Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

[p. 369]

Boekbeschouwing.

Christelijk Huisboek, of Redevoeringen over Godsdienst en Zedeleer; tegen Ongeloof en Bijgeloof, Dweeperij en Huichelarij. Naar het Hoogduitsch van C.G. Saltzmann. II Deelen. Te Groningen, bij J. Römelingh. In gr. 8vo. 454 Bl. f 3-30.

Dit geschrift behandelt gewigtige onderwerpen, en heeft tot Schrijver den beroemden saltzmann. Wie kent dien naam niet? Wie verlangt niet, ook dit geschenk van zulk eene hand te ontvangen? Doch wij hebben met het boek, niet met den man te doen.

De titels der Redevoeringen, welke zesentwintig in getal zijn, schrijven wij af, niet wetende of er nog andere volgen zullen. 1. De voortreffelijkheid van Jezus leer het beste bewijs harer Goddelijkheid en zijner Goddelijke zending. 2. Het nuttig gebruik van Gods woord. 3. De ware verlichting. 4. Het nieuwe, bijzonder in de Godsdienst. 5. Het geloof van Jezus. 6. Het groot geluk dergenen, die de leidingen van Gods geest op eene redelijke wijze volgen. 7. De schadelijkheid der vooroordeelen. 8. De schadelijkheid der Godsdienst-dweeperij. (Deze is niet van saltzmann.) 9. De schadelijkheid der Godsdienstscheuringen. 10. De verzoening met God. 11. Gods beeld aan den mensch. 12. De verpligting, om, voor ons zelven en onze medemenschen, aardsche Engelen te zijn. 13. Het gewigt en de voortreffelijkheid des geloofs aan onsterfelijkheid. 14. De schadelijkheid van het godsdienstig bijgeloof. (Niet van saltzmann.) 15. Het verstandig gedrag eens Christens omtrent het bijgeloof zijner medemenschen. 16. Het Evangelie, een genoegzaam krachtig werkend middel tot zaligheid. (Niet van saltzmann.) 17. De misvorming van het beeld van God aan den mensch. 18. De

[p. 370]

valsche en (de) ware Godsdienst. 19. De onderwerping aan den Goddelijken wil. 20. Het verstandig gedrag eens Christens, bij de beschouwing der veelvuldige zonden, die in de wereld gebeuren. 21. Het verstandig gedrag eens Christens bij Godsdienstvervolgingen. 22. De beschouwing der natuur, als een voortreffelijk middel, om ons in het vertrouwen op God te sterken. 23. Eens Christens gedrag bij verzoekingen. 24. De groote kracht des gebeds. 25. De pligt, om ons tot de eeuwigheid behoorlijk voor te bereiden. 26. De toekomende staat der menschen.

Wij zouden gaarne gezien hebben, dat de Vertaler wat minder op den naam van saltzmann, dan op dit zijn werk gelet had, vóór dat hij had besloten deze Redevoeringen in onze taal over te brengen. Het is zoo, bijgeloof, ongeloof, dweeperij, huichelarij blijven altijd gevaarlijke vijanden van het Christendom, tegen welke men de wapenen niet afleggen mag. Doch even waar is het, dat deze vijanden met dezelfde wapens niet overal even gelukkig worden bestreden, en dat zij, die saltzmann voor zich had, niet eveneens te temmen zijn, als de dompers in ons landje. Ieder dweeper en schijnvrome heeft zijn' eigen landaard. Duitsch geschut geldt hier niet tegen inlandsche vijanden. Over het werk van saltzmann kunnen wij hier moeijelijk oordeelen. 's Mans Voorrede is, met uitzondering van eenige zinsneden, door den Vertaler achterwege gelaten. Uit een enkel gezegde zouden wij een ongunstig oordeel moeten afleiden: ‘Alles is uit dit Huisboek weggelaten, wat in Geloofsbelijdenissen zwaar om te verstaan, en zwaar om te gelooven valt.’ Hier schijnt ook weggelaten, wat deze Geloossbelijdenissen regtstreeks uit den Bijbel afleiden. Hoe kan dan dit Huisboek Christelijk heeten? Doch wij laten den naam van saltzmann ongemoeid, omdat het betamelijk is, in elk gesprek of geschrift, over groote mannen niet dan met eerbied en zedigheid oordeel te vellen, en het zekerlijk 's mans schuld niet is, dat een Vertaler, door den grooten naam mis-

[p. 371]

leid, hem in een Nederlandsch pakje gestoken heeft. Zulke drooge, schrale kost, zoo weinig uitlokkende opgedischt, en met geringe hartelijkheid voorgediend, zal in Nederland weinig smaken, dat iets beters in elk godsdienstig boek gewoon is te ontvangen. Is hier dan niets goeds? Zekerlijk, ja. Wie wacht dit ook anders van den menschkundigen en in zijne soort grooten saltzmann? Maar het geheel..... Het ware beter onvertaald gebleven. Dit wenschen wij ten minste nopens hetgeen nog volgen mogt.

De Vertaler schrijft: ‘Menschen, die het nadenken niet schuwen, die door geenen bekrompen sektengeest bezield zijn, en wier hart open en vatbaar is voor de waarheid, al strijdt die ook met hunne aangenomene begrippen, zullen deze Redevoeringen met nut en stichting kunnen lezen.’ Alles goed en wel; maar deze behoeven immers minder het hier aangeboden geneesmiddeltje? En nu de overigen, die wezenlijk ziek zijn...! Zouden die niet beter innemen, wanneer hun met meer zalving, met meer Christelijk gevoel het noodige werd voorgezet? Wie naar eenen da costa, capadose en die geheele broederschap met stichting luistert, zal zich in zijne aandacht door dit Christelijk Huisboek niet laten storen.

‘Ik stelde,’ zegt de Vertaler, ‘op den titel: naar het Hoogduitsch; omdat ik mij hier en daar eenige vrijheid heb veroorloofd. Onder anderen, dat ik mij niet slaafs aan de woorden heb gebonden, behoudens nogtans den geest en de meening des Schrijvers; dat ik eene en andere Redevoering, om het bijzonder tijdelijke en plaatselijke, geheel weglate, en daarvoor even zoo vele anderen, om het getal te behouden,’ (hiertoe was, dunkt ons, geene noodzakelijkheid) ‘ook, naar mijne gedachten, niet minder doeltreffende onderwerpen behelzende, in de plaats geve. Verder, dat ik de orde der Redevoeringen niet gevolgd heb.’ De Vertaler heeft zijnen Schrijver dus niet enkel beoordeeld, maar, naar zijne gedachten, verbeterd. Nog strenger had

[p. 372]

hij in zijn oordeel moeten te werk zijn gegaan. Door de vertaling van saltzmann's Huisboek heeft Nederlands godsdienstig publiek niets gewonnen, maar saltzmann's naam ten minste iets verloren.