Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

[p. 387]

Redevoering over den echten Godgeleerde, een Uitlegger der Heilige Schriften, enz. door Abr. des Amorie van der Hoeven. Uit het Latijn vertaald door C.W. Westerbaen. Te Delft, bij de Wed. J. Allart. 1828. In gr. 8vo. 62 Bl. f :-80.

Wij laten deze vertaling, bij ons verslag, onmiddellijk volgen. Buiten twijfel heeft Ds. westerbaen, met derzelver moeijelijke, doch waarlijk uitnemende bewerking, velen dienst gedaan. Men moge al duidelijk kunnen gevoelen, dat hier een andere stijl en trant heerscht, dan men in Hollandsche opstellen gewoon is; anders zou het Latijn geen Latijn, of de vertaling slechts eene vrije navolging moeten geweest zijn. Wij zullen er niet meer van zeggen; schoon jonge lieden er ligt niet kwaad aan deden, oorspronkelijk en kopij zorgvuldig te vergelijken, ten einde westerbaen de kunst af te zien, om zich immer op eene beschaafde, waardige en tevens Hollandsche wijze uit te drukken. Het beste, dat wij er voorts op zien, om het stuk aan te prijzen, is eene en andere aanhaling, die wij toch bij het Latijnsche min voegzaam konden te pas brengen:

‘Vooreerst dan schijnen wij van een ieder, die den post van Uitlegger loffelijk wil waarnemen, met billijk regt te kunnen vorderen, dat hij zich niet aan de woorden alleen hechte, maar in den geest en het doel des Schrijvers doordringe. Niet zonder reden, voorwaar, dringen wij hierop aan. Wie toch weet niet, dat er zeer vele Uitleggers zijn, die zich wonder wel van hunnen pligt meenen gekweten te hebben, wanneer zij de beteekenissen der woorden en spreekwijzen hebben opgegeven, zonder zich schier over den waren zin der plaats eenigermate te bekommeren. Wilt slechts, bid ik u, hunne uitlegkundige geschriften openslaan, gij zult ze opgevuld vinden met ontelbare plaatsen uit Grieksche en Latijnsche Schrijvers, waardoor al de bijzondere woorden worden opgehelderd, doch welke tot het vinden van derzelver waren zin volstrekt niets bijdragen. Dit moet Verklaren heeten! Goede hemel! Hoe veel licht is er door dezen vloed van woorden over de moeijelijke plaats verspreid, uit welke gij u wenscht gered te zien! Wanneer gij deze zwaarlijvige boeken uit uwe handen zult nedergelegd hebben, zult gij met

[p. 388]

demiphon bij terentius uitroepen: Gij hebt het fraai gemaakt; nu ben ik nog veel onzekerder, dan te voren!’

‘Zoo komen wij dan van zelve tot het andere, dat wij nog wilden aanmerken. In alle eeuwen, namelijk, hebben de meest bedrevene Uitlegkundigen geoordeeld en voorgeschreven, dat men den zin uit de Heilige Boeken moet uithalen, en niet van elders daar inbrengen. Immers leggen zich zeer vele Schriftverklaarders op niets met meerderen ijver toe, dan om de uitspraken der Bijbelschrijvers naar de bijzondere begrippen en leerstelsels van, ik weet niet welke, wijsgeeren of Godgeleerden te buigen en te wringen, in navolging van chrysippus, van wien cicero zegt, dat hij de fabelen van orpheus, musaeus, hesiodus en homerus had verwrongen naar hetgene hij zelf over de Onsterfelijke Goden gezegd had; zoodat ook de oudste dichters, die dit zelfs niet vermoed hebben, Stoïcijnen schijnen geweest te zijn. Tot dezen misslag verviel ook kant met zijne aanhangers, die, door eene, gelijk zij het noemen, zedelijke wijze van Bijbelverklaring, jezus en zijne Apostelen zoo doen spreken, als waren zij Kantianen geweest. Doch van deze smet houde zich onbezoedeld en onaangeroerd, al wie den naam van een' echten Schriftverklaarder wil handhaven. Uitleggen toch moet deze den zin der Heilige Boeken, niet zijne eigene begrippen daar inleggen; en met regt klagen wij hem aan van kwade trouw, die de hersenvruchten van het menschelijk verstand aan het Heilig Bijbelblad toedicht, en haar, om ze als Godspraken te vereeren, aan anderen opdringt.’

Maar, waar zal dit heen? Naauwelijks hebben wij een derde van het stuk doorbladerd, en reeds hebben wij te veel. Neen, men leze zelve!