben doen bedacht zijn op het behoud hunner slaven, die thans niet (wettig althans) door anderen uit Afrika kunnen vervangen worden. Maar de stem eener slordige en dwaze hebzucht, die intusschen zichzelve benadeelt, of van gewoonte, of van diepe verachting voor het leven en de welvaart onzer natuur- en stamgenooten van eene andere kleur, of wel dit alles te zamen, laat nog de jammerlijkste misbruiken bestaan, die voor den armen zwarten slaaf van de treurigste gevolgen zijn. Wij zullen nu niet van de opeenhooping in die slavenschepen, welke den Godtergendsten smokkelhandel in menschenlevens drijven, gewagen (een ongelukkig gevolg juist van de menschlievende afschaffing van den slavenhandel, waardoor men kleinere schepen neemt, en de Negers meer voor het oog verbergt): want die zielverkoopers zijn wel voor geen medelijden en voor geene verbetering vatbaar; en het hier gezegde moet eigenlijk dienen, om de planters op de bestaande misbruiken opmerkzaam te maken. Deze zijn groot en talrijk. Voor het voedsel der ongelukkige slaven wordt niet eens behoorlijke zorg gedragen: de bananen, deze in die gewesten zoo overvloedige vrucht, die slechts geene zeelucht verdragen kan, en die het geliefkoosde voedsel der Negers is, verrotten op sommige plantaadjen, terwijl zij op andere ontbreken; men doet intusschen geene moeite om ze gedroogd te vervoeren, en daardoor de gedeeltelijke schaarschheid, die voor den Neger hoogst drukkende is, te verhelpen. Aan de kweeking van den weldadigen broodboom, dat hoofdvoedsel der Zuidzeeëilanders, en die ook te Surinamen

[p. 406]

uitstekend wel voortkomt, wordt niet gedacht. Sommige Negers bekomen in twee of drie jaren geen stuk, dat naar kleeding gelijkt. Hunne huizen zijn slecht en doorgaans ongezond; de arbeid, althans op sommige tijden, bovenmatig en ondragelijk. Men verbeelde zich, dat zij eenige dagen volstrekt geene Nachtrust genieten, maar onophoudelijk suiker moeten malen! Sommige gedeelten hunner taak, b.v. het koffijstampen, het katoenkloppen en malen, is voor de gezondheid nadeelig, en het insteken van het suikerriet tusschen de rollen kan tot de deerlijkste gevolgen, het wegrukken van een of beide armen, of zelfs verplettering door den sneldraaijenden molen, aanleiding geven. Men kan ook door de gladde stroop ligt uitglijden, voorover in den suikerketel vallen, en een' martelenden dood sterven. Deze en andere wezenlijke rampen worden door zorg voor hun genoegen niet verzacht: de tabak, hun geliefkoosd middel om hunne smarten te vergeten, wordt op sommige plantaadjen niet of ongeregeld uitgedeeld. - Wat de voortplanting der Negers betreft, iets dat zoo onmiddellijk de belangen des planters betreft, ook daaromtrent is hij veelal zorgeloos, en vergt gedurende de zwangerschap van de vrouw bovenmatigen arbeid, of te snelle hervatting des werks na de bevalling. De ongeregelde leefwijze veler Europeanen onttrekt ook de Negerinnen maar al te dikwijls aan hare bestemming - het huwelijk met hare lotgenooten - en bewerkt daardoor onevenredigheid der geslachten. Er is ook geene behoorlijke vroedkundige hulp op de plantaadjen. Over 't algemeen ziet het er met Genees- en Heelkunde jammerlijk uit. Chirurgijns zijn er, ja, doch veel te weinig (tien voor de gansche kolonie buiten de stad!) en doorgaans min kundig; hunne schaarschheid wordt door het weinige, dat de Directeuren der plantaadjen weten, of door de Dresnegers, (eene soort van Chirurgijnsjongens) zoo goed als het gaan wil, verholpen. Men heeft dan nog zoogenaamde Dresmama's, Negerinnen, die voor kwakzalfsters spelen. De ziekenhuizen zijn allerellendigst ingerigt: zulk een ziekenhuis moet eene ware hel zijn, door donkerheid, rook, stank, benaauwdheid en vochtigheid. De geneesmiddelen zijn doorgaans krachteloos of bedorven. De meeste plantaadjen zijn met eenen Heelmeester in accoord; dat is, zij nemen er een voor eene vaste som jaarlijks aan; doch hij woont somtijds zoo ver van de plantaadje, dat hij meestal te laat komt, wanneer hij ontboden wordt (want dat de ziekten of

[p. 407]

toevallen, in Oost en West vaak zoo spoedig doodelijk, naar zijne wekelijksche komst niet wachten, spreekt van zelve). Somtijds heeft de Directeur der plantaadje reeds den lijder (gebrekkig) geholpen; de Heelmeester ziet dit, maar durft het niet afkeuren, om met den invloed hebbenden Directeur niet te breken, of deszelfs gunst voor de levering van jenever niet te verliezen (want de Surinaamsche Eskulapen zijn somtijds ook grossiers), of zelfs verbloemt hij wel door eene valsche opgave des Directeurs misdadige zorgeloosheid of onkunde, die een' armen zwarte het leven gekost heeft. Somtijds gaat de onmenschelijkheid dier Directeurs zoo verre, dat zij Negers, die over pijn in de schouders klagen, of zwangere vrouwen, honderd stokslagen op den rug laten geven! Loopen de kosten der genezing te hoog, dan heeft men wel eens de onbeschaamdheid, om tot den Heelmeester te zeggen: De Neger is mij zoo veel niet waard! - Heeft de verandering van klimaat aldaar alle menschelijk gevoel uit de borst van den Nederlander verbannen?

Tegen alle deze overtredingen der menschelijkheid nu slaat de Heer kuhn de noodige hulpmiddelen en verbeteringen voor, die men in het boek zelve moet nalezen. Mogt hetzelve dienen, om de Hooge Regering, en bovenal den menschlievenden Koning, oplettend te maken op deze schreeuwende misbruiken! Men heeft de pogingen om de slavernij af te schaffen, niet zonder reden, wel eens overdreven, voorbarig en zelfs wreed genoemd, daar de gevolgen daarvan (men denke slechts aan Haïti) onoverzienbaar zijn; maar moeten dan nu de kolonisten, de planters en hunne ondergeschikten van hunnen kant niet al het mogelijke doen, om de Negers als menschen, en niet als lastdieren, te behandelen? Zou het tegendeel niet - zoo het geenen opstand veroorzaakte, waartoe de thans verzwakte slavenmagt wel bezwaarlijk kracht en lust gevoelt - de Negerbevolking, die nu reeds jaarlijks geregeld afneemt, eindelijk doen uitsterven? Dan konden de Heeren Directeurs zelve op het veld of in den suikermolen aan het werk gaan, om de slagtoffers hunner nalatigheid of onmenschelijkheid te vervangen! - Doch genoeg over een onderwerp, waarover reeds zoo veel en zoo dikwerf geschreven is, en waaromtrent de Christelijke gezindte der Vrienden (Kwakers) zich zulke onsterfelijke verdiensten heeft verworven, en nog zoo onvermoeid hare pogingen ter verbetering aanwendt. Eere zij den braven en kundigen kuhn, die zoo vele misbruiken in het hart heeft durven aantasten!