Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

[p. 350]

Waarschuwingen, opwekkingen en wenken, met betrekking tot den tegenwoordigen teestand van ons Vaderland, inzonderheid ten aanzien van de ingediende Petiliën ter Tweede Vamer der H.H. Staten-Generaal; door Anonymus Gelrus. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1830. In gr. 8vo. IV en 78 bl. f :-70.

Dit boekje, in een' zeer goeden geest geschreven, is van eenen man, die (bl. 66) ‘meer dan veertig jaren de lotgevallen van Europa en de Geschiedenis van zijn Vaderland niet onopmerkzaam en onverschillig gadesloeg, wiens zucht of oogmerk geenszins is om te schitteren, of zich eenen naam te maken, maar die door onbaatzuchtigheid en liefde voor zijnen Koning en het Vaderland datgene heeft medegedeeld, wat, zijns oordeels, geschikt kan zijn, om alle verkeerde denkbeelden en dwaalbegrippen uit ons midden weg te nemen, en de gemoederen te vereenigen. In geenen post of bediening geplaatst, en van den Koning noch van zijne Ministers verder afhankelijk dan volgens de Grondwet, behoefde ik nietmand onder (naar) de oogen te zien.’ Hij is dus een onafhankelijk Schrijver. Alle Noord-Nederlanders zijn het in de hoofdzaak met den Schrijver eens, om de factie, de onnatuurlijke vereeniging tusschen de valsche liberalen en Pausgezinden, ten hoogste af te keuren, en de krachtige maatregelen der Regering tegen dezelve van harte te billijken. Hij weêrlegt echter niet uitvoerig alle de zoogenaamde grieven, maar legt zich voornamelijk toe, om het geluk en de ware vrijheid te betoogen, die wij genieten onder het bestuur onzes Konings; alsmede eene welvaart, die vooral het deel is der Zuidelijke gewesten. Hij toont aan, dat van de gelegenheidswet tot beteugeling der drukpers vóór 1829, toen de nieuwe, zeer laxe wetgeving op dit stuk de oude vervangen heeft, geene vervolging heeft plaats gehad, dan in 1819 tegen wibmer, in 1828 tegen ducpétiaux en de potter. Het Collegium Philosophicum wordt verdedigd, en de weldaden, door het toezigt over het Onderwijs reeds aangebragt, opgehaald. Omtrent de Jury, dit stokpaard der Theoristen, brengt de Schrijver een treffend voorbeeld bij, dat het vonnisvellen over moeijelijke gevallen van Lijfstraffelijke Regtspleging even min, als de Regering des Lands, be-

[p. 351]

hoorlijk toevertrouwd is aan burgers of boeren, die somtijds nimmer over die zaak hebben nagedacht, en uit hun bedrijf worden gerukt, om uitspraak te doen over leven of dood. Hij hangt eene aardige schilderij op van zulk eene Jury te Amsterdam in 1813, die wij, gelijk zoo veel ander onheil, ook al in den Franschen tijd hebben gehad. Omtrent het vrije gebruik der Fransche taal toont hij, vooral in de Noten, niet alleen ten duidelijkste, dat de Nederduitsche sedert onheugelijke tijden de landstaal is van Braband en Vlaanderen, maar dat zelfs de Fransche Prefect d'herbouville, nog toen België in Frankrijk ingelijsd was, zeide: La lengue du pays est la Flamande. C'est la même qu'on parle en Batavie, avec quelque difference dans la prononciation et dans la tournure des phrases. (Bl. 75). En dan durven de oproerige bladen nog beweren, dat het Fransch hunne moedertaal is, en het Hollandsch hun opgedrongen wordt! Is het wonder, dat de Fransche papieren, zoo wel liberale als Ministeriéle, zoo iets gereedelijk overnemen, en hunnen onderiingen haat doen zwijgen, wanneer het, ook ten koste der waarheid, op het streelen der nationale ijdelheid aankomt?

