Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Advijs over de Verhandeling, bekroond door de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, op hare Prijsvraag, over de oorzaken van het verval des Nederlandschen Handels, en de middelen tot herstel of uitbreiding van de(n)zelve(n), uitgebragt geweest(?) door G.K. Grave van Hogendorp, Mede-Directeur dier Maatschappij. Uitgegeven door Prof. H.W. Tijdeman. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. 1828. In gr. 8vo. 70 bl. f :-75.

De verdienstelijke Staatsman, wiens vruchtelooze pogingen tot verligting van de zware lasten, die op den handel drukken, en denzelven uit Holland, waar nog bovendien de onevenredige grondlasten alles duurder maken, allengs naar Braband of Hamburg en Bremen verplaatsen; de Wereldburger, wiens zucht voor den vrijen handel in 't algemeen zoo bekend en toegejuicht is, had een Advijs gegeven op de bekende Verhandeling van den Heer ouwerkerk de vries, stemmende tot eene voorwaardelijke bekrooning. Dit stuk was, om de uitgebreidheid, op de vergadering niet gelezen; maar Prof. tijdeman, wien de lectuur daarvan vergund was, verzocht, om het eerst in een Tijdschrift te plaatsen en naderhand afzonderlijk uit te geven, hetwelk hem werd toegestaan. Wij hadden dien zelfden wensch, bij onze beoordeeling der bekroonde Verhandeling, te kennen gegeven; en het verheugt ons hartelijk, thans in de gelegenheid te zijn, onzen Lezeren den inhoud van dit belangrijk Advijs mede te deelen.

[p. 304]

De Graaf van hogendorp prijst de Verhandeling over 't algemeen en keurt haar der bekrooninge waardig, doch met eenige bepalingen; namelijk, dat de Maatschappij haar zegel niet hange aan 1) de verdediging van het invoeren van hooge regten op den koophandel. De Heer de vries had deze hooge regten niet dadelijk verdedigd, maar toch ter loops zich niet ongunstig daarover uitgelaten. Dit kon de Graaf niet dulden: hij geeft in weinige woorden het résumé van 't geen hij zoo dikwerf in de Staten-Generaal heeft doen hooren, dat hooge regten, hoe men de zaak ook keere of wende, en onder welke schijnschoone voorwendsels men die verbloeme, den handel wegdrijven. Vervolgens komt hij 2) op 't geen de vries van ons koloniaal stelsel gezegd had. Hier verdedigt hij de onbepaalde vrijheid van handel, met eenige beschermende regten. Zoo gereedelijk wij hem het eerste punt toegaven, zoo zeer moeten wij hier van hem verschillen. De voorspoed van Java is een groot, is een voornaam, maar niet het eenige, niet het voornaamste belang van het Moederland. Wanneer, ten gevolge van onbepaalde toelating van vreemden, die, door allerlei omstandigheden, en door den veranderden toestand der wereld, thans goedkooper varen en goederen aanbrengen kunnen dan wij, de koloniale goederen op Java buitensporig rijzen, en daarentegen in het Vaderland, door den grooten toevoer, zóó dalen, dat elk schip met koffij, dat aankomt, zuiver verlies is, moeten dan niet eenige krachtdadige maatregelen tot bescherming worden genomen? (Men zie het Advijs van den Heer van alphen op de Geldleening voor Oostindië.) De ondervinding beslisse! Is Java's financiéle toestand in de jaren van vrijen handel, terwijl de koffijprijzen de buitensporigste hoogte bereikten, vooruitgegaan? of dagteekent zich het grootste gedeelte van den achterstand der 20 Millioenen uit dien tijd? (De Oorlog heeft dien achterstand verergerd, maar niet oorspronkelijk veroorzaakt.) Theoretisch laat zich voor den onbepaald vrijen handel in de koloniën veel, zeer veel zeggen; maar in de praktijk is het somtijds daarmede anders gelegen, en wij vreezen, dat de hoogverdienstelijke Schrijver van het Advijs te veel aan zijnetheorie vasthoudt, en de gesteldheid der zaken, den ondernemenden en onderkruipenden aard onzer mededingers in den handel, der Engelschen, niet genoeg in het oog houdt. Dit blijkt ook wel uit zijne aanmerking over het 3de punt; dat, namelijk, de Schrijver der Verhandeling zich

