Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Proeve over de Zedelijke Schoonheid der Poëzij van Eschylus, door P. van Limburg Brouwer. Te Amsterdam, bij P. Meijer Warnars. 1827. In gr. 8vo. 184 Bl. f :-90.

Uit dat zelfde oogpunt, waaruit hij de meesterstukken van den grootsten der Heldendichters en van den verhevensten der Lierzangers beschouwde, onderzoekt de ijverige en smaakvolle van limburg brouwer thans de weinige tot ons overgekomene werken van eschylus, den oudsten der Treurspeldichters, en wijst, in eene geleidelijke orde, de denkbeelden aan, die in dezelve heerschende zijn, omtrent het Noodlot, de Goden, de Goddelijke en menschelijke regtvaardigheid, en de maatschappelijke deugden. Deze taak is hier moeijelijker dan bij den Heldendichter, die ten minste hier en daar zijne eigene gevoelens over voorkomende onderwerpen

[p. 383]

kan mededeelen, en bij den Lierdichter, die bijna altijd zijnen eigen' persoon en individueel gevoel op den voorgrond stelt; want de Tooneeldichter moet zichzelven geheel doen vergeten voor de personen, die hij te voorschijn doet treden, en hen doen spreken, niet naar zijn eigen gevoel, maar naar het karakter en de rol, welke hij hun heeft aangewezen. Men moet hier dus het karaktermatige naauwkeurig onderscheiden van het algemeene, en de denkbeelden der bijzondere personen van die des Dichters zelven, welke laatste alleen tot maatstaf kunnen strekken voor de juiste beoordeeling van de zedelijke schoonheid zijner poëzij. En is deze taak derhalve reeds moeijelijk bij elken Tooneeldichter in het algemeen, zij is het vooral bij eschylus, die in het eene stuk, b.v. in den Prometheus, van geheel andere denkbeelden omtrent de Goden schijnt uit te gaan dan in het naastvolgende, b.v. in de Smeekelingen, en wiens hooge dichterlijke vlugt dikwijls door duistere en overdragtelijke uitdrukkingen zoodanig omzwachteld wordt, dat zijne eigenlijke meening niet zelden duister blijft voor den kundigsten vertolker, die daarenboven met de gapingen van eenen bedorven' tekst te kampen heeft. Van limburg brouwer heeft echter getoond, dat zijne veelomvattende kennis en omzigtige kritiek deze hinderpalen gelukkig konden te boven komen; en wij leeren door hem eschylus niet slechts als stout en verheven, dikwijls tot in het ontzettende en verpletterende toe, bewonderen, maar hem tevens beminnen als sijngevoelig, teeder, en vervuld met liefde voor het schoon der echt menschelijke deugd. Zijne denkbeelden omtrent de Goden en de Goddelijke regtvaardigheid, welke tot zoo vele verschillende wijzen van beschouwing onder de kunstregters hebben aanleiding gegeven, kunnen wij niet beter verklaren, dan door de verkorte overneming eeniger zinsneden uit dit werkje, op bl. 141: ‘Eschylus had eene hoogernstige ziel, vervuld met het geloof aan een verband tusschen het Hoogere en der menschen lotgevallen; maar het was niet de heerschende trek zijner geest-

[p. 384]

gesteldheid, om de Goden steeds op de waardigste wijze voor te stellen. Hij had niet, gelijk pindarus, die bijna onveranderlijke zucht, om zijne Goden waarlijk Goddelijk te doen schijnen; maar, naarmate het zijn onderwerp medebragt, waren zijne Goden de dikwijls lakenswaardige Volksgodheden der Atheners, en soms zelfs erger; of verhevene, edele wezens, zoo als wij ze in de schriften der ernstigste Wijsgeeren verlangen zouden. Hij had altijd het denkbeeld van een hooger Bestuur, van eene Goddelijke geregtigheid voor den geest; maar om de personen, die hij tot uitvoerders daarvan maakte, bekommerde hij zich minder. Nu eens is het ze us, die de beschermer is der ongelukkigen, de verhoorder der smeekelingen, de straffer van het geschonden gastregt; dan is het prometheus, die de weldoener is der menschen, de God der wijsheid en der liefde; en, is er dan een wezen noodig, dat door heerschzucht en onregtvaardigheid de goede hoedanigheden van prometheus te meer moet doen uitkomen, dan moge dit zeus zijn of een ander, hierover bekommert hij zich weinig.’

Ziet daar een streng, maar regtvaardig oordeel over den grondlegger van het Grieksche tooneel! Wij onderschrijven het gaarne; en wij twijfelen, bij de bekende kunde en de welwikkende kritiek van den Heer van limburg brouwer, geenszins, of wij zullen met de vonnissen, die wij over de andere Grieksche Dichters nog met verlangen van hem te gemoet zien, even zoo volledig kunnen instemmen.