Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

[p. 225]

Herinneringen uit den Brabandschen Oorlog, de eerste Veldtogten van Dumourier in de Brabandsche Provinciën, een veeljarig verblijf te Konslantz en in Hongarije, van Paul Heermans, gewezen Adjoint, dienstdoende Aide de Camp bij de Generaals Dumourier en Valence. Te Leiden, bij J.W. van Leeuwen. 1829. In gr. 8vo. XII en 304 bl. f 3-15.

In het onderhavige boek wordt aan ons lezend publiek een oorspronkelijk Nederlandsch werk aangeboden, hetwelk door eenen krijgsman, die vele en belangrijke gebeurtenissen in en buiten ons vaderland heeft bijgewoond, geschreven is, en reeds daarom waardig is, de aandacht tot zich te trekken. De Heer paul heermans, behoorende tot een bekend en geacht geslacht in het tegenwoordige Noordbraband, begint zijne militaire loopbaan, bij gelegenheid der binnenlandsche onlusten in het jaar 1787, als Luitenant bij het corps van den beruchten Rijngraaf van salm, wijkt na den inval der Pruisen naar Frankrijk uit, neemt vervolgens deel aan den oorlog der Brabandsche Patriotten tegen Keizer jozef II, dient na het eindigen van dien opstand in het Fransch-republikeinsch leger, en maakt in België den veldtogt van 1792 en 1793, als Adjoint en dienstdoende Aide de Camp bij de Generaals dumourier en valence. Hij is een der genen, die den Franschen Oorlogsminister bournonville, benevens vier Representanten uit de Nationale Conventie, naar het leger gezonden om dumourier gevangen naar Parijs te voeren, op diens bevel helpt arresteren en aan de Oostenrijkers uitleveren. De Schrijver gaat vervolgens met dumourier en een gedeelte van diens leger over tot de Oostenrijkers, en geraakt zoo te Konstanz aan de Bodensee onder de overige Fransche uitgewekenen.

Hier eindigt het woeligste tijdvak van des Schrijvers leven, die intusschen, na eene spoedig afgebrokene verbindtenis met een Fransch meisje, op eene vrij avontuurlijke wijze gehuwd was met eene brave vaderlandsche vrouw. Te Konstanz leidt hij geruimen tijd een gelukkig, huiselijk leven; en die plaats is, gedurende omstreeks vijf jaren, zijne verblijfplaats, tot welke hij telkens van kleine togten door Zwitserland, Zwaben en Tyrol terugkeert. Vervolgens wordt aan den Schrij-

[p. 226]

ver, met een gedeelte van zijne lotgenooten, Temeswar in Hongarije, als garnizoensplaats, aangewezen. Ook daar blijft hij verscheidene jaren, maar bezoekt onderscheidene gedeelten van dat Koningrijk; scheidt vervolgens van de Fransche uitgewekenen, en gaat over in Hongaarsche dienst, neemt zijn afscheid, en keert in 1805 naar het vaderland terug.

Ziet daar, Lezers! het hoofdzakelijk beloop van deze Herinneringen. Wij hebben dezelve met genoegen gelezen, vooral omdat wij meenen, het verhaal der ons medegedeelde bijzonderheden als geloofwaardig te mogen beschouwen. Wij beklagen wel den man, wien, in zijnen ouderdom, van zijne vroegere gelukkiger dagen, niets is overgebleven, dan een weemoedig aandenken aan dezelve, wien daarbij het bewustzijn kwelt, dat de verijdeling van zijne vroegere glansrijke verwachtingen en uitzigten het gevolg is van een verkeerd aangelegd leven; maar wij gelooven nogtans, dat de Schrijver wèl gehandeld heeft met zijne gebreken niet te verbergen, daar deze opregtheid meerdere waarde aan het werk geeft, dewijl het zóó verstrekt tot waarschuwing tegen het blindelings involgen van roemzucht en van de teugellooze begeerte naar losbandige vrijheid; en wij hopen, dat door velen 's mans raad zal gevolgd worden: ‘Lezer! wilt gij eenen gelukkigen levensloop hebben, doe dan niet gelijk ik.’ Ernstig en rondborstig is vooral zijne taal, als hij van de zucht tot hasardspelen zegt: ‘Zonderling, ja hartverscheurend is de zucht van de meeste menschen, om zich op kosten van zijn' evenmensch te verrijken! - Thans, nu mijne jaren verder gevorderd zijn, en mijn geest, door ongeluk en ramp geleerd, met andere gevoelens bezield is, thans zie ik al het zedelooze hiervan in. Ik zelf, ik beken het onbewimpeld, ik nam meermaals mijne toevlugt tot het spel, en gevoelde dan, wanneer het geluk mij diende, al het verleidelijke dezer gewoonte, en wanneer het mij tegenliep, al het bittere, dat er uit het dubbele gevoel van onzedelijkheid en gebrek voortvloeit. - Jongelingen, wacht u voor het spel!’ De Schrijver bezit voor het overige de gave, om hetgeen hij bijgewoond, gezien en verrigt heeft, op eene levendige, regt onderhoudende wijze te verhalen. Met vermaak zal men het verslag lezen van verscheidene belangrijke voorvallen uit des Schrijvers leven, zijne inneming van de St. Johannesbrug bij Dinant, den slag bij Neerwinden en andere. Tot eene kleine proef van den

