Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

[p. 340]

Natuurlijke Geschiedenis van den Mensch; door B.G.E. de Laville, Graaf De Lacépède. Voorafgegaan van de Geschiedkundige Lofrede op den Auteur, door den Baron G. Cuvier, vasten Secretaris der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Te Rotterdam, bij de Wed. J. Allart. 1829. In gr. 8vo. VIII, 54 en 144 bl. f 1-90.

Er kan naauwelijks een gewigtiger gedeelte der Natuurlijke Geschiedenis bestaan, dan dat, hetwelk den Mensch zelven tot onderwerp heeft. De kennis der bewerktuigde schepping, en vooral die van het dierenrijk, verkrijgt een hooger belang, wanneer men haar in verband brengt met die van den mensch, welke, als het volkomenste wezen, aan het hoofd der dieren staat. Dit belangrijk onderwerp is dan ook door verscheidene Geleerden in afzonderlijke geschriften behandeld, hoezeer ons altijd nog de juiste grenzen ontbreken, welke de natuurlijke geschiedenis van den mensch van anthropologie, physiologie en andere verwante wetenschappen afscheiden. Volgens ons begrip bevat de natuurlijke geschiedenis van den mensch zoowel anatomie en physiologie als psychologie, en onderscheidt zich niet van de anthropologie, dan door het meer beperkt gebruik, hetwelk sommigen van dit laatste woord hebben gemaakt. De hoofdtrekken zelfs der geschiedenis des menschdoms en der menschelijke beschaving moeten in eene volledige natuurlijke geschiedenis van den mensch niet ontbreken. Zoo lang echter het begrip, dat men zich van deze wetenschap vormen moet, niet nader bepaald en omschreven is, kan men moeijelijk nagaan, in hoeverre eenig geschrift over de natuurlijke geschiedenis van den mensch aan de eischen der volledigheid beantwoordt. Deze aanmerkingen drongen zich aan ons op, bij de lezing van het voor ons liggend geschrift van den beroemden lacépède. Ziehier, op welk eene wijze deze Schrijver zijne taak heest volbragt, en een, door hem-

[p. 341]

zelven onmetelijk genoemd, onderwerp in weinige bladen heeft trachten te omvatten.

Hij begint met den mensch af te malen in zijne individuéle ontwikkeling van de geboorte af, en verzelt hem, zoo als haller eenmaal bij eene dergelijke beschouwing zich uitdrukte, van de wieg tot het graf. In deze beschouwing tot den volwassen leeftijd gekomen, vindt hij gelegenheid om iets te zeggen over de bewerktuiging van den mensch, zijne geschiktheid tot den opgerigten stand en gang, zoo wel als over 's menschen geestvermogens, en over het gewigtig middel, waardoor wij onze denkbeelden bewaren, uitbreiden, zuiveren en aan anderen kunnen mededeelen, de taal. Vervolgens schetst hij ons de trapswijze afneming van krachten en vermindering van vermogens, welke den ouderdom kenmerken, en den, door ouderdom veroorzaakten, dood voorafgaan, en voegt hierbij eenige opmerkingen over de sterfelijkheid op onderscheidene levensjaren. Hierop volgen nog eenige trekken uit de vier levenstijdperken van den mensch, in een oratorisch tafereel, genomen uit des Schrijvers Poétique de la Musique.

Na aldus den individuélen mensch te hebben beschouwd, vestigt de Schrijver onze aandacht op het menschelijk geslacht en het ontstaan der Maatschappij, welke door hem theoretisch worden beschouwd. Daarna leert hij den invloed opmerken, dien luchtgesteldheid, verschil van landstreek en water op het menschelijk geslacht gehad hebben, en beschouwt de rassen der menschensoort als voortbrengselen dezer oorzaken. Hij onderscheidt drie hoofdrassen, het Kaukasische, het Mongoolsche en het Ethiopische. Amerika is, volgens hem, voor het Noordelijk gedeelte uit Noordoostelijk Azië, voor het Zuidelijk gedeelte uit de menigvuldige eilanden der stille Zuidzee bevolkt. Na de beschouwing der menschenrassen spreekt de Schrijver met een woord over Crétins en Albino's.

Groot is de invloed van de luchtgesteldheid op den mensch; maar groot is tevens ook de invloed, dien de beschaafde mensch wederkeerig op de luchtgesteldheid en

[p. 342]

op alle de hem omringende voorwerpen uitoefent. Eene levendige schilderij van dien invloed, en een kort overzigt van den voortgang der beschaving, besluit het geheele werk.

Uit dit kort verslag ziet men, dat de Schrijver een' gelukkigen greep gedaan heeft, en in de schikking zijner deelen met talent is te werk gegaan. Op verscheidene deelen, echter, zijn gegronde aanmerkingen te maken, en het geheel is onvolledig en oppervlakkig, vooral omdat hier de trekken ontbreken, welke den mensch ligchamelijk van de dieren onderscheiden, en wier behandeling ongetwijfeld tot het onderwerp van dit boek behoort, hoedanig men dan ook over het begrip verschillen moge, dat men aan eene natuurlijke geschiedenis van den mensch gehecht wil hebben. Het oorspronkelijke vooral levert eene aangename lectuur op, door den schoonen stijl, welke den vriend en navolger van buffon kenschetst, hoezeer dezelve hier en daar met kunstige schoonheden meer beladen dan versierd is. De geschiedkundige Lofrede op den Schrijver van den Baron cuvier, die het werk voorafgaat, plaatst ons op het regte standpunt, om de letterkundige verdiensten van lacépède naar hare wezenlijke waarde te beoordeelen.

De vertaling is vrij wel bewerkt, hoezeer het hier en daar blijkbaar is, dat de Vertaler met de wetenschap zelve minder bekend is. Hoe zou hij anders Cochons d'Inde op bl. 121 door Oostindische Varkens hebben overgebragt, of in de Lofrede, bl. 38, Cétacées door groote visschen hebben vertaald? Ook de benamingen der beenderen, op bl. 48, schijnen ons te bewijzen, dat hij een vreemdeling in de ontleedkunde is. Hier en daar is ook de zin niet wel begrepen, gelijk b.v. op de volgende plaatsen: ‘Toutefois les difficultés dont nous parlons ne sont rélatives qu'à la forme, et ne naissent que du désir, si naturel à un auteur qui succède à buffon, de se faire lire par les gens du monde. Il en est qui tiennent de plus près au fond du sujet, et dont les hommes du métier peuvent seuls se faire une idée.’ Dit

[p. 343]

laatste wordt vertaald (bl. 34 der Lofrede): ‘Er zijn er, die zich enkel op het grondige van hun onderwerp toeleggen, en daarom alleen door hen, die tot hetzelfde vak behooren, kunnen gelezen worden.’ Het moest zijn: Andere zwarigheden zijn er, die, nader met den aard des onderwerps verbonden, alleen door hen, die tot hetzelfde vak behooren, kunnen worden ingezien. - Avant cette époque de la puberté ou de l'adolescence, la nature ne travaille que pour la conservation et le dévéloppement de l'individu. Holl. vert. bl. 20: ‘Tot dit tijdperk der volkomene ontwikkeling of der manbaarheid arbeidde de natuur alleen ter bevordering daarvan.’ Men leze: Tot het tijdperk der manbaarheid of jongelingsjaren arbeidt de natuur alleen tot instandhouding en ontwikkeling van den individuélen mensch.