Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Abr. des Amorie van der Hoeven Oratio de Germano Theologo, Literarum Sacrarum Interprete, habita Amstelaedami in aede sacra Remonstrantium, cum in eorum Schola Theologiae atque Historiae Ecclesiasticae Professionem solenni ritu auspicaretur a.d. XXVIII. Novembr. Ann. MDCCCXXVII. Delphis Batavorum, apud Viduam J. Allart. 1828. 8vo. f. maj. pp. 50. f :-80.

Gewis was deze Oratio reeds lang in de handen dergenen,

[p. 385]

voor welke zij bestemd is - van alle liefhebbers van geleerdheid en Godsdienst, althans in ons vaderland. Hoe klein ook, de Remonstrantsche Broederschap is en blijft steeds belangrijk, althans voor de geschiedenis der Godgeleerdheid. Voorstandster van een der twee, van den beginne af aan in de Hervormde kerk geheerscht hebbende gevoelens, omtrent de moeijelijke vraag naar vrijheid en noodwendigheid; voorlichtster op den weg der ware, onbekrompene behandeling van de gansche wetenschap, bij welke zij zichzelve van alle banden had ontslagen, verdient de gang harer denkwijze en vordering immer onze gansche oplettendheid. En hoe zeer het gering aantal harer Leeraren, benevens derzelver mindere aanmoediging, ook niet vergunt, dat altijd lichten van kennis, hoedanige overal zeldzaam zijn, de aandacht der Godgeleerde wereld op haar bepalen, zoo werd de oude luister van dit Genootschap toch nimmer geheel verdoofd, maar bleef hetzelve altijd mannen bezitten, die, het zij der wetenschappen en letteren in het gemeen, het zij der kanselwelsprekendheid, uitlegkunde of kerkelijke geschiedenis tot eer verstrekten. De te vroeg verscheiden stuart en grijze stolker mogen er onze tijdgenooten van overtuigen.

Geene mindere belangstelling wekte, reeds sedert verscheidene jaren, de man, die hier als nieuwaangestelde eenige Hoogleeraar aan de eenige geleerde stichting der Broederschap optreedt. De aangenaamheid zijner gaven als Prediker, die hem overal door duizenden, van allerlei gezindte, met drift deed zoeken, hooren en prijzen; de achting, die hij bijzonder ook bij Leeraars en Hoogleeraars van de andere afdeeling der Hervormde kerk, voormaals de heerschende in deze gewesten, bezat; en de roem van geleerdheid, welke den naam van van der hoeven mag gezegd worden aan te kleven, voldingen dit.

En wie is dan niet nieuwsgierig naar hetgeen hij, bij zulk eene gewigtige gelegenheid, als de aanvaarding van zijnen post, zal voortbrengen? - te meer, daar hij een onderwerp gekozen heeft, dat hem, als 't ware, midden in de zaak der Godgeleerdheid brengt, en ons in staat stelt, zoo wel zijne denkwijze, als zijne kunde en oordeel eenigzins te schatten. Het opschrift toch zijner Redevoering is eene ware thesis: ‘De echte Godgeleerde is niet anders, dan een Uitlegger der H. Schrift;’ en deze stelling regt te bepalen, maar inzonderheid te bewijzen, een ondernemen, dat ons 's mans

[p. 386]

ganschen geest moet doen kennen. Over de volvoering zijner taak in dezen, over de gevoelens hierbij ontwikkeld, schijnt wel maar ééne stem, bij voorstanders van eene redelijke Bijbelkennis en beoefening, te zijn. De Schrijver der beoordeeling in de Bijdragen tot de Godgeleerde Wetenschappen noemt ze tevens echt liberaal en regtzinnig; en de Remonstrantsche Predikant westerbaen, die zich haastte, eene vertaling van de Oratie te leveren, toont genoegzaam, te dezen met dien Recensent (d.c.) zamen te stemmen. Wat den vorm betreft, dezelve heeft het gemakkelijke en aangename, dat van der hoeven als Kanselredenaar eigen is, en deels zeker op zijne heldere bevatting, doch voor geen minder deel op zijne rijke belezenheid berust. Sommigen zullen misschien meenen, dat de geleerde floskelen, vooral die aan de Dichters ontleend, van welke eenige den lach opwekken, in te ruime mate gezaaid zijn. En doorgeleerde Litteratoren mogen misschien wel hier of daar op eene uitdrukking stooten, die hun ongeeikt voorkomt. Ne Jupiter quidem omnibus. Wij hoorden en lazen ze met groot genoegen. Eene Oratie is geen preek; zij mag vrij levendiger en onderhoudender, dan zulk een stuk zijn: het zou, dunkt ons, niet moeijelijk vallen, met voorbeelden te toonen, dat zij juist te dezen aanzien in den toon dier tijden is, toen het Latijn nog meer uitsluitend de taal der Geleerden, en derzelver behendig gebruik, bij dusdanige gelegenheden, eene geliefkoosde bezigheid onzer voortreffelijkste mannen was.

Heil der Societeit met den nieuwen Hoogleeraar! Heil dezen, bij zulk een waardig begin! Schittere met hem op nieuw de katheder, na episcopius door zoo vele uitstekende mannen bezet! Doch, waartoe schitteren en zich onderscheiden? Neen! Smelte haar licht meer dan ooit met den glans te zamen, uit andere Kerkgenootschappen, vooral hare zuster - hervormde, zoo rijkelijk opgegaan! En zoo voorbeeld en hartelijke ingenomenheid met zijn vak inzonderheid geschikt zijn, om uitmuntende kweekelingen voort te brengen, dan hopen wij met grond, dat de Remonstrantsche school, en de met haar steeds zoo naauw vereenigde, thans buitendien zoo ruim verzorgde Doopsgezinde, der Nederlandlandsche kerke en kanselwelsprekendheid geen' kleinen luister zullen bijzetten.