[p. 227]

verhalenden stijl van dit boek diene het volgende: ‘Intusschen had mij de Aide de Camp, Kapitein renard, het bevel medegebragt, om mij in kantonnement met mijne manschappen te begeven te Rioulx, ten einde van de krijgsvermoeijenissen uit te rusten, en dat gedeelte der Maas te bewaken. In dit alleraangenaamste plaatsje bragt ik zeer genoegelijke dagen door. Tusschen Namen en Bouvignes, aan de Maas gelegen, vereenigt dit oord al het bekoorlijke der vrije natuur met de stedelijke beschaafdheid. De geheele omstreek is vervuld met bergen en groene heuvels; alles leeft hier, alles geniet. Alles was zeer geschikt, om een korps gelijk het onze te doen uitrusten. Nogtans lagen wij op de voorposten!

Onze zesendertig-ponders bedreigden elk oogenblik die vijanden, welke het wagen durfden aan den overkant te verschijnen; terwijl de jagers van le loup ons gedurig begluurden, en eenen kogel in 't lijf poogden te zenden. Deze stelling was inderdaad een klein oorlogstooneel; want zoodanig wordt men aan de gevolgen van den oorlog gewoon, dat men er ten laatste van weerszijde een spel van maakt. Dan eens sprongen de Oostenrijkers aan de overzijde te voorschijn, en tartten de mijnen op alle mogelijke wijzen, tot dat een kartetscher de genen, die nog loopen konden, het hazepad deed kiezen: dan weder plaatsten de onzen een paar in uniform gekleede poppen aan den voet der batterij, en kwamen de Tyrolsche schutters en schoten onophoudelijk op deze onbewegelijke mannen. Dikwijls kwamen wij met onze vijanden te zaam in een logement te Givet, op onzijdig grondgebied gelegen, en dronken elkanders gezondheid, om ons eenige uren daarna de mogelijkheid af te zien, van elkander naar de eeuwigheid te zenden.

Er had evenwel dikwijls een tooneel plaats, dat eenen diepen indruk op mijn gemoed maakte, en een ernstig aanzien aan dezen spelenden oorlog gaf.

De Oostenrijkers lagen, gelijk wij zeiden, aan den overkant der rivier gekantonneerd. Dikwijls lieten mijne horenblazers, 's avonds na zonneöndergang, hunne weergalmende toonen hooren: dan mengden de vijandelijke blazers, op het kasteel des Graven d'estray, hunne melodie met de onze. Deze vereeniging van vrienden en vijanden, op zulk een' geringen afstand, de plegtige avondstilte, de kalm stroomende Maas, de roodgeverwde horizont, alles werkte te zaam, om

[p. 228]

dit tooneel aandoenlijk en romanesk te maken. Dan hoorde men de zachte harmonie der horens, en de galmende weerklank der heerlijkste toonen verloor zich in de echo's der bergen en dalen. Op eenmaal vielen er schoten uit de bussen der jagers, en onze zesendertig-ponders bulderden met woest geweld, waar zoo even de stilste kalmte heerschte.’

Ook over de Hongaren, de Walachiërs en Zigeuners vindt men hier veel wetenswaardigs. Vooral staan de Hongaren bij den Schrijver in hooge achting. Bij het verhaal van zijn vertrek uit hun land, onder anderen, zegt hij: ‘De gedachte, nogtans, om Hongarije voor altijd te verlaten, had iets pijnlijks voor mij, dat ik den lezer, die er nimmer was, niet kan mededeelen. Zonderling is de gewaarwording, die allen bemeestert, welke eenmaal in dat land vertoefden, en er nu, verre van daan, nog eenen blik op werpen. Aller gevoel is rouwe van er niet meer te zijn.’

Wij hopen, dat onze aankondiging moge dienen, om onze Landgenooten aan deze Herinneringen dat onthaal te doen schenken, hetwelk des Schrijvers welgeslaagde arbeid, naar onze schatting, verdient.