Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

[p. 441]

Gedichten van Vrouwe Katharina Wilhelmina Bilderdijk. Te Rotterdam, bij A.F.H. Smit. 1827. In gr. 8vo. VIII en 184 Bl. f 3-:

Wanneer men dezen bundel vergelijkt met dien van haren Echtgenoot, met den voet in het graf, dan heeft men reden zich daarover te verblijden, dat hier in geenen deele de nagalm wordt gehoord van dat razend getier, dat bijna gelijktijdig met deze Gedichten is in het licht verschenen. Mogt bilderdijk even weinige aanspraak maken als zijne Egade! De man, de nu zichzelven en zijne groote talenten miskent, zou, bij erkende verdiensten, den hem toekomenden lof algemeen ontvangen. Maar roem dwingt men niet af van hem, die geene achting gevoelt.

De gevoelens ook van Mevrouw bilderdijk nemen wij geenszins voor onszelven over; maar wij eerbiedigen dezelve, omdat zij zich van roekeloos oordeelen en verdoemen onthoudt.

Zalig, ja, maar eindloos meerder, wien de Heiland waardig vindt
Het verbond, met Hem gesloten door het weêrherboren kind,
Aan heel de aarde te doen staven, 's afgronds vijandschap ten trots!
ô, Dit voorrecht zij het Uwe, dierbare uitverkoornen Gods!
Sta, Gij tweetal Isrels zonen, sta Gij moedig in den strijd;
Zij uw leven, zij uw sterven uw' Verlosser toegewijd:
Heb Gij alles veil op aarde voor des Heilands naam en eer!
Zegt het iets voor Hem te sterven, Hem te leven zegt nog meer.
Hem televen - in een wareld, die zijn kruis veracht en bloed,
En zijn heilgenâ durft smaden in den dolsten overmoed.

Zoo zouden wij niet spreken tot da costa en capadose, die, behalve in de besnijdenis, ook daarin den voormaligen Judeërs gelijk zijn, dat zij monopolie willen drijven met leer en Christendom. Maar wij zien niet, waarom Mevrouw bilderdijk niet ten jare 1822 aldus zou hebben mogen zingen. Het sedert gehouden gedrag dezer menschen is de voorname oorzaak, dat ook wij al de gedichten, die, bij onze Dichteres, op deze en andere gedoopte Joden betrekking hebben, (bl. 46-78) geheel overslaan, ons houdende aan het voorbeeld van paulus, die met dergelijke Joden meestal had te worstelen, en in zijn ambt nooit week, om der inge-

[p. 442]

kropene zoogenaamde broederen wil, die zijdelings zijn ingeslopen, om de vrijheid te verspieden, welke wij bezitten in Christus Jezus, om ons (zoo) tot slaaf te maken. Gal. II:4. (De twee laatste regels van het zoo even medegedeelde houden wij voor een toevoegsel van den zwartgalligen Echtgenoot.)

Het oordeel der Geschiedenis zou voor bilderdijk een heerlijk onderwerp zijn geweest, vooral om een stukje te leveren van gelijke soort als de Taal, in den Voet in 't Graf. Zijne Egade, niet ingenomen met de Geschiedkunst onzer dagen, schijnt met de denkbeelden geenszins den overvloed van gal te hebben overgeërfd van haren Echtgenoot. Zie bl. 166:

Maar gij, zoo wuft van zin, Geschiedkunst onzer dagen,

Gij, wier orakeltaal en oog en ooren boeit;

Die waar en valsch verplooit, of kneedt naar welbehagen,

Naar dat der driften storm in sluimer ligt of loeit!

Hoe vaak misleidt gij hem, die, hangende aan uw woorden,

Uw taal onfeilbaar houdt als Evangelietaal!

Zoo stemt gij 't menschlijk hart tot enkel wanakkoorden;

Zoo dooft ge in zijn gemoed den heldren waarheidsstraal!

(enz.)

Hoe veel zachter klinkt hier alles, dan bij bilderdijk! De eenigste fout is, dat op de Geschiedkunst dezer dagen alleen gezinspeeld wordt. Het misbruik is ook van oude dagteekening. Maar alle scherpte van oordeelvelling houdt op, bl. 168, waar dit stuk dus eindigt:

Ja, bidden wij met hem, dien 't schuldgewicht belaadde,

Maar die met boete in 't hart den Tempel binnen trad,

In needrig zelfbesef den Rechter om genade,

Die veel vergeeft aan hem, die veel heest lief gehad!

