Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

[p. 650]

Bonaparte en Josephine.

Vóór eenigen tijd deelden wij, uit eene inderdaad echte en dusverre ongedrukte verzameling van brieven van den Generaal bonaparte aan josephine, éénen derzelven mede, die van zijne hevige liefdedrift voor deze vrouw getuigt. Verder is ons gebleken, dat die liefde door haar zeer averegts beantwoord werd. Ziet hier nog het een en ander uit dien briefwissel, dáárom alleen belangrijk, dewijl dezelve ons 's mans karakter van eene zijde vertoont, van welke hetzelve ons nog onbekend was gebleven, ja welke wij meenden, dat aan hetzelve nimmer eigen was geweest.

Toen bonaparte Mad. de beauharnais ontmoette en op haar verliefd werd, was hij reeds Generaal, maar geenszins van eene gunstige zijde bekend. Zijne kleeding was slordig, zijne uniform te lang voor zijne korte gestalte en te breed voor zijn mager lijf; zijn regt neêrhangend haar hing zeer onbevallig langs zijne dorre kaken; zijne laarzen, naar het weder, óf bedekt met stof, óf vuil van slijk, gaven hem een zonderling en weinig galant voorkomen. Hoezeer pas ontkomen aan de holblokken en de roode muts van het schrikbewind, onderscheidde zich het aanzienlijke gedeelte der Parijzenaren door teugellooze weelde in kleeding en equipages, en wel inzonderheid de vrouwen. Die, met welke de burgeres beauharnais verkeerde, noemden bonaparte le vilain Général, en zijzelve duidde hem, in het gesprek met hare vriendinnen, met dezen bijnaam aan. - Op zekeren avond, tegen middernacht, kwam Mad. beauharnais bij Mad. ch... r..., welke zij reeds te bedde vond. ‘Sta op,’ sprak zij tot haar, ‘kleed u schielijk, om mij als getuige te verstrekken: dezen nacht, op staanden voet, trouw ik le vilain Général!’

In dit tijdperk, en kort na zijn huwelijk, schreef bonaparte deze brieven. Van eenige derzelven zou men bijkans zeggen, hetgeen Mevrouw de genlis, zeer naïf, van een paar jeugdige echtelingen verklaarde, die vrij onkiesch waren in de uitdrukking der echtelijke teederheid: ‘Zij zullen,’ zeide zij, ‘het huwelijk zelve nog indecent maken!’ Dit indécente daalt zelfs, naar het oordeel van een' transchen Recensent, af tot morsigheid, in 's mans vertrouwelijke mededeeling aan eene vrouw, aan josephine, van

[p. 651]

de oorzaken, welke murat noodzaakten, om zichzelf, in zekere zaken, tot het strengste zelfbedwang te veroordeelen.

Wij laten dit daar, en bepalen ons tot de mededeeling van eenige trekken uit bonaparte's briefwisseling, waarin wij den napoleon van latere dagen, ten zij dan in zekere heftigheid van karakter, volstrekt niet herkenden.

‘Dat mijn Genius,’ dus schreef hij onder anderen aan josephine, ‘die mij te midden der grootste gevaren steeds beschermde, u omgeve, u bedekke, en ik geef mij, van denzelven ontbloot, aan alles prijs. Geen dag heb ik gesleten, zonder u te beminnen; geen nacht, zonder u in mijne armen te drukken; geen kop thee heb ik tot mij genomen, zonder den roem en de eerzucht te vervloeken, welke mij van de ziel mijns levens verwijderd houden. De gedachte aan u beheerschte mijn hart, vóór die aan de geheele natuur; uwe luimen waren yoor mij eene heilige wet. U te zien, was al mijn heil; gij zijt schoon, bevallig; uwe zachte en hemelsche ziel teekent zich op uw gelaat; ik aanbad alles aan u; meer naïf, meer jeugdig, zou ik u minder bemind hebben. Alles bekoorde mij, zelfs tot de herinnering van uwe dwalingen en van het bedroevend tooneel, veertien dagen vóór onzen echt; deugd was mij alles, wat gij deedt; eer alles, wat u behaagde; roem had niets aantrekkelijks voor mijn hart, dan alleen omdat dezelve u aangenaam was en uwe eigenliefde streelde. - Uwe kinderen schrijven mij lieve brieven. Sinds ik u niet meer behoor lief te hebben, bemin ik hen te meer. In spijt van het noodlot en de eer, zal ik al mijn leven u beminnen. Mijn geluk is, u gelukkig te zien; mijne blijdschap, uwe vrolijkheid; mijn vermaak, dat gij het hebt. Vaarwel, josephine! Gij zijt voor mij eene wereld, welke ik niet kan verklaren; ik bemin u dagelijks meer en meer. - Ik meende, dat ik jaloersch was; maar ik zweer u, dat daar niets aan is. Liever, dan u treurig te zien, zoude ik u, geloof ik, zelf een' minnaar geven. - Ik haat Parijs, de vrouwen, de liefde. Deze toestand is verschrikkelijk, en uw gedrag.... Maar, moet ik u beschuldigen? Neen, uw gedrag is dat van uw noodlot. Zoo beminnelijk, zoo schoon, zoo goed, waarom moet gij het moordend werktuig mijner wanhoop zijn? - Josephine! gij kondt het geluk hebben uitgemaakt van een benijd en grillig man. Gij maakt mij ongelukkig; ik heb het voorzien. Ik voelde het, toen mijne ziel zich aan u verbond, toen de

