Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Sophia van Lissau; eene bijdrage tot de Geschiedenis van het tegenwoordige Jodendom. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1829. In gr. 8vo. 231 Bl. f 2-50.

Onder dezen titel leverde de Weleerw. j. corstius, op uitnoodiging van den uitgever, eene vrije vertaling van een oorspronkelijk Engelsch werkje, dat voor eene lezenswaardige bijdrage gehouden mag worden. Hetzelve behelst de geschiedenis van eene deftige Joodsche famille, en heeft ten doel, de denkwijze en godsdienstige gebruiken der tegenwoordige Joden, vooral ook de bekrompenheid van velen hunner, in tegenstelling van den milderen geest des Christendoms, te doen opmerken. De schrijfster (op bl. 41, waar in de noot van den vertaler staat des schrijvers, is zeker eene drukfout ingeslopen) heeft gematigdheid en onpartijdigheid zoo wèl in acht genomen, dat ook de Jood dit boekje kan lezen. ‘Hij zal,’ zegt corstius in het voorberigt, ‘geene oorzaak (reden) van ergernis vinden.’ Met genoegen las Rec. dit werk; ofschoon hetzelve, naar zijn oordeel, gebreken heeft, die bij eene vrije vertaling verholpen hadden kunnen worden. Blijkens eene teregtwijzende aanmerking (bl. 41.) heeft ook de vertaler dit gevoeld. Het Christendom, namelijk, zoodanig als het hier door de Engelsche schrijfster wordt voorgesteld, is te somber, en heeft te veel van Joodsche bekrompenheid. Kan eene waarlijk vrome Jodin, die in opregtheid het geloof harer vaderen heeft beleefd, op haar doodbed troost zoeken en vinden in de onbegrensde genade van eenen oneindig barmhartigen God (bl. 215), zoo mag men met reden vragen, of het wel in den echten geest van het Evange-

[p. 105]

lie is, dat eene zuster, die het Christendom kent en weet te waarderen, haar in dien toestand tegenwerpt: ‘Maar Hij is ook een regtvaardig God, en Hij kan zijne genade niet betoonen met verloochening zijner geregtigheid.’ De Jodin zegt daarop: ‘Ik versta uwe fijne onderscheidingen niet.’ Had zij wel zoo geheel ongelijk? Het tiende hoofdstuk heeft dit opschrift: De geheele ongenoegzaamheid der natuurlijke Godsdienst en van alle pogingen der werkheiligheid, om het hart onder het lijden te bemoedigen en te sterken; echter wordt niet het ongenoegzame van de natuurlijke Godsdienst, maar alleen van kwalijk gewijzigde godsdienstigheid, aangewezen.

Voorts meent Rec. nog eene aanmerking op dit werk te moeten maken. De vader van sophia, een achtingwaardig koopman, verlicht en onbekrompen van denkwijze, was Jood, doch hield zich aan het onvervalschte woord van God. De moeder integendeel, schoon met een voortreffelijk verstand begaafd, deelde rijkelijk in alle vooroordeelen van haar volk, en had bitteren haat tegen christus en Christenen. Emma, hare oudste dochter, werd, ten gevolge van vroegere afspraak, weinige uren na hare geboorte, aan de zorg van haren grootvader van moeders zijde overgelaten; en deze (ook een achtingwaardig Jood) zeide aan zijne dochter en schoonzoon, dat het hun elk jaar slechts eenmaal, en wel op emma's verjaardag, geoorloofd zou zijn, haar te zien. Van dit harde besluit kon de oude man ook naderhand door geen bidden worden afgebragt. Sophia, vier jaren later geboren, was de lieveling harer moeder, in wier hart een even zoo onnatuurlijke als onverdiende wrevel, dien haar man te vergeefs zocht uit te roeijen, tegen hare oudste dochter zich plantte. Vanwaar die haat? en hoe kon een man van zoodanig verstand en karakter, als salomo van lissau hier wordt voorgesteld, emma, na den dood hares grootvaders, in zijn eigen huis door hare trotsche moeder zoo laten mishandelen? en langs welken weg was emma, onder hare Joodsche bloedverwanten, in het geheim eene Chris-

[p. 106]

tin geworden? Dit vindt men nergens in het boek aangeduid, en legt, voor zoo verre, het werk onvoldaan neder, na hetzelve met toenemende belangstelling gelezen te hebben.

Deze vertaling, schoon over het geheel vloeijend en duidelijk, laat echter hier en daar wel iets te wenschen over, zoo als eene worm, uwe omgang, dieren te slachten (slagten), uwe toeleg, naar de rei af, den ontvangst, wijgerde (weigerde), eene sluijer, hun (haar, van meisjes), beleedigingen (in den zin van kneuzingen of verwondingen). Ook zou Rec. op bl. 42 in plaats van berokkend liever veroorzaakt lezen.