Omtrent het punt van de verantwoordelijkheid der Ministers is onze Schrijver het zwakst. Immers hier is de vraag niet, zoo als hij schijnt te denken, of de Ministers voor alles, wat in derzelver bureaux voorvalt, - dan wel alleen, of zij voor de hun toevertrouwde geldsommen verantwoordelijk zijn. De tegenpartij zal beweren, dat het eerste te veel, het andere te weinig vooronderstelt; dat de Staatsdienaars voor hunne daden, b.v. de Minister van Justitie wegens arrestatiën, die van Binnenlandsche Zaken wegens schadelijke verordeningen aansprakelijk zijn. Wij laten dit geschil in het midden; maar dat is de vraag niet: het punt in geschil is door Anonymus Gulres niet goed opgevat. Zijne eerste onderstelling is ongerijmd, en tegen de tweede verkwist hij vele woorden, om datgene te betoogen, waaraan niemand twijfelt, dat de Regering geene willekeurige beschikking over 's lands gelden heeft. En hierop volgen nog 25 bladzijden eener vergelijking tusschen ons land en de overige landen van Europa, die zeer voordeelig voor ons uitkomt, maar die dan toch niet volledig is, daar men geen woord zegt van Pruissen, hetwelk, hoezeer dan ook nog zonder Grondwet, thans een benijdenswaardig geluk geniet, en waar inwendige vrede en algemeene liefde

[p. 352]

voor den Koning heerschen, even zeer als in Denemarken, en in Beijeren, een land, waar de Koning, die zich zelf niet meer dan als Hoofd van een' vrijen Staat beschouwt, niet alleen in zijne gedichten, maar ook in zijne daden, de edelaardigste gevoelens aan den dag legt. - Eene aanspraak aan de Roomschgezinden, waarin men hun de verdraagzaamheid herinnert, die zij onder het oude Republikeinsche Bestuur genoten, en de tegenwoordige gelijkstelling met de Protestanten als eene soort van weldaad toerekent, zal, vreezen wij, geen bijzonder doel treffen. De Roomschen in onze gewesten zijn, met uitzondering van enkele woelige Priesters, die bevelen van hooger hand uit Braband, misschien uit Rome, ontvangen, stil en tevreden; die in Braband volgen, welligt zeer huns ondanks, het bevel dier zelfde onzigtbare magt, die hen, wanneer zij geene Petitiën teekenen, door weigering der absolutie op de schandelijkste wijze in het heiligdom van hun geweten aantast; en op dezen zal dan die toespraak, welke ook eigenlijk hen niet geldt, geene uitwerking doen. Meer zal de algemeene vermaning aan de Belgen (zoo zij het stukje lezen) misschien vermogen, waarin zij aan den beruchten en voor hen zoo weinig eervollen opstand van van der noot en van eupen worden herinnerd, en tegen daartoe leidende stappen, die zich ook nu konden vernieuwen, gewaarschuwd.

Nog eens, het stukje is in een' zeer goeden geest, en de Schrijver toont de beste bedoelingen. Slechts jammer, dat hij nu en dan, door overhaasting of misstellingen, vat op zich geeft. Dus wordt de beroemde louis guicciardini, dien elk beminnaar der Vaderlandsche Historie dient te kennen, genoemd zeker oud (NB.) Fransch Schrijver; zekerlijk omdat onze Schrijver hem in de Fransche vertaling gelezen heeft (bl. 74). Op bl. 47 noemt men Göttingen, Leipzig en Bonn onder de Pruissische Hoogescholen, en weet van de verdere Duitsche geene andere op te noemen dan - Weenen! (De Schrijver schijnt die te Berlijn niet te kennen.) De korte aanstipping van de voornaamste gebeurtenissen der Fransche Omwenteling (bl. 52) is verre van naauwkeurig te zijn. Toen la fayette vlugten moest, had de Koning niet meer toe te geven, maar was reeds gevangen. Waar zijn de brieven van sokrates aan xenophon te vinden? (Bl. 61.) De Schrijver bedoelt zekerlijk de Gedenkwaardigheden van sokrates door xenophon. Maar hij heeft luzac, dien

[p. 353]

hij aanhaalt, (sokrates als Burger beschouwd) kwalijk begrepen, wanneer deze zegt: ‘dus spreekt sokrates bij xenophon,’ (bl. 89.) Zulke aanleiding tot spotternij moest men aan de doorgaans zeer woordenrijke, maar meestal diep onkundige en slechts met eene oppervlakkige tint van Fransche beschaving bestrekene Advocaten der Unie overlaten.