Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Iets over het improviseren bij de Italianen.

Het volk, in de steden althans, kent de schoone plaatsen zijner dichters van buiten, en reciteert dezelve met geestdrift, als daar is: de vlugt van Herminia, in tasso's Jeruzalem; de dood van Clorinde; de episode van Olinde en Sofronia; de vermaarde beschrijving van eene droogte en van den regen; de dood van Argantes, uit den razenden Roeland: maar metastasio is zijn lievelingsdichter; hem zingen zij in koor, en declameren het recitatief bij wijze van zamenspraak. De gaaf van improviseren is niet enkel aan weinige personen van beschaafden geest voorbehouden; men vindt dezelve overal. In uren van uitspanning, met het glas in de hand, worden lieden uit de gemeene volksklasse dikwijls ontvlamd; zij spreken dan, in gebondene en welluidende rede, uren lang, over toevallig ter sprake gekomene onderwerpen; en, wanneer zij ophouden, vatten anderen den draad hunner denkbeelden in hetzelsde poëtische rhythmus op. Deze vlugtige alleenspraken zouden den toets der kritiek niet kunnen doorstaan; en zelfs de voortreffelijkste Improvisators maakten zelden fortuin, wanneer zij schreven. Men verzekert, dat metastasio zich beklaagde, dat hij zich ooit in het improviseren had toegegeven, als waardoor hem zekere, moeijelijk te bestrijdene, onachtzaamheid in het schrijven was bijgebleven. - Men merkt echter op, dat dit vermogen zeldzamer begint te worden; gelijk dan ook de overige karakteristieke trekken, welke de onderscheidene volken van Europa kenmerkten, allengskens meer en meer verflaauwen.

Beschaafde Italianen zelve uitten zich over het improviseren tot mij op deze wijze: ‘De natuurlijke welluidendheid onzer tale, en de gemakkelijkheid om in dezelve te dichten, brengen ons in poëtische verzoeking. Van onze vroege kindschheid af maken wij verzen, en ons geheugen, vol van die onzer beste dichters, bestrijkt voor de helft de kosten der zamenstelling. Allengskens maken wij ons eigen, daarin volkomen uitgewerkte beelden over zekere hoofdthema's te vinden, welke bestendig wederkeeren. In onze verbeelding

[p. 551]

hebben wij, als 't ware, eene schuislade voor elk der groote menschelijke hartstogten, alsmede voor de voornaamste verschijnselen van hemel en aarde. Die der Mythologie is de grootste, die der Natuur de kleinste. De kunst bestaat alleen daarin, ten regten tijde den vinger op den regten toets te plaatsen, of, met andere woorden, den juisten greep te doen. Wij stellen onze eerzucht niet in oorspronkelijkheid, in natuurlijkheid, of zelfs in smaak; wij zijn dichters in den trant der makers van eindrijmen en der Logogryphen- en Charaden - fabrikanten.’

De zucht, om te improviseren, heeft het talent van meer dan éénen dichter voor altijd bedorven. Men gaf een' dezer goochelaars in de dichtkunst, naar willekeur, een zestal onderwerpen op, en hij improviseerde achtervolgens eeu vers over elk derzelven; zoodat het zevende vers den tweeden regel des gedichts over het eerste onderwerp, het achtste den tweeden des gedichts over het tweede onderwerp leverde, enz. Zes schrijvers teekenden achtervolgens elk zesde vers der lange tirade zonder zamenhang op, en hadden alzoo, in het einde, zes onderscheidene gedichten geschreven, wier zin inderdaad zeer middelmatig, maar toch wel zamenhangend en regelmatig was. Wanneer philidor verscheidene schaakpartijen te gelijk op tafels, achter zijnen rug geplaatst, uitspeelde en die alle won, antwoordde hij hun, die hem deswege hunne verbazing betuigden, dat hij de spellen in zijn hoofd geordend zag. De Improvisator van zes gelijktijdige gedichten zag dezelve desgelijks; en de kracht van zijn geheugen was zoo groot, dat hij op dezelfde wijze alle gemeenplaatsen, welke hij konde behoeven, als in rij en gelid aanschouwde, en dezelve werktuigelijk uit hare bijzondere schuifladen trok, gelijk een praktizijn uit zijne registers het aktenstuk, hetwelk hij benoodigd is, onmiddellijk uit tienduizend vinden kan. Behoeft de klavierspeler wel een enkel oogenblik naar den toets te zoeken, waarop hij den vinger heeft te zetten; ziet hij er naar, of denkt hij er zelfs een oogenblik aan? En gij, die spreekt, denkt gij daarbij aan de regels der spraakkunst? Uwe wetenschap is die der gewoonte, en alzoo is het ook met die des Improvisators gelegen.