Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

De Kluizenaar in Rusland, of Aanmerkingen op de Zeden en Gewoonten der Russen in het begin der 19de Eeuw. Een Vervolg op de Verzameling der Fransche, Engelsche, Italiaansche en Spaansche Zeden. Uit het Fransch. In twee Deelen compleet. Iste Deel. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1829. In gr. 8vo. XVI en 325 bl. f 2-40.

Dit werk is niet zoo zeer de beschrijving eener reis door Rusland, als wel een verhaal van de indrukken, die een verblijf van vijf jaren in de hoofdstad van dat Rijk van 1819 tot 1824 hebben achtergelaten bij den Franschen Schrijver, die betuigt gereisd te hebben, minder om kolommen, pilasters en gedenkzuilen te beschouwen, dan wel om de zeden, de karakters en de gebruiken gade te slaan. Zoo kondigt de

[p. 90]

Kluizenaar zelf in het voorberigt zijne aanmerkingen aan, en toont reeds daar, door zijne schrandere opmerking der gebreken, welke vele beschrijvingen aankleven, dat fijne oordeel te bezitten, hetwelk men met regt in hem mag vorderen, die optreedt als waarnemer en beoordeelaar van vreemde zeden en karakters. Ofschoon dan dit werk voornamelijk ten doel heeft, de bewoners van Rusland te leeren kennen, vestigt de Schrijver toch ook zijne aandacht op zulke natuurlijke, burgerlijke en staatkundige omstandigheden, welke invloed uitoefenen op het menschelijk karakter.

Het werk is verdeeld in negenentwintig Hoofdstukken. Vooraf gaat het verhaal van den Overtogt van Honfleur naar Kroonstad. Op de Deensche kust, ‘dat ernstige land, aan hetwelk shakespeare zijne donkere verwen ontleende,’ bezoekt de reiziger in het voorbijgaan het oude paleis van hamlet. Het tragische gevoel, door dit oord opgewekt, moet bij de luchthartige Fransche zeelieden spoedig wijken voor den vervrolijkenden invloed van het blijspel, daar zij in de Oostzee zich de verveling verdrijven door eene representatie, op het verdek, der Wanhoop van Jocrisse.

Verder neemt de Schrijver in de opvolging der Hoofdstukken orde van tijd noch rangschikking der zaken in acht. Daarom zullen wij ook de opgave van den inhoud niet verder volgen gelijk ze in het werk voorkomt, maar willen liever het onder elkander vermengde rangschikken en tot zekere hoofdrubrieken bijeenvoegen. Wij gelooven zoo onzen lezer het best een eenigzins geregeld begrip te geven van hetgeen dit boek hem aanbiedt. De Hoofdstukken Petersburg, De Thermometer en De Dooi behelzen aangaande de genoemde hoofdstad Aardrijks- en Natuurkundige berigten. Eene maand in menschenhaat doorgebragt, Volkskarakter, De Huiselijke kringen en Liefdadigheid maken ons bekend met de zeden, gewoonten en geaardheid der Russen in het algemeen. Katharina II en De Hermitage behelzen wetenswaardige bijzonderheden aangaande deze beroemde Keizerin en de zamenstelling van haar Hof. De Gezelschapszalen, Een Maaltijd, De Aanzienlijken, De Eertitels, Ridderlinten en Eereteekenen stellen ons den toestand, de leefwijze en verschillende rangen voor der aanzienlijke Russen. De Nieuwjaarsdag, De Klopjagt, De Inzegening der Wateren, De Vastenavond, De Voorjaarsmarkt schetsen de volksvermakelijkheden en feesten der Petersburgers. De Staatshuishouding, De Rijksmidde-

[p. 91]

len, De Lijfstraffen bevatten aanmerkingen over den burgerlijken en staatkundigen toestand der Russen. De Hoofdstukken, getiteld: Eerste Ontmoetingen, De Graaf de Maistre en Mevrouw de Stael, De Hertog de Serra Capriola, De Finlandsche Schoorsteenvegers doen den lezer kennis maken met zoodanige vreemdelingen, die of Petersburg werkelijk bewonen, of als reizigers, of als diplomaten daar eenigermate bekend waren. Terwijl eindelijk de afdeelingen: Karakterschetsen en Algemeen Gesnap, eenige menschkundige stellingen behelzen, welke de Schrijver in de overige Hoofdstukken tot beoordeeling van personen en zaken toepast.

