Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Brief van N.N. aan N.N., lid van het plaatselijk bestuur te N., over het vergelijkend examen van onderwijzers.

Lieve Vriend!

Zoo verblijd ik was, toen ik, te huis komende, eenen brief van u op de tafel zag liggen, zoo verlegen maakte de inhoud mij. Gij eischt veel van uwen vriend, meer misschien, dan hij in staat is u te kunnen geven. Gij eischt iets van hem, waarover verscheidene pennen zich zonder gevolg stomp geschreven hebben. Wilde ik nu de kortheid betrachten, dan konde ik u wel eenige werken opnoemen, ten einde gij daaruit ontwaar wierdt, hoe sommigen over dit onderwerp denken; maar dit is u niet genoeg; ja, ik heb het wel gemerkt, gij wilt mijne gedachten weten, en hecht daar zoo vele waarde aan, dat gij er mij beschaamd bij maakt; want ik weet niet, dat ik u te dezen veel nieuws kan schrijven.

Uit uwen brief heb ik gezien, dat de Onderwijzer der jeugd in uwe plaats eerlang gaat vertrekken naar ***. Gij beschouwt dit, naar mijne gedachten te regt, als een groot verlies voor uwe Gemeente, waarvan gij niet alleen een der hoofden zijt, maar, als vader van verscheidene kinderen, ook wegens deze personeel veel belang bij hebt. Hoe aangenaam waren mij niet die oogenblikken, wanneer ik bij u was, en wij dan te zamen eens naar de school gingen; hoe dikwijls

[p. 444]

heb ik dien waardigen Onderwijzer niet zien werken met eenen ijver, met een geduld, met eene blakende zucht voor het welzijn der kinderen, dat ik meermalen wenschte, dat het overal zóó gesteld ware! - Ja, mijn vriend! om voor dien man eenen geschikten opvolger te vinden, dit heeft moeite in; want hier wordt men gefopt en daar bedrogen. Uwe plaats is aanzienlijk, gepaard met eene zeer beschaafde verkeering en een ruim inkomen. Vele Sollicitanten zullen zich daarom ook zeker aangeven; maar zij zijn bij lange na niet allen even geschikt, en om nu de beste keus uit die allen, na het gehoudene examen door den Schoolopziener, te doen, dit is moeijelijk. Dit gevoelt gij ook, en daarom lees ik verder in uwen brief, dat gij van mij eenige inlichtingen wenscht te erlangen, hoe gij u in dezen met de overige hoofden der Gemeente te gedragen hebt, ten einde u door vleijende, mooije woorden der Onderwijzers, of door de magt, welke de Schoolopziener, wanneer hij iemand op het oog heeft, zoo schrikkelijk onregtvaardig ten nadeele der Gemeente en der overige Sollicitanten kan misbruiken, niet te laten verblinden.

Deze inlichtingen wil ik u, ja iedereen, gaarne geven, zoo ik maar konde. Gij weet toch, dat ik hier buiten mijn vak kom, en dan oordeelt men wel eens verkeerd; de zaak is mij echter altijd zoo belangrijk, dat ik geven wil, zoo veel ik kan; en, daar hier in onzen oord twee aanzienlijke vacaturen geweest zijn, zal ik u omtrent de omstandigheden der gehoudene examina het een en ander verhalen, en geven nu en dan, naar mijn beste weten, eenen goeden raad er bij.

De eerste plaats was ***, alwaar, vóór dat het onderzoek der Sollicitanten begon, reeds vier bedankten, omdat vóór het examen het gerucht liep, dat *** de plaats zoude krijgen. Pas er altijd op, dat zulke doodverwerij bij u geene plaats hebbe; het is toch voor de overige Sollicitanten verdrietig, en het kan gebeuren, dat een voor uwe plaats geschikt voorwerp daarom bedankt. Gij weet, dat ik te *** vele kennissen heb, en had daarom het genoegen, den geheelen dag bij Collatoren, Schoolopziener en Sollicitanten te zijn. Een der Collatoren verhaalde mij, eenige dagen te voren, dat de Schoolopziener misschien zelf niet zoude komen, en dat hij twee Onderwijzers benoemd had, om de vragen en voorstellen schriftelijk te geven. Deze vragen en voorstellen waren drie dagen te voren, zoo verhaalde die Collator verder, reeds bij die Onderwijzers geweest, en jongens te *** hadden die

