Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Het Hof van Holland, onder de Regering van Lodewijk Bonaparte, door een' Auditeur. Uit het Fransch vertaald. Met Aanteekeningen. Te Amsterdam, bij de Erven H. Gartman. In gr. 8vo. VIII en 307 bl. f 2-60.

Na de verschijning der Documens historiques van den gewezen' Koning van Holland dachten wij geene verdere berigten wegens die kortstondige Regering meer te zullen bekomen. Hier nogtans levert ons een Franschman, een ondergeschikt

[p. 293]

ambtenaar van napoleon's Broeder, een verslag van hetgeen onder diens Regering alhier zou zijn voorgevallen. De hoofdzaken komen veelal met die Documens overeen, of zijn misschien wel daaruit genomen; en buiten deze vindt men daarin voornamelijk een aantal nietige Hof-intrigues, verslag wegens de onbeduidende verrigtingen des Konings, wanneer hij zich niet met staatzaken bezig hield, wegens de vermaken ten Hove, 's mans wispelturigheid in het wegzenden zijner ondergeschikte ambtenaars en bedienden, en eindelijk eenige galante avonturen, hetzij van den Schrijver zelven, hetzij van den Koning, hetzij van anderen, die zeer goed hadden kunnen wegblijven, en die zekeren jong overledenen Grootmaarschalk van het Paleis des Konings geene eer aandoen, wiens gedrag omtrent de vrouw van een' Spaanschen krijgsgevangen' Officier en dien Officier zelven in een zeer schandelijk en verachtelijk licht verschijnt. Doch waartoe deze schandkronijk opgehaald? Het boek had eigenlijk wel onvertaald kunnen blijven; maar, zoo het nu eenmaal overgezet moest worden, kon het in geene betere handen gevallen zijn. De Vertaler is blijkbaar een zeer kundig man, die niet alleen zijne taak, vrij van alle Gallicismen, zeer goed verrigt heeft, maar ook op vele plaatsen, waar de Schrijver zijne deerlijke onkunde nopens onze zeden, gewoonten en geschiedenis met waarlijk Fransche onbeschaamdheid durft ten toon spreiden, behoorlijk teregtwijst, en daarbij zelf eene soliditeit, eene kennis der jongste gebeurtenissen, zelfs aan het Hof van lodewijk, eene regtvaardigheid in de beoordeeling van zijnen Auteur, en een' echt vaderlandschen geest aan den dag legt, die onder de thans zoo talrijke klasse der Overzetters waarlijk eene zeldzaamheid zijn.

Wij zullen trachten eenige weinige algemeene trekken op te zamelen, die in dit werkje voor den Nederlandschen Lezer misschien van belang kunnen zijn. Lodewijk was zekerlijk ongemeen wispelturig in het wegzenden, zelfs van zulke ambtenaren en bedienden, waarop hij vroeger bijzonder gesteld scheen; maar het waren bijna uitsluitend Franschen, wien zulks te beurt viel. De Schrijver is daarover gebelgd, omdat hij zelf een Franschman is; (hem schijnt nogtans dit lot niet te beurt gevallen te zijn, daar hij tot op het laatst van lodewijk's Regering als ooggetuige spreekt) maar wij mogen met reden vooronderstellen, dat de ongelukkige Koning meermalen zijne dienaren betrapt heeft op on-

[p. 294]

