Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Tafereelen uit het werkelijk leven. Eene Bloemlezing uit de Werken van Weisflog, door M.C.L. Te Groningen, bij G. Wouters. 1829. In gr. 8vo. 254 Bl. f 2-20.

De arme predikant Zijdeman wordt door de onvermoeide vlijt van zijne dochter Maria, die door den arbeid met hare kunstrijke naald de daartoe noodige som had vergaderd, in staat gesteld om de reis naar het bad te doen tot herstelling van zijne gezondheid. In de badplaats schenkt de edele grijsaard aan eenen ongelukkigen uit zuivere menschenliefde zijn laatste geld. Maar weldoen geeft rente; want de beweldadigde was eigenlijk een millionair, maar die, gebukt onder den last van eene vreeselijke melancholie, in het gewaad van een' bedelaar rondzwierf, en door een' zamenloop van ongelukkige lotgevallen alle geloof aan menschelijke deugd verloren had. De hartelijke deelneming in zijn ongeluk en de belangelooze

[p. 363]

weldadigheid van den braven predikant veroorzaken eene heilzame crisis, welke zijne zwartgalligheid verdrijft, hem weder met het menschdom verzoent, en zijn hart weder vatbaar maakt voor het genot des levens. Nu geeft hij gaarne de vroeger hardnekkig geweigerde toestemming tot het huwelijk van zijnen eenigen zoon Robert met Zijdeman's edele Maria. Dit is de inhoud van het eerste dezer tafereelen. - Het tweede maakt ons bekend met den houtvester Elben, wiens ridderlijke braafheid en onwankelbare eerlijkheid beloond worden door de gunstigste wending van zijne bekrompene omstandigheden. Hij weigert gebruik te maken van de gelegenheid om zich onregtvaardig te verrijken, en verwerft zich daardoor in die mate de hoogachting van den Heer van Rosen, dat deze zijne bevordering bewerkt, en Elben's geluk geheel voltooit, door aan dezen de hand van zijne dochter, de schoone Aline, te schenken. - In het derde verhaal zijn Meester Haverkoorn en zijne vrouw Martha het met elkander gansch niet eens over het gebruik, dat zij zullen maken van het hoogste lot uit de loterij, hetwelk evenwel eerst nog gewonnen moet worden, en eindelijk bij de uitkomst hun geheel ontgaat. Ééne nuttigheid, echter, grooter dan die, welke het geld, dat zij te vergeefs gehoopt hadden te winnen, hun zou hebben aangebragt, vloeide uit hunne teleurstelling voort: deze bewaarde hunne dochter Lijsje voor de verbindtenis met eenen onwaardigen, en bragt hare vereeniging tot stand met den man, die hare liefde bezat en verdiende. - Het laatste van deze tafereelen leert, hoe de mensch in zijne opleiding tot eenen hem opgedrongen' en voor hem ongeschikten stand dom schijnt; maar dat, zoodra de omstandigheden de ontwikkeling van zijnen eigenlijken aanleg toelaten, vroeger sluimerende bekwaamheden zich in hem openbaren, en hem tot eene niet verwachte hoogte verheffen. Dit was het geval met den armen Elias, die door zijnen vader, zonder zijnen aanleg te raadplegen, bestemd was om schoolmeester en organist te worden, maar zich op de school door zijne verregaande domheid berucht maakte. Intusschen ziet iemand, die zich tot nog toe over zijne onvatbaarheid geërgerd had, bij toeval de teekeningen en nabootsingen van gebouwen, welke de knaap te huis tot tijdverdrijf maakte, en buldert hem, wel eenigzins ruw, maar toch naar waarheid, toe: Schoolmeester, organist wilt gij worden? Geen schoolmeester, geen organist groeit uit ul Metselaar, timmerman, bouwmeester moet gij worden, an-

[p. 364]

ders niets. Dit woord, hoe ruw en onbedachtzaam ook uitgesproken, verscheurt het donkere wolkenfloers, hetwelk den reeds moedeloozen Elias over de ziel hing. Nu ziet hij voor zich den reinen helderen hemel van zijne bestemming; hij ontloopt de school en het orgel, wordt metselaar, en leert nu met onvermoeiden ijver alles, wat hem boven het werktuigelijke handwerk kan verheffen, bezoekt tot volmaking van zijne kundigheden de schoonste gewrochten der bouwkunde en de overblijfselen der oudheid door geheel Europa, en wordt een kundig en beroemd bouwmeester.

Hetgeen ons bewogen heeft, van ieder dezer verhalen in het bijzonder den inhoud mede te deelen, is, dat wij gaarne de opmerkzaamheid van ons lezend publiek op deze verhalen willen vestigen, daar zij boven de menigvuldige vertaalde werken van dien aard eene gunstige onderscheiding verdienen reeds wegens derzelver zedelijke strekking. Wat de bewerking betreft, zijn zij in een' goeden stijl, onderhoudend, dikwerf in een' luimigen trant geschreven; zoodat het leerzame en vermakelijke in dezelve met elkander gepaard gaat. Ééne aanmerking willen wij echter niet terughouden; namelijk, dat het hier en daar bezigen van godsdienstige uitdrukkingen in een' komieken zin ons hinderde. Den ernstig denkenden wordt daardoor het genoegen der lezing verminderd, en den ligtzinnigen beneemt men zoo al ligt den eerbied voor het eenige, hetwelk hem nog beteugelt. Maar, opdat wij niet zouden schijnen den vroeger gegeven' lof terug te nemen, herinneren wij, dat deze aanmerking slechts hier en daar van toepassing is, en rangschikken gaarne dit werk onder de zoodanige, welke den lezer eene aangename en over het geheel nuttige uitspanning kunnen verschaffen. Tot eene proeve van den stijl strekke het volgende uit het slaapvertrek van Meester Mattheus: ‘Weldra lag hij weder in de golven van het vriendelijke bed, en sliep zacht en zalig, als het goede geweten. En dat had de vrome schoolmeester. Werkte hij niet sinds vijfendertig jaren in den wijnberg des Heeren - in zijne school? Bloeide en prijkte niet rondom hem, wat hij gezaaid en geplant had, in blijden wasdom, met heerlijke vruchten? Waren de wildste, baldadigste jongens niet door hem tot goede, nuttige menschen gevormd? Heerschte hij des zondags niet met kracht en magt over orgel en gemeente? Was zijne kerkmuzijk niet wijd en zijd beroemd? Had Mattheus niet een ambt, dat zijnen

[p. 365]

man, ook zonder de ruime huwelijksgift zijner vrouw, meer dan genoeg opbragt? Wat ontbrak hem dus? En wat daar rondom hem lag in de armen van den stillen, onschuldigen slaap, waren dat niet de lieve engelen in zijnen aardschen hemel? Daar lag Martha, sinds het vierde gedeelte eener eeuw de trouwe gezellin van zijn leven. Daar lag Lijsje, een lieve rozeknop. Daar Georg, de blozende wildvang, die thans, in zijn twaalfde jaar, reeds op de piano trommelde als een david, en de viool reeds speelde als spohr en rode, schoon een weinig slechter. En daar lag August, de tienjarige hofprediker, die op elke bank, uit elke ledige ton leeraarde, en reeds menig zwart voorschoot van moeder tot eenen mantel verscheurd had. - Waarom zoude vader Mattheus dan niet gerust slapen?’