Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Vruchten en Resultaten van een zestigjarig leven. IIde en IIIde Deel. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. (Met een beknopt Levensberigt van den Schrijver, door H.W. Tijdeman en J. Clarisse.) In gr. 8vo. Te zamen XVIII, 720 bl. f 7-80.

In de voorrede voor het tweede deel betuigt de Schrijver zijne bevreemding, dat de Letteroefeningen het eerste deel van dit werk nog niet hadden aangekondigd. Dat intusschen eene eenigzins late aankondiging niet voortvloeide uit mindere goedkeuring, blijkt uit de loffelijke beoordeeling, welke, ofschoon toen den Schrijver nog niet bekend, genoegzaam gelijktijdig met de uitgave van het tweede deel van hetzelve in dit tijdschrift geplaatst is. Ook nu hebben verschillende oorzaken de aankondiging van deze twee deelen, met welke het werk een einde neemt, vertraagd. Maar, na den roem, met welken reeds het eerste deel allerwegen bekend is, bestond er minder behoefte, om het lezend publiek op dit werk opmerkzaam te maken. In zoo ver de naam van den Schrijver iets afdoet voor de waarde van een soortgelijk werk, vindt de lezer in het derde deel bevrediging van zijn regtmatig verlangen, om te weten, wie de man is, op wiens gezag hij veel als waarheid moet aannemen, hetwelk hij niet in de ge-

[p. 533]

legenheid is, om bij eigene ondervinding te leeren kennen. De Schrijver toch behandelt zaken, als de vruchten en resultaten van zijn zestigjarig leven, zoo veelsoortig, zoo zeer behoorende tot van elkander verschillende levensstanden, dat men ligtelijk op de gedachte zou komen: slechts het avontuurlijke leven van eenen gilblas kan zulk eene veelomvattende ondervinding verschaffen. Maar hoe veel winnen deze vruchten en resultaten in gezag en geloofwaardigheid, bij de zekerheid, die wij nu hebben, dat het zestigjarig leven, hetwelk dezelve opleverde, geen ideaal, maar, gelijk Recensent bij de aankondiging van het eerste deel reeds giste, het leven is van nu wijlen w.a. ockerse; eenen man, als letterkundige, wijsgeer, dichter, godgeleerde en staatsman, te zeer bekend, dan dat wij geoordeeld zullen worden te veel te zeggen, wanneer wij beweren, dat zijn naam, aan het hoofd van dit werk geplaatst, reeds alleen genoegzamen waarborg oplevert voor deszelfs belangrijkheid en voortreffelijkheid. Uit de eenvoudige opgave der hoofdtitels blijkt reeds eenigermate, dat ook deze beide deelen den reeds verkregen roem handhaven, door ons de belangrijke onderwerpen te leeren kennen, welke de Schrijver hier behandelt. In het tweede deel vinden wij: Scholen, Onderwijzers. Hoogescholen. Akademieleven. Wat moet de jongen worden? Nieuwe betrekkingen. Rangen en standen. Bijzondere standen in de Maatschappij. Regenten en Staatsambtenaars. De Geestelijke stand. Regtsgeleerden. Geneeskundigen. Geletterden en Kunstenaars. Kooplieden en Fabrikanten. Krijgslieden. Varensen Visscherlieden. Stedelingen en Landlieden. Arbeiders en Dienstbaren. Vrienden en vijanden. Huwelijkstaat. Bestaan en leefwijze. Verliezen en schulden. Erfenissen en groote winsten. Het derde deel behelst (behalve een voorafgaand Levensberigt van den Schrijver door de Uitgevers, waarover straks iets nader) hetgeen door ockerse, kort vóór zijnen dood, tot voortzetting van dit werk in gereedheid was gebragt, onder de volgende titels: Struikelingen. Bevorderingen. Achterstelling. Huiselijk verdriet. Ziekten en sterfgevallen. Kinderloosheid of kinderzaligheid. Vaderlandsliefde. Volksverdeeldheden. Zedelijkheid en onzedelijkheid. Openbare en bijzondere godsdienstigheid. Het gezellig leven. Ons bestek laat niet toe, om uittreksels tot proeven te geven. Wij zouden anders, vooral, overvloedige stof hebben, om te doen opmerken, hoe uitmuntend de Schrijver zich onderscheidt van de hedendaagsche beschuldigers van den geest onzer eeuw, ook dan, wan-

[p. 534]

neer hij zich genoodzaakt ziet, op gebreken opmerkzaam te maken. Mogten bilderdijk en van der biezen, da costa en capadose door diezelfde zedige bescheidenheid bezield zijn; dan zou, in plaats van de afkeuring, ja verfoeijing der weldenkenden, de zegen van het nageslacht nog hun deel zijn in het graf, gelijk zij dat is van den waren wijze, die hier zoo innemend en overtuigend aanwijst, wat er te verbeteren is.

Wij eindigen met een woord over het Levensberigt aangaande w.a. ockerse, door h.w. tijdeman en j. clarisse. De naam beknopt, welke aan hetzelve op den titel gegeven wordt, zou eigenlijk beter passen op het overblijfsel der Vruchten en Resultaten, hetwelk in het derde deel slechts 166 bladzijden beslaat, dan op het Levensberigt, hetwelk 242 bladzijden vult. Maar misschien was het oogmerk ook wel juist, voor een gedeelte, bladvulling. Ockerse had zijn derde deel niet voleindigd. Het publiek was nu eenmaal gewoon, deelen van eene zekere grootte te ontvangen. Misschien ook moet dit Levensberigt beknopt heeten, in vergelijking met de uitgebreidheid, welke het zou gehad hebben, indien het aan de Hooggeleerde stellers ware vergund geworden, hetzelve te stofferen met eenige brokken, die ockerse tot vervaardiger hadden, uit de Proeven voor het Verstand, den Smaak en het Hart; iets, waartoe derzelver herdrukker niet heeft kunnen verstaan. Inderdaad eene zonderlinge combinatie: de Hoogleeraren tijdeman en clarisse stellen een Levensberigt aangaande w.a. ockerse, en de Heer smit, Boekdrukker te Rotterdam, zorgt voor de beknoptheid.

Dit Levensberigt stelt ons ockerse voor, in zijne uitwendige omstandigheden en verdiensten, als begaafd beoefenaar der schoone kunsten, als zielkundig wijsgeer, als verlicht prediker, en als schrander staatsman. Wij betuigen, niettegenstaande onze gemaakte aanmerking, hetzelve met genoegen te hebben gelezen, als eene verdiende hulde aan de nagedachtenis van den man, die zich door zijne Vruchten en Resultaten eene laatste, maar groote aanspraak op ons dankbaar aandenken heeft verworven.