[p. 445]

afgeschreven. Daar ik nu te *** zeer bekend was, werd ik dan ook aldaar, zonder eenige moeite, verscheidene punten gewaar, welke verhandeld zouden worden. Dit was een misslag van den Schoolopziener ***; en, om voor zulke misslagen u te waarschuwen, weet ik geenen anderen raad, dan om, als hoofden, welke de electie aangaat, zoo naauw op het gemaakte procesverbaal niet te zien, te meer als het geheele onderzoek schriftelijk geschiedt. De Schoolopziener kwam echter, en toen werd, hetgene schriftelijk geschiedde, naar de reeds aan mij bekende vragen gedaan; doch er kwamen nu ook mondelinge vragen. De afgehandelde onderwerpen werden vervolgens door den Schoolopziener onderzocht en in het procesverbaal aangeteekend; vervolgens werden die stukken door de Collatoren nagezien, (ten minste door degenen, die wilden) en op het einde van het onderzoek werd weder nagezien, wie nu het beste al het werk verrigt hadden.

Op dit examen maak ik voor u de volgende bedenkingen. Zorg altijd, dat de Sollicitanten behoorlijke plaats hebben om te kunnen werken; dit was te *** een gebrek, want in een klein vertrekje van het Gemeentehuis zaten de Sollicitanten, omringd door velen, te werken. Pas op, dat de geheele nieuwsgierige menigte niet in het vertrek kome, waar het onderzoek geschiedt, gelijk te *** in de school geschiedde; want men kan door het dringen der nieuwsgierige menigte niet hooren. Er zij alleen tegenwoordig de Sollicitanten, de Schoolopziener en het Kiescollegie. Het volgt van zelf, dat voorlezen, voorzingen, orgelspelen publiek kan geschieden; ofschoon ik u, met de overige hoofden uwer Gemeente, sterk aanraad, om behoorlijke voorzorg te nemen, dat alles in goede orde geschiede. Ten einde het, ten minste in schijn, een vergelijkend examen mag genoemd worden, zoo verzoek uwen Schoolopziener, dat hij zoo niet doe, ten aanzien van het rekenen, als de Schoolopziener te ***: deze gaf iederen Sollicitant eene som, maar die haar opgelost had, en meer wilde oplossen, moest wachten, tot dat een ander zijn voorstel konde missen; hierdoor konde men toch kwalijk gewaar worden, wie de knapste en vlugste rekenaar was. Dit examen begon des morgens ten 9 ure, en eindigde den volgenden morgen ten 4 ure! Hierbij moet ik u opmerkzaam maken, dat dit tijdvak veel te lang is, en beter is van 9 ure des morgens tot des avonds 8 of 9 ure, met behoorlijke tusschenpoozing voor verversching. De schriftelijke beantwoordingen der

[p. 446]

vragen werden door den Schoolopziener terstond nagezien en op het procesverbaal geteekend; zoo dit ook bij u het geval mogt worden, moet ik u hierbij doen opmerken, dat dat invullen door ulieden mede worde nagezien, opdat gij niet, als geeuwers en gapers, u wat in de handen laat stoppen. Denk echter niet, dat ik hiermede wil te kennen geven, dat de Schoolopziener te *** de stukken niet naar waarheid beoordeelde; hiervan heb ik geene blijken, ofschoon ik toevalligerwijze ontdekte, dat de Schoolopziener een weinig uit twee monden sprak. Ten opzigte van de mondelinge vragen deed de Schoolopziener terstond aanteekening van goed, best, enz. Hierbij wil ik u den wenk geven, om zelf ook een lijstje der Sollicitanten te hebben, en daar, volgens uwe gedachten, even zoo wel aanteekening op te maken, als de Schoolopziener zulks op zijn lijstje doet: want, ofschoon de gedachten verschillen kunnen, hebt gijlieden nog grooter belang bij de zaak, dan de Schoolopziener.

(Het vervolg hierna.)