Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De Schildknaap (iets uit den ouden tijd.) Een oorspronkelijk historisch romantisch Verhaal. Te Amsterdam, bij P. den Hengst en Zoon. 1829. In gr. 8vo. VIII en 352 bl. f 3-60.

De, hoewel eenigzins gezwollene, aankondiging van dit werk, in een van onze vaderlandsche dagbladen, als, naar men verneemt, vervaardigd door de Schrijfster der met zoo veel goedkeuring ontvangene Kleine Pligten, deed ons reeds met eene gunstige verwachting deszelfs lezing aanvangen; en het is ons eene aangename taak, te melden, dat onze verwachting van dezen oorspronkelijk Nederlandschen roman vervuld, ja overtroffen is. Overtroffen zeggen wij, omdat dit verhaal, in boven bedoelde aankondiging, genoemd wordt een werk, geschreven in den smaak der schriften, onder anderen, van walter scott, en wij het er voor houden, dat dit Nederlandsche werk de meeste der historische verhalen van den beroemden Engelschen Schrijver overtreft in het naar waarheid voorstellen der geschiedenis, en daardoor vrij is van het gebrek, hetwelk ons belet, aan de werken van scott en dergelijke eenen onbepaalden lof te geven. Meerdere gelijkvormigheid vinden wij tusschen dit verhaal en eenige werken in deze soort van den verdienstelijken loosjes. Evenwel in het onderhavige werk vinden wij meer nog de

[p. 231]

ware geschiedenis als hoofdzaak behandeld, en het romantische gedeelte aan deze behandeling ondergeschikt.

De held van het verhaal, sicco, was als een verlaten wees door floris IV, Graaf van Holland, opgenomen, verzorgd en aan diens hof opgevoed. In dit verhaal ontmoeten wij hem als den Schildknaap en vertrouwden vriend van willem II, Graaf van Holland. Minder dan deze zelf is sicco ingenomen met des Graven benoeming tot Roomsch Koning; en had willem den raad van zijnen vriend gevolgd, hij had zich door den Paus niet laten misbruiken tot benadeeling van den regtmatigen Keizer frederik II. Nogtans de Schildknaap volhardt, als krijgsman en medgezel, in zijne getrouwheid aan Koning willem, en blijft deelen in diens gunst. De droefheid over eene onbeantwoorde liefde voor des Graven pupil, de schoone christina van wassenaar, beweegt sicco tot eene bedevaart naar Jeruzalem. Op zijne terugreis landt hij aan in eene Fransche haven, verneemt daar, dat zijn meester in Duitschland is, begeeft zich tot dezen derwaarts, en keert met den Koning en diens gemalin naar Holland terug. Hij vergezelt den eersten, op diens onderscheidene togten in en buitenslands, of leeft met hem aan zijn hof te Leiden. Eene nieuwe liefde, nu ook met wederliefde beantwoord, voor agnes van wallern, eene adellijke Staatjuffer der Koningin, spoort sicco aan, om onderzoek te doen naar zijne afkomst. Nu ontdekt het zich, dat hij de reeds verloren geachte zoon is van eppo kammingha, Heer van Ameland. Door de ontdekking van dit zijn aanzienlijk geslacht is iedere hinderpaal tegen eene vereeniging met zijne beminde agnes uit den weg geruimd. Ook na hun huwelijk blijven sicco en agnes in hunne eervolle betrekking bij het Koninklijke paar, en zijn de getuigen van, of deelen zelve in de gewigtigste voorvallen van des Konings leven. Na willem's ongelukkigen dood trekt sicco, wars van het leven aan een hof, waar alles hem zijn' droevig omgekomen vriend herinnerde, naar zijn vaderlijk erfgoed, het kasteel te Hallum op Ameland, en leidt daar nog langen tijd, ofschoon afgezonderd van het gewoel der groote wereld, met zijne agnes een gelukkig huiselijk leven.

Ziedaar het hoofdzakelijk beloop van het verdichte verhaal, hetwelk ons aangeboden wordt in dit werk. Reeds als roman houdt het, door de verscheidenheid der lotgevallen van

[p. 232]

den held des verhaals, de aandacht tot het einde toe aan zich geboeid en aangenaam bezig. Door de natuurlijke en duidelijke teekening van zijn karakter stelt het een navolgenswaardig voorbeeld voor van braafheid, gepaard met levenswijsheid, en is daardoor geschikt, om bij den lezer een' heilzamen en edelen naijver op te wekken. Wat betreft het gebruik, dat gemaakt is van de geschiedenis van sicco's vooronderstelden leeftijd, namelijk de laatste helft der dertiende eeuw, is alles, wat van eenig belang is, geschiedkundig waar; en daar, waar men zich in zaken van minder belang eenige afwijking van de waarheid veroorloofd heeft, wordt de lezer in de, achter het werk gevoegde, aanteekeningen daarvan verwittigd. Zeden en gewoonten, kleederdragten, spreekwijzen, plaatselijke omstandigheden zijn, zoo veel mogelijk, naar het leven geteekend; gelijk het dan ook uit de aanteekeningen blijkt, dat er van de beste Schrijvers over de vaderlandsche geschiedenis en oudheden een smaakvol en oordeelkundig gebruik is gemaakt. Zeer wordt ook nog de lezing veraangenaamd door het gekuischte van den stijl, die steeds naar het onderwerp gewijzigd is. Vermakelijk is de beschrijving der toen geliefkoosde vermakelijkheden, zoo geheel verschillende van den thans heerschenden smaak; dat Koninklijke gastmaal, bij voorbeeld, op hetwelk, onder anderen, ‘eene aan het spit gebraden walvischtong door de aanzittenden als eene bijzondere lekkernij genuttigd werd.’ Van een' meer ernstigen aard is de gewaarwording, welke wordt opgewekt door sicco's aandoenlijke klagt op het vernemen van het droevig omkomen van Koning willem, die, gelijk bekend is, in eenen opstand der Westvriezen, door dezen, na met zijn paard door het ijs gevallen te zijn, vermoord werd: ‘Moest gij zoo sneven, edele, moedige held! Niet als een man, die het zwaard kan voeren, maar als een kind, ter zelfverdediging onbekwaam! Moest gij geslagt worden; zonder nut, zonder roem, onder moordenaarshanden bezwijken! O, waarom was uw trouwe sicco niet bij u; hij zou u beschermd hebben, of met u gevallen zijn!’

Wij zouden het met moeite van ons kunnen verkrijgen, bij het genoegen, dat de lezing van dit werk ons verschaft heeft, aanmerkingen op hetzelve te maken, zelfs indien wij daartoe vele en gegronde aanleiding gevonden hadden; zoo veel te meer verblijdt het ons, dat wij mogen verkla-

[p. 233]

ren, dat het geenszins de erkentelijkheid voor het gesmaakt genoegen alleen is, die hier onze pen terughoudt. Wij hopen, dat ons lezend publiek, van vaderlandsch gevoel doordrongen, door een gunstig onthaal zich de aan dit werk tot deszelfs nut en genoegen bestede moeite waardig zal betoonen, en dat daardoor dezelfde bekwame hand, aan welke wij dit werk te danken hebben, zal uitgelokt worden, om nog meerdere zoodanige bijdragen te leveren, tot staving van het belangrijke van Hollands grond en oudheden voor gevoel en verbeelding.