Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Gedichten van B. Klijn, Bz. Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw. IIIde Deel. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1828. In gr. 8vo. VI en 192 Bl. f 3-60.

Er is in de uitgebreidere Leerdichten, welke dezen bundel openen, doorgaans meer gezonde en voor ieder bevattelijke wijsbegeerte, dan gloeijend dichtvuur en poëtische bezieling. Men vindt in dezelve grondige denkbeelden welke op verre na niet alledaagsch zijn; maar derzelver aaneenschakeling en uitdrukking zijn te veel nog in den smaak dier dus genoemde poëtische Voorlezingen, welke het dagelijksch brood geven aan die duizend-en-een Letterkundige Gezelschappen, wier overtalligheid aan leesbeurten en aan leden ons vaderland met verzenmakers bezaaid en onze letterkunde met verzen overstroomd heeft. Gaarne erkennen wij, dat de lezingen van den Heer klijn oneindig meer verdienste bezitten dan een aantal an-

[p. 491]

dere, welkeo p even zwaar papier en met even wijd uit elkander staande regels gedrukt worden; want zij zijn rijk aan veelomvattende denkbeelden, terwijl men bij anderen dikwijls niets dan broomende, maar zinledige woorden aantreft; doch ook de zijne dragen hier en daar nog te veel het kenmerk van met moeite uit het brein te zijn voortgebragt, terwijl een waarachtig dichtstuk in geestverrukking uit het hart moet zijn voortgevloten. Zeker duldt, ja misschien eischt de didaktische poëzij eene minder opgewondene stemming; doch ook deze moet zich bestendig van het proza onderscheiden door verrassende wendingen en treffende overgangen, door beeldrijkheid en ingevlochtene zinnelijke versierselen; want het einddoel van alle poëzij is niet, om onmiddellijk te werken op ons verstand, maar alleen om zulks te doen door medehulp van de verbeeldingskracht, die zij treft, en van het gevoel, dat zij opwekt. Tot deze beide laatste wendt zich echter de Heer klijn te schaars; en daarom laat zijne poëzij ons dikwijls kouder, dan het gewigt der zaken anders medebrengt.

Deze gisping behoeft de Heer klijn, wiens talent wij wij overigens alle regt laten wedervaren, zich geenszins in het bijzonder aan te trekken; want zij is gerigt tegen een bijna algemeen gebrek, dat onze Leerdichters aankleeft. En zoo hij dan al eenigermate in deze erszonde deelt, hij heeft toch vele deugden boven hen vooruit; vooral die groote deugd van denkbeelden te leveren, waar anderen slechts woorden geven. In dit opzigt bezit inzonderheid zijn Maatschappelijk Leven groote verdiensten; en ook in de Hoop is het met wijsgeerige diepte uit elkander gezet, hoe veel heils de onbekendheid met zijne volgende lotgevallen den mensch en der geheele maatschappij aanbrengt.

Behalve de grootere stukken, in welke wij aanleiding tot het maken der bovenstaande aanmerking vonden, en die ten onderwerp hebben, het Maatschappelijk Leven, de Hoop, de Onsterfelijkheid, het Geloof aan God, en Gevoel van Eigenwaarde, (de beide laatste zijn echter in meer lyrischen vorm, schoon het eigenlijk didaktische overal doorstraalt) bevat deze bundel nog een aantal stukken en stukjes bij verschillende gelegenheden vervaardigd, en waaronder er eenige zijn, welke misschien de eer eener openlijke uitgave niet verdienden; het uitgebreidste is een Lijkzang ter nagedachtenis van den Zang- en Toonkunstenaar w. sundorff, in welke echt wijsgeerige gevoelens zich verzusteren met eene edele Christelijke denkwijze.

[p. 492]

Op taal en versbouw valt in dezen geheelen bundel slechts weinig aan te merken; de Heer klijn is beiden genoegzaam meester, en slechts zelden maakt hij zich schuldig aan dergelijke overtredingen als op bl. 24:

Die weet ................
Hoe nijd en afgunst daar, met albespiênde blikken,
Den voetstap gadeslaan, elk woord, elk denkbeeld wikken,
En met de hel in 't hart, den hemel op 't gelaat,
Des menschen heil verwoest, waneeer 't hun grootheid baat.

Wij willen hier niet vragen, of blikken de woorden kunnen wegen of wikken, welke post beter aan de ooren ware toevertrouwd; maar dat enkelvoud is hier een leelijke misslag. Wij vinden nog eenmaal hetzefde gebrek op bl. 35:

Toen ge, op de ontdekte kunst van uwen burger trotsch,
Het tijdstip vierde(t), waarop de onuitdoofbre stralen
Van 't menschverheffend licht in Koster's geest mogt dalen.

terwijl daarenboven de tweede aangehaalde regel volstrekt onleesbaar is, niet omdat de middenrust verzuimd is, hetgeen wij dikwijls voor geoorloofd houden, maar dewijl waaróp een tweegrepig woord is, dat nog wel den klemtoon op de laatste greep heeft. Zie bilderdijk, in het IIde Deel der Nieuwe Verscheidenheden. Nogmaals, en nog hinderlijker, bl. 110:

Deugd en wijsheid bindt ons zamen, blijven ons de beste schat.

Waarlijk, het schijnt bijna, of de Heer klijn een' dergelijken zinbouw voor geoorloofd houdt; want hier was zoo gemakkelijk te schrijven: ‘blijft voor ons de beste schat,’ dat het meervoud met voorbedachten rade gebezigd schijnt.

Ook eenige weinige aanmerkingen van anderen aard zouden er te maken zijn. Bij de regels, bl. 134:

Zij (de menschlievendheid) is gelijk aan 't koestrend vuur,

Dat, bij 't versterven der natuur,

Het aardrijk zeegnend mag beschijnen.

zoude men kunnen vragen, wat dat toch voor een koesterend vuur zijn mag, dat het aardrijk nog zegenend beschijnen zal, als de natuur verstorven is? De Stoïsche wijsbegeerte en de Christelijke dogmatiek spreken wel van het vernietigen

[p. 493]

der aarde door vuur; doch dit zal juist niet koesterend, maar wel degelijk zengend en blakerend zijn.

Het meervoud, op bl. 127:

Om aan de hand der kunst in zuivre eenstemmigheden

Te woekren voor den geest met wat de vriendschap biedt;

is waarschijnlijk zijn ontstaan alleen aan het rijm verschuldigd; en wij vinden het dan ook geenszins fraai, al heeft helmers ergens door het bezigen van Godlijkheden het voorbeeld gegeven.

De hoogstzonderlinge en doorgaans geheel verkeerde interpunctie hebben wij, tevens met eene menigte drukfouten, waarschijnlijk aan den slordigen Corrector te danken; doch alle deze kleine smetjes beletten ons niet, dezen bundel te bevelen aan hen, die, prozaïscher gestemd, in de poëzij minder prijs stellen op gevoel en gloed, dan wel op leerzaamheid en gezonde wijsbegeerte.