Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Over het gebruik van de Chlorure de soude en Chlorure de chaux, door A.G. Labarraque; vertaald, en met Aanmerkingen, betreffende de bereiding, zamenstelling, eigenschappen en het gebruik dezer Zouten toegelicht, door A.H. van der Boon Mesch, Math. Mag. Phil. Nat. Doctor, en Lector bij de Wis- en Natuurkundige Faculteit aan de Hoogeschool te Leyden, enz. Te Leyden, bij Haak en Comp. 1827. In gr. 8vo. 138 Bl. f 1-50.

De Heer van der boon mesch heeft een verdienstelijk werk gedaan, met over het gebruik der Chlorures opzettelijk te schrijven. Er was wezenlijk behoefte

[p. 283]

aan zulk eene aanwijzing. Er is wel hier en daar het een en ander over deze in zoo vele opzigten hoogstnuttige middelen in het midden gebragt, doch alles stukswijze, en het werkje van labarraque is ook niet in elks handen. Menigeen verlangde, bij het aanprijzen van de Chlorures, wat meer daarvan te weten, en wenschte een voorschrift te hebben, hoe men die middelen op het voordeeligst bereiden kan, en in welke gevallen men dezelve aanwenden moet. Zeer welkom is ons dus dit geschrift, waarin aan dat verlangen en die behoefte zoo gelukkig voldaan wordt; en wij achten het voor het publiek belangrijk te zijn, van deszelfs inhoud een kort overzigt te geven.

Nadat de Vertaler, in zijne Voorrede, de geschiedenis van de ontdekking en het gebruik der Chlorures vermeld, en hieromtrent minder bekende zaken heeft medegedeeld, volgt het werkje van labarraque, van bl. 1-48; waarin wij het genees- en heelkundig en het meer huisselijk gebruik van de Chlorure de chaux en Chlorure de soude vinden uiteengezet, en alles, zoo door de vermelding der gevallen, als van het gezag van bekende Geleerden en de besluiten van het hooger bestuur van Frankrijk, ondersteund en bekrachtigd. Van bl. 48-136 volgen de Aanmerkingen van den Vertaler, die zich voornamelijk bepalen bij de bereiding, de zamenstelling, de eigenschappen en het gebruik dezer zouten.

De Schrijver handelt eerst over de zuiverheid der stoffen, die men ter ontwikkeling van chlore gebruikt, en de hoeveelheid, waarin dezelve moeten gebezigd worden. Hij geeft de kenmerken der zuiverheid en onzuiverheid, vooral van den bruinsteen, op, en de middelen ter zuivering van dezelve voor sabrikanten, daar het gebleken was, dat men door de onzuiverheid der middelen bij de fabrijkmatige bereiding der genoemde zouten veel verlies lijden kon. Hierna bepaalt hij de evenredige hoeveelheid, waarin de bruinsteen, het keukenzout, het zwavelzuur en het water behooren gebruikt te worden, en toont proefondervindelijk het gebrekkige van sommige voorschristen aan: de door hem gebezigde en met grondige

[p. 284]

