Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1830

Beknopte Verhandeling over het nut der beoefening van de algemeene, dat is oude, middeleeuwsche en hedendaagsche Munt- en Penningkunde. Door P.O. van der Chijs, Phil. Theor. Mag. Litt. Hum. Dr. enz. Te Leiden, bij J.C. Cijfveer. 1829. In gr. 8vo. 84 Bl. f 1-10.

De jonge Geleerde, aan wien wij deze Verhandeling te danken hebben, en die zich reeds in verscheidene opzigten, zoo wel door eene bij de Leidsche Hoogeschool bekroonde Verhandeling over de Stalvoedering, als door zijnen uitnemenden aardrijkskundigen Commentarius op arrianus, en door zijnen verdienstelijken arbeid bij de Verzameling van Oudheden, Munten en Gedenkpenningen te Leiden, als iemand van uit-

[p. 72]

gebreide en veelsoortige kundigheden, voordeelig heeft onderscheiden, geeft ons hier eene proeve zijner bekwaamheden in het laatstvermelde vak, hetwelk zijne lievelingsstudie schijnt te zijn. Inderdaad is de penningkunde eene zoo wel aangename als nuttige oefening, en de Schrijver geeft kortelijk, maar niettemin genoegzaam ontwikkeld tot opwekking van den smaak in dezelve, de voordeelen op, die onderscheidene kunsten en wetenschappen uit die studie kunnen erlangen. Dezelve zijn, volgens hem, verband tusschen munten en penningen en de algemeene geschiedenis, de geschiedenis der beschaving en kunst, de tijdrekenkunde, de aardrijkskunde, de fabelkunde, de kennis aan de gelaatstrekken van vermaarde personen, de wapenkunde, geslachtrekening en kennis der titels, de kennis aan de gebruiken, kleederdragten, gebouwen, vaartuigen, wapenen enz. der onderscheidene volken, - aan de metalen, derzelver vermenging en gehalte, en de geschiedenis van de vervaardiging der geldspeciën en gedenkpenningen; het nut der penningkunde door de kernachtige omschriften en de schrandere vinding der zinnebeelden, en eindelijk tot vorming van den smaak en het aanbrengen van gemak op reizen. Dit alles wordt in dit kleine bestek zeer goed uiteengezet; doch wij nemen de vrijheid, den bekwamen Schrijver, die natuurlijk voor dit vak zeer is ingenomen, en het dus van de gunstigste zijde beschouwt, te doen opmerken, dat men toch met de penningkunde, als bron voor de Geschiedenis, zeer voorzigtig moet te werk gaan. Hij zelf levert ons een voorbeeld: op eene munt van augustus II, Koning van Polen en Keurvorst van Saksen, wordt deze geroemd, als iemand, ‘die aan het Rijk deszelfs roem, aan den Rijksdag zijne waardigheid, den Adel zijnen luister, het Volk zijne wetten, allen de rust heeft hergeven.’ Was dit echter niet dezelfde frederik augustus, die om de Poolsche kroon zijn geloof verzaakte, die het Treurspel te Thorn liet plaats hebben, die zich door karel XII de kroon liet ontnemen, dezelve ook bij een' bezworen' vrede afstond, en dadelijk na den voorspoed der Russische wapenen weder opnam, van wien geene Regenten- of Heldendeugden, maar wel verbazende ligchaamskracht en groote ongebondenheid, in de geschrevene Geschiedenis worden vermeld? Waren het geene gedenkpenningen, waarop lodewijk XIV, dien de Schrijver te regt een' tiran heet, de Groote genoemd en met de rijzende Zon werd vergeleken? Zoo een alva op het denkbeeld

[p. 73]

gekomen ware, om, in plaats van het weidsche opschrift op zijn standbeeld, waarin hij als hersteller van rust en orde in Nederland en als de getrouwste dienaar van den besten Vorst werd vermeld, die woorden op eenen gedenkpenning te laten slaan, zou dit dan eene echte bron voor de Geschiedenis zijn? Neen! de vleijerij van Vorsten en Grooten heeft daartoe te veel invloeds op de tijdgenooten, en aan nietswaardigen is maar al te dikwerf eene onverdiende eer in dit opzigt ten deel gevallen. Ook kunnen wij aan de kennis der wapenkunde (heraldiek) en der veelal weidsche en beuzelachtige titels zoo veel waarde niet hechten als onze Schrijver. Met dat al is zijn werkje nog altijd zeer nuttig: want, zelfs na aftrek van het gezegde, blijven de voordeelen der penningkunde van veel belang; en mogelijk dat ook een ander over de waarde der titels anders denkt, en ons te gemoet voert, dat vleijerij waarlijk niet enkel op gedenkpenningen, maar ook wel degelijk in geschrevene werken te huis is, hetgeen wij zeer gaarne erkennen.

De waarde van dit boekje wordt nog verhoogd door eene naauwkeurige opgave van eenige werken en kleinere stukjes, die nuttig zijn in de beoefening der oude, middeleeuwsche en hedendaagsche munt- en penningkunde, en welke van uitgebreide belezenheid in dit vak getuigt. Wij wenschen den Heere van der chijs eenen werkkring toe, waarin hij zijne vele kundigheden tot nut der Maatschappij en des Vaderlands op woeker kan zetten.