Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De Engelsche Armen en de Nederlandsche Maatschappij van Weldadigheid. Uit het Engelsch. Te Amsterdam, bij de Erven H. Gartman. 1830. In gr. 8vo. 57 Bl. f :-50.

Te regt merkt de Vertaler in het Voorberigt op, ‘dat het voor ons, Nederlanders, allerstreelendst en hartverrukkendst is, wanneer eene Nederlandsche instelling door Engelschen, een volk, dat niet zoo gereedelijk inrigtingen van andere natiën prijst, boven mate geroemd en als hoogst navolgenswaardig aan hunne eigene natie aanbevolen wordt.’ De onbekrompen lof, die in zeker geschrift, getiteld: The antipauper System home Colonies (in the Quarterly Review, Nov. 1829) aan onze Maatschappij van Weldadigheid gegeven is, noopte hem dan ook, dit geheele stuk vertaald uit

[p. 264]

te geven; en hieruit ontstond het aangekondigde werkje, 't welk, in ons oog, niet alleen om hetgeen daarin over gemelde Maatschappij gezegd wordt, maar ook om deszelfs verderen inhoud, zeer belangrijk is.

Na eenige opmerkingen omtrent den deerlijken toestand der Engelsche Manusactuur-districten, welke zoo aan de ongehoorde uitbreiding der Machinerie, als aan de verminderde aanvraag ten gevolge der algemeene mededinging van het vaste land toegeschreven wordt (bl. 1-11), stelt de Schrijver, dat er voor Engeland geen ander en beter middel overig is, dan om den arbeid van een aanzienlijk gedeelte der bevolking over te brengen op eenen anderen tak van nijverheid dan de Manufacturen. Hij slaat voor, denzelven over te brengen naar het platte land, en wel naar de talrijke woeste en onbebouwde streken, waarop de duizenden, die nu zonder kostwinning en dus ten laste der Armenkas zijn, in staat zouden gesteld worden, om door eigen arbeid in tamelijke welvaart, zoo niet in overvloed, te bestaan. Zonder zich in te laten met bedenkingen van staatshuishoudkundigen aard, beroept hij zich op daadzaken, om te bewijzen, dat gronden, die in voortbrengingskracht veel beneden de Engelsche onbebouwde streken staan, in staat kunnen gesteld worden, om eene voldoende opbrengst te leveren. Hiertoe voert hij aan: 1^o. het land van Waes, 't welk, tweehonderd-en-vijftig jaren geleden, een akelig stuk zand was, slechts schaars met heide bedekt, en nu de heerlijkste opbrengsten levert (bl. 12); 2^o. eene oorspronkelijk Nederlandsche volkplanting van landbouwers, tusschen Goch en Kleef, die kort na 1707 eene barre en zwarte heide ontgon, en zich thans, met eene bevolking van 412 huisgezinnen, uitmakende 2539 personen, in den meest bloeijenden toestand bevindt (bl. 12-16); en 3^o. onze Maatschappij van Weldadigheid. Van deze geeft hij, bl. 16-45, eene fraaije en uitvoerige, ofschoon niet overal even juiste beschrijving, en zwaait den hoogsten lof toe aan het diepe inzigt van den Generaal van den bosch, wiens geheele ontwerp en huishoudelijke inrigting, tot in de minste bijzonderheden, zijne geheele goedkeuring wegdraagt. Vervolgens past hij het gezegde op Engeland toe: hij betoogt, dat dit Nederlandsche voorbeeld in Engeland kan en behoort gevolgd te worden: het eerste, wijl er niet minder dan tusschen de 20 en 30 millioenen acres (de acre is, volgens den Schrijver, ongeveer

[p. 265]

½ bunder Nederl. bl. 13) woest land in gevonden worden; het laatste, wijl het getal der armen van dag tot dag schrikbarend toeneemt en de Armentaks jaarlijks grooter en drukkender wordt; waarna hij, ten slotte, eenige tegenwerpingen, welke hij voorziet dat hem zullen gemaakt worden, opvat en wederlegt (bl. 45-57).

Het geheel is in eenen levendigen en krachtvollen stijl, maar met kalmte en gezond verstand, ter neder gesteld. Zeer belangrijk vonden wij de berigten en aanmerkingen omtrent de wonderlijke wijze, waarop men in Engeland den arbeid der armen in vele gestichten zoo onvruchtbaar mogelijk maakt, om hen eensdeels niet ledig te laten, maar aan den anderen kant de gezeten fabrikanten niet te benadeelen. - Doch wij kunnen den Schrijver in de bijzonderheden niet volgen.

Het is jammer, dat hij overal de bevolking der Maatschappij veel te groot opgeeft, te weten op 30,000 zielen, terwijl dezelve tot dusverre slechts ongeveer 8000 bedraagt! Zoo is ook, op bl. 41, de uitdrukking overdreven: ‘Bij menschen van alle klassen, van den Koning op zijnen troon tot den arbeidsman, die de straten van Brussel veegt, zijn deze instellingen warm ontvangen.’ Van zulk een algemeen Enthusiasmus bij de oprigting der Maatschappij herinneren wij ons minder, dan van de vooroordeelen, waarmede zij, vooral bij de mindere klasse, te worstelen gehad heeft. Zulke overdrijvingen doen ons te omzigtig zijn, om ook de overige berigten van den Schrijver zonder toets aan te nemen. Zoude b.v. de opgave van de woeste gronden in Engeland ook niet eenigzins hyperbolisch zijn? ‘Twintig à 30 millioenen acres, behalve nog 10 à 12 millioenen acres zoogenaamd weiland, die niet veel beter zijn’ (bl. 50). Zulke tweeënveertig millioenen acres, of, volgens den Schrijven zelven, 21 millioenen bunders, maken toch waarlijk nog al een beduidend lapje gronds uit! - Dan, bij al het ware en nuttige, dat dit werkje inhoudt, durven wij hierop niet verder aandringen.

De vertaling is uitmuntend uitgevallen. Alleen is, op bl. 6, de uitdrukking Handelwetboek misschien min gelukkig: zij doet ons onwillekeurig aan een Code de Commerce denken, terwijl de Schrijver duidelijk het systema van den vrijen handel bedoelt; waarom Handelstelsel hier duidelijker zoude geweest zijn. - Slechts ééne zinstorende drukféii viel ons in het oog; op bl. 18 van ond. doen rijzen, lees doen dalen.

[p. 266]

Wij besluiten ons verslag door ons te vereenigen met den wensch des Vertalers in het slot van zijn Voorberigt: ‘Wij hopen, dat dit stukje, vooral in de stad Leiden en andere diep verarmde plaatsen, vele lezers onder de Regeringsleden en Armverzorgers moge vinden.’