bewijzen aangeprezene evenredigheid is één deel bruinsteen, één deel keukenzout, twee deelen geconcentreerd zwavelzuur, met twee deelen water verdund; welk voorschrift de Schrijver, uit scheikundige inzigten en uit de ondervinding van hen, die de Chlorure de chaux fabrijkmatig bereiden, als het beste aanprijst, leverende dit mengsel koud eene groote hoeveelheid chlorgas, en behoevende niet dan op het laatst verwarmd te worden; het komt ook het best overeen met de zamenstelling der aangewende stoffen. Hierna handelt de Heer van der boon mesch over de verbindingen van het chlore met de zuurstof, en doet dit des te naauwkeuriger, dewijl men door de juiste kennis dezer verbindingen beter in staat is, om te beoordeelen, wat er bij de bereiding der Chlorures plaats heeft, en welke de eigenlijke zamenstelling dezer zouten is: wij vinden alzoo de bereiding, vorming en eigenschappen van het chloroxyde, chlorigzuur, chlorzuur en geoxydeerd chlorzuur opgegeven van bl. 63-77, en daarbij een voorstel, om deze zuren betere en met de nomenclatuur in de Scheikunde meer overeenkomende benamingen te geven. Nu volgen de bereiding dezer zouten, de opgave, hoe men hiermede in het groot in de fabrijken te werk gaat en de beschrijving van de werktuigen, die hiertoe met voordeel in gebruik zijn; waarna wij het groot vraagpunt, welke is de zamenstelling dezer zouten, van bl. 85-104 behandeld vinden. Nadat de scheikundige onderzoekingen van de Chlorure de chaux door dalton, welter, thomson, grouvelle, ure, gay-lussac en houton-labillardiere zijn vermeld, waaruit blijkt, dat zij deze zouten houden voor verbindingen van chlore met kalk en soda, en alzoo met geoxydeerde ligchamen, begint de Schrijver zijne meening te ontwikkelen, dat de zoogenaamde Chlorures verbindingen van kalk en soda met chlorigzuur of met chlore in den tweeden graad van oxydatie zijn. Hij bewijst dit door de eigenschappen van het chlorigzuur en der Chlorures, door eene betere verklaring van de oorzaken der bleeking door het

[p. 285]

chlorgas, door het bleekwater van berthollet en de Chlorures, door de vorming van het kobalt-superoxyde uit het kobaltoxyde door behulp van de Chlorure de chaux, door de scheikundige verklaring der verschijnselen, die bij de bereiding dezer Chlorures en dier zonderlinge en onopgemerkte verschijnselen, die bij de daarstelling van de chlorzure potasch plaats hebben. Vervolgens merkt de Schrijver op, dat het nimmer als een bewijs tegen het bestaan van chlorigzure zouten kan worden aangevoerd, dat het chlorigzuur zich niet onmiddellijk met eene zoutvatbare grondlaag kan verbinden; en eindelijk bestrijdt hij de meening, dat de enkelvoudige stoffen zich en met enkelvoudige en met zamengestelde of geoxydeerde ligchamen kunnen vereenigen. Dit gedeelte van het werkje bevat veel oorspronkelijks, en heldert den aard der Chlorures duidelijk op: het verdient de opmerking der Scheikundigen: de naam van Chlorures moet, volgens den Schrijver, in dien van Subchlorites veranderd worden. Hierop vinden wij de meest kenschetsende eigenschappen der zouten opgegeven en derzelver ontleding door het koolzuurgas; waarna de Schrijver over de proefmiddelen handelt, die gebruikt kunnen worden, om de sterkte en de waarde der Chlorures te bepalen, en alzoo over den chlorometer van gay-lussac en de wijze van beproeving van décroizilles, houton-labilladiere, labarraque en ure. Het werkje eindigt met de aanwijzing van het technisch, genees- en heelkundig en huisselijk gebruik der zouten, waarbij aangelegene waarnemingen bijeengebragt en de gevallen aangetoond worden, waarin de Chlorures met vrucht kunnen aangewend worden. Met genoegen zag de Recensent, dat de Schrijver de waarnemingen zijner landgenooten niet verzwegen heeft.

Uit dit verslag zal de nuttige strekking van des Schrijvers arbeid genoegzaam gebleken zijn. Wij brengen hem daarvoor onzen dank. De Heer van der boon mesch heeft eene proeve gegeven, dat in hem de toegepaste Scheikunde eenen oordeelkundigen en vaardigen

[p. 286]

beoefenaar vindt. Hij ga voort op dien weg, om zijnen landgenooten van dienst te zijn. Van zijne vlijt, vindingrijkheid, voortvarendheid en welingerigte studie verwachten wij veel.