[p. 305]

te nadeelig tegen Engeland en Amerika uitlaat. De Heer de vries had daadzaken gemeld; en waarlijk, dat de Engelschen ons over 't geheel niet genegen zijn, is wel aan raffles, aan crawfurd, aan Sincapore, aan hun gedrag op Sumatra (zie de Reizen van nahuys), aan hun onlangs gedaan verbod van handelgemeenschap met de Kaap, bepaaldelijk aan Nederlanders, gebleken! De Graaf van hogendorp treedt in een uitvoerig en zeer belangrijk betoog over Engelands wereldhandel, om te bewijzen, dat het stelsel van huskisson, de meerdere ontlasting en vrijheid des handels, heilzame gevolgen voortbrengt. Doch of men vooreerst nog den handel met de gewezene Spaansche koloniën tot die soort van gevolgen betrekken moet, is ons nog zoo zeker niet, als de Graaf zegt: ‘De voordeelen van Engeland (daarin) moeten van jaar tot jaar grooter worden.’ De Engelschen hebben millioenen ponden sterlings in leeningen aan de nieuwe Staten en in Mexicaansche mijnen gestoken; de nieuwe Republieken zijn alle bankeroet gegaan; het geld van de leeningen is dus weg, en het is met de Mexicaansche mijnen geloopen als met de oude schatgravers en met de Mississipi-schatten van wijlen law, winderiger gedachtenisse! Nu zijn ook de rijkste bezitters en kooplieden, de Spanjaarden, uit Mexico gebannen, en de wanorde is er ten top, gelijk reeds vroeger in Columbia. Dat de Engelschen in Indië en elders ondernemend zijn en goede maatregelen hebben genomen, is onbetwistbaar; maar dat zij in hun systema weifelen, zoo als de Heer de vries beweert, is ook zeker: men zie slechts de tegenstrijdige gevoelens van canning en wellington over den graanhandel (de corn-laws), waaromtrent men thans een mezzo termine gevonden heeft, die niemand voldoet. Dat de Engelschen in Afrika groote pogingen tot beschaving en verspreiding des Christendoms, alsmede tot opsporing van nieuwe handelswegen, doen, verdient allen lof; maar hunne kolonisatie aan de Kaap en in Canada geeft toch blijk, gelijk de Graaf zelf erkent, dat duizende huisgezinnen zonder brood zijn, gedeeltelijk ook door de machinerie. Zou dit stelsel eener onbepaalde productie van manufacturen door de machines, waarbij duizende huisgezinnen aan den bedelstaf komen, dus wel zoo stellig aanbeveling verdienen? - De uitdrukking van den Heer de vries, dat de Amerikanen overal komen snuffelen, heeft hij zelf, bij de herziening zijner Verhandeling, weggenomen.

[p. 306]

De edele Schrijver besluit zijne Verhandeling, dus mag men dit Advijs wel noemen, met uitzondering van de daaruit getrokkene resultaten, op deze wijze: ‘Bij de groote uitbreiding van den wereldhandel, die heden plaats heeft en nog gedurig voortgaat, zal - of kan ten minste - in het vervolg het aandeel van Nederland in denzelven grooter worden, dan ooit de handel in vroegere dagen geweest is.’ Wij vereenigen ons van harte met dien wensch, die wij hopen, dat door gepaste maatregelen tot eene voorspelling mag worden. En zouden wij daartoe geene hoop hebben, thans, nu eensdeels de Amstelstad eerlang de wezenlijke voordeelen van een Entrepót mag genieten, hetwelk eenigermate de botsende belangen kan overeenbrengen, en anderdeels de Man tot het bestuur der geldmiddelen geroepen is, die veertien jaren bij ondervinding gezien heeft, hoe handeldrukkende en handelbelemmerende maatregelen Noordhollands handel, te midden van den algemeenen Vrede, onder het bestuur van een' algemeen beminden en gezegenden Vorst, naar den ondergang doen snellen? Zou deze keuze voor Amsterdam niet een onderpand zijn der hoop op betere dagen?

De Heer tijdeman heeft, in een Naschrift, nog eenige bedenkingen tegen de bekroonde Verhandeling medegedeeld, waarvan wij hier niet kunnen spreken, zonder te veel tot bijzonderheden te vervallen.