[p. 652]

uwe van dag tot dag eene onbepaalder heerschappij over mij verkreeg en alle mijne zinnen kluisterde. Wreede! waarom mij op wedermin doen hopen, welke gij niet gevoeldet? - Maar dit verwijt is beneden mijzelven; nooit heb ik aan geluk geloofd. Dagelijks waart de Dood rondom mij: is het leven zoo veel omhaals waardig? - Vaarwel, josephine! blijf te Parijs, schrijf mij niet meer, en eerbiedig voor 't minst mijne schuilplaats. Duizend dolken doorboren mijn hart; doe dezelve niet dieper doordringen. Vaarwel, mijn geluk, mijn leven, alles, wat voor mij op aarde bestond!’

En wat zeide, wat deed josephine? - Bonaparte zelf moge het ons leeren. Zij schreef, zij antwoordde niet, en hij was genoodzaakt haar te zeggen: ‘Ik ben gemelijk, u niet meer bij uwen naam te kunnen noemen. Ik wacht, dat gij mij dit schrijft. Kus uwe kinderen, van welke gij niet spreekt. Pardi! dat kon uwe brieven eens zoo lang maken. Bezoekers ten 10 ure in den morgen hadden het vermaak niet van u te zien. Vrouw!!! gij zoudt Parijs den 5den verlaten; gij zoudt den 11den vdrtrekken; gij waart den 12den (Prairial, jaar IV) nog niet vertrokken. Toen ge mij deze weinige woorden schreeft, had uw stijl niets van het ware gevoel. Gij hebt mij bemind met eene voorbijgaande luim; gij voelt alreeds, dat het bespottelijk zijn zou, zoo deze uw hart duurzaam vervulde; het komt mij voor, dat gij uwe keus gedaan hebt, en dat gij weet, tot wien u te vervoegen, om mijne plaats te vervangen. Ik wensch u geluk, bijaldien de onstandvastigheid daarvoor vatbaar is; trouweloosheid zeg ik niet, want gij hebt nooit bemind.’

Hier, zeker, verschijnt ons josephine in een hoogst ongunstig - bonaparte, daarentegen, ondanks al het overdrevene, in een zeer voordeelig licht. Maar, wij konden hare nagedachtenis te minder bezwaren, nadat wij de beide volgende plaatsen hadden gelezen, ontleend uit twee brieven van bonaparte aan Mad. de beauharnais, geschreven vóór hun huwelijk. Zij had hem verweten, dat hij haar niet om haarzelve beminde. ‘Hoe kan een zoo laag denkbeeld in eene zoo zuivere ziel opkomen! Ik sta er nog verbaasd van; minder evenwel, dan van het gevoel, dat mij, bij het ontwaken, zonder wrevel en onwillekeurig weder aan uwe voeten bragt. Inderdaad, het is niet mogelijk, zwakker en laaghartiger te zijn!’ En elders: ‘Zoo mijn hart laag genoeg ware, om voor altijd te beminnen, ik zou er

[p. 653]

met mijne tanden in willen bijten. Mijn hart heeft zich verboden te beminnen. Gij hebt het een' onbepaalden hartstogt ingeboezemd; eene dronkenschap, die het verlaagt. De Natuur heeft mij eene sterke en beslissende ziel gegeven; de uwe heeft zij uit kant en gaas gevormd. Nooit gevoel ik iets ten halve,’ enz.

Welk een mensch, en welk een minnaar!