Zulke zachte toonen ontwapenen de strengste kritiek, al had deze nog veel meer te berispen, ten opzigte der denkbeelden, dan hier het geval is. Naar ons oordeel hebben deze Gedichten veel boven die van bilderdijk vooruit, omdat natuurlijk gevoel in dezelve spreekt, verre verwijderd van die kunst, welke in zijne gedichten schittert. Dit warm gevoel zal altijd harten vinden. Kunst vindt alleen bij kunstenaars de meeste toejuiching. En kunstenaars zijn op verre na niet alle menschen. Als zoodanig munt in dezen bundel vooral uit het stukje: Aan hare Majesteit, bij de herstelling van Prinses Marianne uit hare krankte in 1821, bl. 124-127.

[p. 443]

Uit het gedicht, ten verjaardage van onzen jongsten Zoon, bl. 134, kippen wij, hiervan ten bewijze, het volgende uit:

De frissche Jeugd is na aan 't graf,

Voor haar bedekt met bloemen:

De Grijzaart waggelt er om voort:
De kranke legert aan zijn boord: -
Wat stervling die aan 't stof behoort,

Zal 't leven zeker noemen!

Dit aanzijn (neen!) is 't leven niet;

't Is slechts de weg naar 't leven.

Wanneer gij dien met God betreedt,
Dan is het wareldsch leed geen leed;
Dan zijn wij op Zijn' wenk gereed

Dat leengoed weêr te geven.

Gij weet het, wat de Heiland zegt:

‘Gij gaat den musch te boven.’

Het woord van Jezus wankelt niet:
Mijn lieve zoon, wat ooit geschied',
Omhels de troost die Hij u biedt!

Blijf aan zijn Trouw gelooven!

Hier volge nog een enkel couplet uit het stukje: Aan mijn' Echtgenoot op zijnen verjaardag, bl. 128:

Wat dan de Algoedheid ons bestemm',

Geen kommer mag ons 't hart beknellen:

Verlies en onspoed voert tot Hem;

Maar voorspoed grijpt naar waterbellen!

Of heeft mijn ziel vergeefs geleên

In de oefenschool der tegenheên,

En zou ik wanklen in 't vertrouwen;

En, daar ik zonder hoop niet ween,

Die hoop niet op Gods Liefde bouwen?

Wij rekenen ons niet verpligt tot uitvoeriger behandeling van al de hier voorkomende stukjes. Als Dichteres is Mevrouw bilderdijk reeds lang met roem bekend. Wij kunnen dus volstaan, met naar waarheid te getuigen, dat deze bundel, over het geheel, haren roem en naam waardig is. De meeste stukjes, opdat wij dit hier nog bijvoegen, behooren tot het stichtelij-

[p. 444]

ke, niet enkel door gekozene onderwerpen, maar ook door wijze van behandeling. Ziehier nog uit de Kleeding, bl. 108, deze even eenvoudige als treffende plaats:

Neen! laat geen hoogmoed mij verleiden;

Den worm ontleende ik deze pracht,

En 't arme schaapjen uit de weiden

Droeg lang voor mij dees zelfde dracht!

De vlinders die om 't bloembed zweven,

De paauw met blinkend goud bestikt,

De visch met zilverglans omweven,

Zijn eindloos rijker opgeschikt!

Neen! Zoeke ik beetre praalgewaden

Dan ijdel goud of zijwormrag;

Een dosch, dien bui noch motten schaden,

En Jezus-zelf te dragen plach.

Mijn ziel zij met het kleed omhangen

Dat reinheids zilvren stralen schiet;

Zoo moog mij Gods Genade ontfangen,

Wanneer Hij mij ten bruidsdisch ziet!

Waarom stemt de Dichter zijne gedichten niet op dergelijken liefelijken toon? Of waarom zoekt de Dichteres niet, door meerdere soortgelijke gedichten, het bittere van 's mans uitboezemingen te matigen? De Voet in 't Graf had zulk eene gezellin hoognoodig.