Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De Souvereinen van Europa, in 1828, en hunne vermoedelijke Erfgenamen, Regeringen, Kabinetten, Ministers en Zaakgelastigden bij de onderscheidene Hoven. Uit het Fransch. Te Leyden, bij C.C. van der Hoek. 1829. (Voor rekening van den Vertaler.) In gr. 8vo. XII en 354 bl. f 3-:

Dit boek is een geschrist in den geest der Fransche liberale oppositie; en daar tegenwoordig partijgeest in alles regeert, zoo kan men wel begrijpen, dat, in eene voorstelling der Souvereinen van Europa in 1828, geene onzijdigheid, geene kalme bedaardheid in de voorstelling heerschen zal; dat karel X van Frankrijk al zeer zwart zal voorgesteld worden, zoo wel als frans I van Oostenrijk, enz. Daar komt nog bij, dat het boek geschreven is, alsof de toen heerschende Ministeriën eeuwig moesten duren, daar toch, volgens onze berekening, het Ministerie van villèle, waarmede hij de Regering van karel X bijna identifieert, eene maand na de uitgave van dit boek gevallen, en door een ander, veel gematigder is vervangen, voor hetwelk nu weder een ander is in de plaats gekomen, hetwelk, hoe men er ook over denken moge, geenszins de harde maatregelen van villèle c.s. wil volgen. Ook in andere opzigten is de staat van zaken sedert de Fransche uitgave merkelijk veranderd, zoo als de Vertaler reeds gedeeltelijk in Noten en de Voorrede te kennen geeft. Het Ministerie van canning en zijne vrienden, waaraan de Schrijver (met reden) den hoogsten lof toezwaait, werd kort daarna ontbonden, en door dat van wellington opgevolgd. Wanneer toen onze Schrijver nog over george IV had moeten spreken, zou hij waarschijnlijk zijn edel karakter, opregtheid en zuiver constitutionéle oogmerken, zijn wijs en ver vooruitzigt, zijne sterkte van geest, de hooge vlugt van zijn oordeel, en zijne opregte liefde voor het belang zijns Volks en den voem der Britsche kroon niet zoo zeer hebben opgevijzeld, als hier op bl. 22 en 26 geschiedt. Maar

[p. 165]

de partijzucht van dezen Schrijver gaat zoo verre, dat hij den dood van canning zoo wel, als die der Koningin charlotta, met zeer verstaanbare woorden, aan vergiftiging toeschrijft. Het is de razernij onzer Eeuw, om in de vrienden van zijn staatkundig stelsel niets dan goed, in de vijanden van hetzelve niets dan het allerslechtste te zien. Wij gelooven waarlijk niet, dat karel X en george IV in karakter en deugd zoo hemelsbreed verschillen, omdat de eerste in 1827 eenen villèle, de andere eenen canning tot Staatsdienaar had. Wij gaan zelfs verder, en gelooven niet, dat castlereagh zulk een monster was, als de onbekende Schrijver ons wil diets maken, (bl. 16 en 20.) Hij bood, gedurende acht jaren, als hoofd des Britschen staatsbestuurs, een' mannelijken tegenstand aan den gezworen' vijand aller vrijheid en volksregten, aan napoleon: dit kan, naar ons gevoelen, vele zonden uitwisschen; maar in dat des Schrijvers zou het veeleer dienen, om die zonden te verzwaren. Het bespottelijk goochelspel, dat de rondom ingeslotene napoleon, om zich te redden, de rol van themistokles speelde, wordt hier (zoo als door de tooneelminnende Franschen doorgaans) voor goede munt opgenomen, en castlereagh, zeer tot zijn nadeel, met de Ministers van Koning artaxerxes langhand van Perzië vergeleken, die immers den doorluchtigen balling eene schuilplaats verleenden! - Aan Keizer nikolaas I van Rusland, die tot nu toe niet dan blijken van edelaardigheid en wijze gematigdheid heeft gegeven, wordt het zeer ten kwade geduid, dat hij een aantal zamenzweerders, die hem naar het leven stonden, die zijn Rijk omverwerpen, en NB. eene Republiek in Rusland wilden oprigten, door de bevoegde Regtbanken hunne straf heeft doen ondergaan. (Bl. 273-275.) De brief des Keizers aan den Paus is ons niet bekend.

Wij zeggen dit alles, om slechts de overdrevenheid en het geheel uitsluitende der oordeelvellingen van den Schrijver te gispen. Over 't geheel zegt hij echter zeer vele waarheden; hij verzet zich mannelijk tegen de slavernij van den geest, waarin het driemanschap van Frankrijk, met metternich vereenigd, zuidwestelijk Europa zocht te kluisteren; hij spreekt met betamelijken afkeer van dien geestelijken Vorst, beschermer der duisternis (leo XII), en met gepasten lof van Koningen, die de vrienden hunner volken zijn, zoo als lodewijk I van Beijeren, willem frederik van Wurtem-

[p. 166]

berg, en vooral van onzen beminden Koning, die hoogen lof ontvangt wegens zijn vaderlijk en echt liberaal be stuur. Wij kennen den Schrijver niet: wij gissen, dat hij een balling uit Frankrijk is, die te Brussel dit werk heeft geschreven; misschien ook wel een Belg uit de Waalsche gewesten: in beide gevallen is zijn getuigenis over de hooge mate van vrijheid en welvaart, die Nederland nog in 1828 (dus onder hetzelfde Ministerie als tegenwoordig) genoot, hoogst merkwaardig. Hij prijst onder anderen ten hoogste de wetten en inrigtingen op het onderwijs (bl. 213, 214), de echt liberale en constitutionéle denkwijze des Konings (bl. 215-217), en het stelsel van belastingen des jaars 1821. Dat de Schrijver een Liberaal, zelfs een wat hevig Liberaal is, hebben wij boven gezien. Vanwaar dan toch het tegenwoordige geschreeuw der zich noemende Belgische Liberalen? Omdat zij zich verkocht, ja in den letterlijksten zin des woords verkocht hebben aan de Priesterpartij, om de verlichting tegen te werken. Maar het zijn er ook Liberalen naar! België ligt, wat kennis en verlichting betreft, even als eene donkere plek tusschen Frankrijk, Duitschland en Holland; het was in dat land alleen, dat de bevolking eene weldaad, gelijk het Collegium Philosophicum, kon verwerpen. Liberaliteit is daar slechts eene partijleus, zelfs voor de domste priesters; de zaak kent men er volstrekt niet.

De vertaling van dit boek is ellendig. Uitdrukkingen, zoo als: hetgeen hetwelk geen betrekking met de algemeene vertegenwoordiging heeft (bl. 350); gedurig de uitdrukking de vaste wal, op bl. 266 tweemaal in éénen volzin, voor het vaste land (in een' staatkundigen zin nooit gebezigd); blijken van onkunde, zoo als Louisburg voor Ludwigsburg in Wurtemberg; Rijksdag, in plaats van Verbondsdag, te Frankfort, (bl. 351) zijn nog het minste. Maar er zijn sommige geheel onverstaanbare zinsneden in het werk, zoo als die, welke bijna de geheele 273ste bladzijde beslaat, en die wij eerst, tot staving van ons gezegde, wilden uitschrijven; doch wij hebben daarvan afgezien, om en ons en onzen lezeren moeite en verdriet te besparen. De man toont zijne taal en de zamenstelling der volzinnen volstrekt niet magtig te zijn. Hoe lang zal toch ons rijk en krachtig Nederduitsch verminkt, mishandeld en tot spel der vreemdelingen worden?