Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

[p. 356]

Nieuwe Gedichten van Vrouwe K.W. Bilderdijk. Brussel, bij Brest van Kempen. 1829. In gr. 8vo. 137 Bl. f 2-50.

Zij is niet meer, de begaafde Dichteres, de voortreffelijke en edele Vrouw! Welk een verlies voor Nederland! Welk een verlies inzonderheid voor onzen beroemden Dichter, den grijzen en reeds te voren zoo diep ter neêr gedrukten bilderdijk! Welk een verlies voor beider nog jeugdigen Zoon! Hier zwijge dan ook alle stelselzucht, alle gevoel voor bijzondere grieven! Bilderdijk is ongelukkig: hij ondervinde de deelneming aller weldenkenden, en geniete den Hemelschen troost!

Met weemoed neemt Recensent den aangekondigden bundel in de hand, en zal nu, naar zijn feilbaar inzien, ten behoeve van andere beoefenaars der Dichtkunst, zijne gedachten over de daarin voorkomende stukken en stukjes aanstippen.

Lofzang, een verheven stuk, met slechts weinige gebreken. Strooph 1 hindert ons het prozaïsche in verband:

En mensch, en dier, en veld, en plant

[melden] Gods wijs- en goedheid in verband.

Voorts (en dit gebrek ontsiert meermalen de verzen van Mevrouw bilderdijk) komt er te veel in van smaragden, robijnen, paarlen, enz. Hetgeen waarlijk verheven is, dat is altijd eenvoudig en grootsch. Eindelijk heeft de zucht, om met het rijm te spelen, in dit dichtstuk in vrije, schoon altijd Jambische versmaat, de Dichteres, door overvloed van rijkdom aan gelijkluidende klanken, wel eens tot eentoonigheid doen vervallen, b.v.:

Hem die u 't hoofd beval uit d'aardklomp op te beuren,
Uw schoon gebalzemd heeft met wierookzoete geuren,
Praalt gij tot lof en eer in duizenden van kleuren:

Van u ontfangen zij die treuren

In tegenspoeden of gemis, enz.

Dit is zoo telkens met dergelijk een' rijkdom; en Recensent gelooft, dat zoo iets doorgaans meer kunstig dan bevallig is.

Onzekerheid is eenvoudiger en schooner.

[p. 357]

 

Ach! hulploos zijn we als 't teder wicht

 

Dat in zijn eersten sluimer ligt,

 

En van geen avond weet of morgen;

 

Bewustloos in den slaap gestrekt,

 

Van nacht en duisternis bedekt,

 

Wie zal voor 't wederopstaan borgen?

 

 

 

De glans van uchtenddaauwjuweel,

 

Van 't veldviooltjens kroonfluweel,

 

Der avondwolk met goud verguldsel,

 

Der star die aan het zwerk verschiet,

 

Helaas! is zoo voorbijgaand niet

 

Dan (Als) 's broozen stervlings aardomhulsel.

 

 

 

Wie weet het, of de stroom van 't bloed

 

Zijn loop vertraag' of dien bespoed';

 

Of 't slingrend uurwerk voort blijft tikken

 

Dat langs ontelbre raadren loopt,

 

Waarvan eene enkle slechts gesloopt

 

Ons d' adem in de borst doet stikken?

De Tijd. Plegtig verheven! Het is te bejammeren, dat in dit schoone stuk op eene enkele plaats de zin onaangevuld is gebleven.

Het vroegste tijdgewricht

Nam aanvang: de eerste straal aan de Oostertransen
Lei de uchtend in: de hooger zonneglansen,
In licht en gloed van lieverleê verfletst
En neêrgedaald tot op den boord van 't West,
Verdwenen van het halfrond; waar 't gewemel
Der avondstar aan d' overwolkten hemel,
En 't schemerlicht van zijn agathen lamp,
Die in 't gewelf door 't floers van neveldamp,
Met zilvren straal, 't gebied der nacht verkondde.

Men denke hier achter avondstar (gloort). Het is dus eigenlijk eene Elliptische spreekwijs. Recensent zou echter, ondanks den verkeerden klemtoon, beter vinden:

waar 't gewemel

Der avondstar gloort aan bewolkten hemel,
Bij 't schemerlicht van zijn agathen lamp (de maan) enz.

[p. 358]

Kristelijke Onderwerping is stichtelijk zonder hooge vlugt, even als Vertroosting, welk laatste naar het Hoogduitsch is.

Opwekking. Schoon en stout! Men hoore couplet 1, 2, 8, 10, 11 en 18:

Op, Kristnen, waakt!

Het aardsch verzaakt!

Want ziet der dagen dag genaakt;
Hij komt, van wien de rol des Boeks
Bij 's warelds aanvang melding maakt:
Verwerpers van den steen des hoeks,
Erkent Hem die uw boeien slaakt!

Erkent Hem, bidt en waakt!

