Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Geschiedenis van Griekenland, uit oude en latere Schrijvers zamengesteld, door N.G. van Kampen. Iste Deel. De afzonderlijke Staten vóór de onderlinge vereeniging door de Perzische Oorlogen. Te Delft, bij de Wed. J. Allart; te Dordrecht, bij J. de Vos en Comp. 1827. In gr. 8vo. XII, 492 bl. f 4-80.

Het schrijven en uitgeven van boeken is doorgaans bijwerk. Men verzamelt bij zijne letterkundige, of tot ontspanning van andere bezigheden, bouwstof voor eenig werk; men laat zijne gedachten, op wandelingen en reizen, over een bepaald onderwerp loopen; men wordt door een of ander verschijnsel, in ervaring of geschiedenis, getroffen, en vat de pen voor waarheid, wetenschap en menschenheil op. De Heer van kampen behoort tot de weinigen in ons vaderland, die meer hoofdzaak van het schrijven maken; de pers is zijn katheder, balie of kansel, vanwaar hij ons telkens met nieuwe, belangrijke voortbrengsels verrast, die wel inzonderheid hunne betrekking hebben tot de geschiedenis. En gelijk datgene, wat onszelven en onzen tijd, hetzij geheel, hetzij naast betreft, natuurlijk de meeste aandacht tot zich trekt; zoo mag, na die der Fransche overheersching, inzonderheid de geschiedenis van Griekenland, op het tegenwoordig oogenblik, een gelukkige greep heeten.

Uit de voorrede - en misschien was de beste aankondiging van een werk als dit, uit verscheidene deelen zullende bestaan, in de geheele overname dier voorrede, het verslag van 's mans plan en oogmerk, gelegen - blijkt, dat stuart's Romeinsche Geschiedenissen hem als een voorganger (schoon daarom juist niet als een voorschrift) hebben voor den geest gestaan. De Grieksche geschiedenis is in vele opzigten nog belangrijker, en het zijn

[p. 554]

de Grieken zelve, niet bloot hunne navolgers op het vrijheidstooneel, gelijk destijds de Fransche Brutussen, die tegenwoordig de aandacht boeijen. Wij wenschen hartelijk, dat van kampen dan ook nog zoo veel meer zegen op zijn werk zal hebben; doch, opregtelijk gesproken, is dit meer een wenschen, dan een dadelijk geloof.

Niet, dat wij hem minder voor zijne taak berekend willen noemen, of dat hij zich minder moeite, tijd en kosten zou getroost hebben; integendeel heeft hij zich lang als een bekwaam geschiedschrijver doen kennen, en de reeds genoemde voorrede doet ons de grondige, oorspronkelijke wijze zien, op welke hij voornemens en dadelijk begonnen is, zijnen arbeid te volvoeren: maar, Rome was slechts één staat, die de oplettendheid, op haar gevestigd, zonder afleiding, snel voortgaande bezig hield, en, meer en meer in grootheid en belangrijkheid toenemende, de deelneming gedurig deed stijgen; tot dat hare geschiedenis ten laatste de historie der wereld, ja grootelijks der menschheid werd. Griekenland is in vele staten gesnipperd, die elk weêr zijne afstammelingen hebben, en ons langs dien weg ook wel de wereld leeren kennen, maar meer wandelende en langzaam, in plaats van dezelve als op de triomfkar te worden rondgevoerd. Misschien, echter, draagt er ook de behandeling toe bij, en vordert de voortgang des tijds deze veranderde behandeling. Althans het is bekend, hoe latere nasporingen het eerste gedeelte der Romeinsche geschiedenissen als een zamenweefsel van fabelen hebben voorgesteld, op welke voor 't minst weinig is te bouwen; maar stuart liet zich met deze vergedreven twijfelzucht weinig in, en vermeesterde juist door zijne eerste deelen de bewonderende goedkeuring van het publiek. Van kampen gaat met voorzigtige bedachtzaamheid te werk, en verzwijgt niet, dat er veel ingewikkelds en onzekers in de verhalen der afkomst enz. enz. van de oorspronkelijke volksstammen en bewoners der onderscheidene door hem beschrevene gewesten en eilanden ligt opgesloten.

Dit, echter, moge het boek minder tot eene aangename lectuur voor iedereen maken, het wint er ligt te meer

[p. 555]

bij voor den weetgierigen. Men vindt hier inderdaad, al is men met de Grieksche geschiedenis niet onbekend, robertson, barthelemy en anderen hebbende gelezen, veel nieuws, dieper opgedolvens, naauwkeurigs. Over den zamenhang der algemeene historie, over dien der oude dichtwereld en andere zaken gaat ons menigmaal een nieuw licht op. En inzonderheid de geschiedenis der wijsgeerte - eene zoo belangrijke zijde der Grieksche historie - schijnt er uitvoerig en belangrijk in verhandeld te zullen worden. Zoodat, men moge somtijds het pad wat dor vinden, het voert ons telkens weêr tot aangename en vruchtbare plekken, waar wij met groot genoegen verwijlen.

Wij kunnen vooralsnog, natuurlijk, maar van Oud-Griekenland spreken; en daar van kampen het beste hierover, zoo oorspronkelijke als later vervaardigde, gelezen, vergeleken en tot zijn doel aangewend heeft, zoo bezit het boek in dit opzigt reeds eene hooge waarde. Moeijelijker nogtans, maar ook belangrijker, wordt van zelve zijn verhaal, wanneer hij tot de middeleeuwen nadert, en ligt allermoeijelijkst, (hoe vreemd dit luide) maar gewis ook allerbelangrijkst, uit hoofde der levendige deelneming, wanneer de tegenwoordige worstelstrijd der Grieken zijne pen vordert. Trouwens, er bestaat thans eene blijde hoop, dat die strijd niet in louter bloed en tranen zal eindigen, en zoo moge dan het herstel en niet de ondergang van Griekenland 's mans werk besluiten en verhelderen!

In betwisting van bijzondere punten en wijzen van zien kunnen wij niet komen. Ook vinden wij daartoe weinig drang. Druk- of andere fouten, als b.v. bl. 419, boven, om hunnen leermeester met alle beroemde mannen in aanmerking (lees aanraking) te brengen, hebben wij weinig of niet ontmoet, en bl. 458: omdat zij de Godheid als die van bedriegers en overspelers hadden geschilderd, waarvoor men toch menschen strafte, waar blijkbaar iets te veel of te weinig staat.

Een paar aanmerkingen nog, en daarmede eindigen wij.

[p. 556]

1^o. Wij meenen in de doorgaande behandeling eene blijkbare navolging van heeren (wiens Ideën over dit gedeelte echter nog ontbreken) te hebben opgemerkt; hetgeen zeker bij velen tot aanprijzing moet verstrekken. 2^o. Het verwondert ons, niet meer gebruik te hebben zien maken van van heusde's denkbeeld omtrent de Godsdienst, als eerste vormster der burgerstaten; schoon genoemde heeren zelf, vooral in zijn stuk over Indië, zoo vele aanleiding en bevestiging aan dit denkbeeld schenkt.