geoorloofde briefwisseling, hetzij met napoleon's Staatsdienaren, hetzij met de Koningin hortensia, met welke de Koning in volslagene verdeeldheid leefde; eene vrouw, die Holland geen goed hart toedroeg, die den geheelen hofstaat, en misschien wel zelfs burgerlijke en staatsbedieningen, uitsluitend aan Franschen wilde zien toebetrouwd, en door welke misschien haar minnaar (dit toch is geen geheim meer) napoleon veel uit Holland vernam, hetwelk hij niet weten, of althans zóó niet vernemen moest. Had lodewijk dit van eenigen ondervonden, zoo was het niet onnatuurlijk, dat hij meer Franschen, en eindelijk allen begon te wantrouwen, naarmate hij zich meer van de degelijkheid en opregtheid van den Hollandschen volksaard leerde overtuigen. Het is echter te begrijpen, dat deze afgedankte Franschen, nu met gif en gal, niet alleen tegen lodewijk, maar ook tegen de Hollanders, die zij dachten dat hun den voet geligt hadden, vervuld, thans met verdubbelden ijver dezelven, misschien door middel van hortensia, bij den alvermogenden tiran hebben gelasterd; zoodat de beklagenswaardige Naamkoning van Holland, juist door den maatregel, dien hij nam om zich te beveiligen, te dieper in het ongeluk stortte. Een bewijs daarvoor levert de brief, door napoleon op 21 Dec. 1809 aan zijnen Broeder geschreven, waarin hij zich vooral over het verjagen der Franschen beklaagt; iets, hetwelk dan ook een voorwendsel tot de berooving en daarop gevolgde inlijving van het Koningrijk aan de hand gaf. - Ten andere wordt de reeds aangestipte ongelukkige betrekking van lodewijk tot hortensia beter uiteengezet, dan wij nog ergens gezien hebben. Eerstgenoemde kon zich, kieschheidshalve, daarover in de Documens niet zoo breed uitlaten (schoon voor verstandigen daaromtrent genoeg gezegd is): hier ziet men, hoe de verdeeldheid reeds spoedig na 's Konings komst tot den troon zigtbaar werd; hoe hortensia meer de vermaken van Parijs beminde, dan de bedaarde zeden van Holland. Den Haag was haar niet eens levendig genoeg; hoe zou het Utrecht geweest zijn? De Fransche Schrijver vindt de verwijdering der Echtgenooten ergerlijk, en wilde wel, dat lodewijk gezag gebruikt had, om hortensia terug te houden; doch wij zijn het met den Vertaler eens, dat dit de kwaal erger zou gemaakt hebben, blijkens hare, door napoleon, nu hij met maria louisa gehuwd was, gedwongene terugkomst in 1810, die nog grooter ergernis gaf,

[p. 295]

doordien de Echtgenoot, volgens de hier medegedeelde berigten, de vertrekken, welke tot die zijner Vrouwe geleidden, liet afsluiten en zelfs toemetselen; ja dat hij haar, die naar Frankrijk wilde terugkeeren, zulks volstrekt belette, zoodat zij niet zonder de hulp der weinige Fransche hofbedienden, die lodewijk nog had overgehouden, en niet dan door list, naar Antwerpen kon ontsnappen, en daarop zekerlijk, te Parijs teruggekomen, de klove met den Keizer onheelbaar gemaakt heeft. Voorts leeren wij uit dit geschrift zoo wel, als uit de Documens, den thans (God betere 't!) door velen zoo hoog opgevijzelden napoleon weder als een' lagen, afschuwelijken dwingeland kennen, die, schoon meester van een land van 40 tegenover een van 2 milioenen zielen, nog niet het hart heeft, om laatstgemelde aan te randen, eer hij deszelfs Koning door verraad naar Parijs had gelokt, en daar, op struikroovers-manier, met het mes op de keel tot den asstand van derdehalve Provincie had gedwongen. Wel te regt had hij dus zelfs aan zijne eigene familie, om niet te zeggen aan de honderdduizenden, door hem tot vertwijfeling gebragt, de ballingschap op St. Helena verdiend, die zekere lieden thans zoo zeer bejammeren. Een groot man was hij nooit; daartoe behoort meer adel der ziel.

Van de nietigheden en dwaasheden, die dit boek bevat, zullen wij slechts opnoemen de schildering van Vriesland, als een oord van ballingschap, als een verschrikkelijk land, waar de dampen van een ongezond gewest (in 1808) een' Franschman in korten tijd deden sterven; - het verhaal van een' tooneelspeler, moraitrier, die de nieuwe hovelingen onophoudelijk onderwees in de groote kunst van den hoed te houden, den degen te dragen, en met de jabot te spelen; - den plotselingen overgang van de schildering der Amsterdamsche kermis tot het wetboek napoleon; - het verloten van allerlei aardigheden, op de Haarlemsche kermis gekocht, b.v. een' hansop te paard en een' porseleinen waterpot, op het Loo; - het invlechten eener allezins beuzelachtige Anecdote van een' papegaai tusschen de verhalen der jammeren van den Koning en het land, enz. Hoe het zij, indien men lust heeft, zich dit werk aan te schaffen, moet men volstrekt de verbeterende vertaling, niet het Fransche origineel koopen, dat den Schrijver zoo min als zijner Natie tot eere verstrekt.