Hij komt met kracht,

Die 's Afgronds macht

Aan 't bloedig kruis ten onder bracht.
Hij komt, met Majesteit omhuld,
Te midden van zijn Englenwacht:
Der tijden loop is haast vervuld,
Waarnaar het zuchtend schepsel smacht;

Hij nadert, ja, met kracht!

Door 't praalgraf heen

Van marmersteen,

Door 't ongenaakbre diep der zeên,
Door grafgewelf en heuvelkruin,
Zoo verr' ooit zon- of maanlicht scheen,
Klinkt de alverdoofbre wekbazuin,
Waarmeê de Richter op zal treên;

O zondaar! waar dan heen?

Gelijk een kleed,

Zegt Gods profeet,

Zal 't starrenvonklend luchttapeet,
Te saam gerold, in gloed vergaan;
Als Hij wiens uur geen schepsel weet,
Het onkruid schiften komt van 't graan,
En blinkend ten gerichte treedt,

Met majesteit bekleed.

Noch vlamgeruisch,

Noch aardgedruisch,

[p. 359]

 

Hoe fel de vuurgloed woede of bruisch',

 

Zal siddring jagen door de ziel

 

Der vrijgekochten aan het kruis.

 

Wien Gods genâ te beurte viel

 

Zal 't de intreê zijn in 's Vaders huis,

 

Met Englenvlerkgeruisch.

 

 

 

Juich' de Englendrom,

 

Loof de aarde alom,

 

Die intrad in Zijn Heiligdom!

 

Dat aller knie zich voor Hem buig',

 

Zoo verr' ooit zon- os starlicht glom;

 

Ja, alles van Zijn heil getuig'!

 

En Gij, mijn God en Koning, kom

 

Aan 't Hoofd van d' Englendrom!

Aan mijne Medereizigers naar het betere Vaderland is zacht en lief. Lazarus en de rijke man is eene getrouwe en regt dichterlijke voorstelling dier gelijkenis, welke zich zoo goed tot eene dichterlijke behandeling leenen laat. Kristelijke Vriendschap en Gods Oneindigheid zijn gelukkig naar het Fransch gevolgd.

Nederland. Een echt vaderlandsch stukje:

't Zij lieflijk in Itaaljes dreven,

Gewelfd met schittrend luchtazuur;

Waar zachte lentekoeltjens zweven
Langs velden met gebloemt' doorweven,

In 't hoogtijdtooisel der Natuur!

Maar lieflijker op Neêrlands grond,

Is eigen huis

(Bij vreugde of kruis)

Waar 't wiegjen onzer Vaadren stond.

Grootsch zijn de ontzachlijke Apenijnen

Waar rots bij rots de wolken tergt

En waar in zonlichts wederschijnen,
De waatren keurjuweelen schijnen

Bij stroomen stortend van 't gebergt'.

Maar grootscher is voor 't Hollandsch hart

Het heuvlig duin

Met dorre kruin,

Dat golfgeweld en stormen tart.

[p. 360]

 

De balsemlucht der morgenlanden

 

Zij zoet als lenterozengeur, enz.

Des Kristens Toevlucht is meer stichtelijk dan dichterlijk.

De Huwlijkszang verdient zijne plaats; ook de Bijbel naar Lord byron, om die reden. De Krokus is weder zacht en lief. Rijker zijn de Gedachten bij het Zeestrand. Onsterfelijkheid, naar het Hoogduitsch, is klein, maar rein. Voor de Leidsche Weezen is aandoenlijk gedicht, en reeds, gelijk meer stukjes in dezen bundel, van elders bekend. In de Graanhalmen wordt de ingebeelde jongeling bij een' onrijpen halm, de man van ondervinding bij eene zwaar beladen korenair, zeer gelukkig, vergeleken.

Op een Huwlijksvereeniging is weder een goed gelegenheidsvers. - Sir Philip Sidney schildert ons den doodelijk gewonden held smachtende naar eene waterteug. Men brengt hem een' dronk; maar hij ziet een' anderen stervenden krijgsmakker gretig er het oog naar slaan. Sidney verzamelt zijne laatste krachten, wederhoudt zichzelven, verkwikt zijnen lotgenoot; deze dankt hem, en sterft. - Het Weesjen. Alleraandoenlijkst, lief en roerend, zacht-verheven!

Onder de oorspronkelijke stukjes zou Recensent de voorkeur geven aan Erinnering aan mijn Julius, bij een Kinderlijkjen, en de Schrijfpen. Onder de vertaalde verzen verdienen IJdelheid, de Verdelging van het Assyriesch Leger, het goed Besluit, Zinbegoocheling en Moedersmart, naar het Engelsch, met onderscheiding te worden genoemd; gelijk mede Vermaning, naar het Fransch, en Afzondering, naar dat van lamartine; het laatste is zelfs een meesterstuk. Ook tegen Spot en Laster, Vreugde in 't Evangelie, naar het Engelsch, en des Kristens Uitboezeming, naar het Italiaansch van michel angelo, zijn hunne plaats niet onwaardig.

De bevallige en zindelijke uitvoering doet de drukpers van den Heer wahlen wezenlijke eer aan.