Dit werk moge, gelijk zoo vele andere in onze taal overgebragte, weder van vreemden oorsprong zijn, wij mogen geenen lof weigeren, waar dezelve verdiend wordt; en, hoe gaarne wij, waar wij kunnen, den hoogsten lof geven aan oorspronkelijke Nederlandsche werken, wij mogen dan ook niet ontveinzen, dat wij het boek met veel genoegen gelezen hebben. De stijl is onderhoudend, de onderwerpen zijn belangrijk, en des Schrijvers berigten en waarnemingen dragen veelal den stempel der waarheid. Alleen is het jammer, dat een Schrijver, die toont met zoo veel bekwaamheid begaafd te zijn, om vreemdelingen billijk te beoordeelen, alleen omtrent onzen landaard zoo onbillijk is, en zelfs op zee, welke toch inderdaad duizendmaal meer ons element, dan dat van den Franschman is, geenen eerzamen Hollandschen schipper kan voorbijvaren, of de Hollander moet eene veêr laten. Vanhier dan ook welligt, dat, voor zoo veel wij ons na de lezing herinneren kunnen, nergens het minste gewag wordt gemaakt van al hetgeen Holland heeft bijgedragen tot Ruslands beschaving en de beoefening van die kunsten, welke hetzelve tot deszelfs tegenwoordigen hoogen rang hebben verheven. De stellige uitvallen tegen den Nederlander zijn echter van luttel beduidenis. De Hollander b.v. wordt eens vervelend en eens hardnekkig genoemd. Nu ja, wij kunnen het ons van menigen Franschman, en zelfs van menigen vijand van den echt Nederlandschen volksgeest binnen Nederland, wel begrijpen, dat die zoogenaamde hardnekkigheid van den waren Nederlander, bij voorbeeld het: Je maintiendrai! hem verveelt. Moge zij hem nog lang vervelen, en de Nederlander nog lang voor al te groote buigzaamheid van den, God zij geloofd! nog vrijen nek bewaard blijven! Den lezer, die met ons in dezen wensch instemt, zal dan het compliment van den Schrijver aan onzen landaard wel niet zeer storen in het genoegen, hetwelk hem de lezing van dit overigens goed geschreven werk verschaffen kan. Tot een staal van den schrijfstijl kiezen wij hier en daar eene zinsnede uit het Hoofdstuk: De Thermometer.

‘Men moet het bekennen, eene aanhoudende koude van vijftien tot twintig graden is eene verschrikkelijke vijandin; en toch, al verheft zij zich tot vijfentwintig, ja tot dertig graden, zoo als dat in zeer strenge winters het geval

[p. 92]

is, kan men, van top tot teen gewapend, hare aanvallen nog wel afweren; maar wee den onvoorzigtigen en onbedachtzamen! Niets is rasscher dan hare teregtstellingen; eene belette uitwaseming is een doodvonnis, en te vergeefs beroept men zich op de regtbank der kunst; zij is onvermogend. - Neus en ooren worden het eerst door de koude aangedaan. Wanneer men het aangetaste deel met een wollen lap, of zelfs met sneeuw wrijft, wordt het bloed aanstonds weder in omloop gebragt, en de huid krijgt hare gewone kleur terug. Eene blaauwachtig witte tint verkondigt het gevaar; en men waarschuwt zich wederkeerig door den enkelen kreet: noss (neus)! Niet zelden ziet men twee personen elkander te gemoet gaan. ‘Pas op, uw neus zal bevriezen,’ zegt de een. ‘Ik wilde u juist zeggen, dat de uwe reeds bevroren is,’ is het antwoord. Men blijft staan, en, na eene wederkeerige wrijving, verlaat men elkander met eene diepe buiging: want, is het Russische volk niet het beschaafdste, het is zeker het wellevendste en het zachtaardigste van Europa. In de eerste dagen van December kwam hier een Italiaan; toen hij voor het eerst uitging, bevroor hem de neus; een goedhartige boer, dat ziende, neemt dadelijk eene hand vol sneeuw, en begint, zonder veel omslag, het gezigt van den vreemdeling daarmede te wrijven. Deze houdt dit dienstbewijs voor eene beleediging, en stoot zijn' edelmoedigen heelmeester met vuistslagen van zich af; er ontstaat een oploop van volk, en een dienaar der policie schiet toe. De boer verontschuldigt zich; de policiebeambte spreekt Fransch, en nu heldert zich alles op. De Italiaan, verlegen, tracht zich te verschoonen, en doet beter nog; hij geeft eene blaauwe banknoot (vijf franken) aan den wrijver, die, daardoor aangemoedigd, zijn aangevangen werk voortzet. Eindelijk verwijdert zich de Italiaan, den neus vast in de hand besloten houdende, en uitroepende: ‘Goede God! wie zou te Florence daaraan gedacht hebben!’

De Vertaler heeft zijne taak, over het geheel, vrij goed verrigt, en het werk doorgaans in eene goede, zuivere Nederlandsche taal en stijl overgebragt; alleen zouden wij gewenscht hebben, dat ook de motto's in de eer der vertaling hadden gedeeld, daar zij allen zeer juist gekozen zijn, om den geest, die in ieder Hoofdstuk heerscht, te doen kennen. De aanmerkingen, welke de Vertaler hier en daar, aan den voet der bladzijden, bij het werk gevoegd heeft, zijn zeer geschikt tot opheldering van eene en andere vreemde benaming of denkbeeld, en verhoogen dus voor den Nederlandschen lezer de waarde der overzetting van het zeer onderhoudende werk in zijne taal.

In het mengelwerk van No. I, bl. 29, reg. 8 v o., staat den, lees en. En bl. 08, reg. 17, boden der vreê, lees boden van vreê.