Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

[p. 254]

Hugo de Groot en Maria van Reigersbergen, door Jeronimo de Vries. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. 1827. In gr. 8vo. 235 Bl. f 2-90.

Vino vendibili non opus est suspensa hedera.

Onder de Schrijvers, die, door hunne uitgebreide kennis, in het vak onzer fraaije letter- en dichtkunde, hunnen goeden smaak en hunne bevallige schrijfwijze, uitmunten, bekleedt de Heer jeronimo de vries eene aanzienlijke plaats. Als zoodanig heeft hij voor altijd zijnen roem gevestigd, door zijne bekroonde Verhandeling over onze Nederduitsche Dichters en Dichtkunde; zoodat men van hem niets middelmatigs verwacht, en zijn naam genoeg is, om al, wat uit zijne pen vloeit, aan te prijzen. Onze lofspraak over het hier aangekondigd geschrift is dus overbodig. Recensent zegt derhalve eenvoudig: wie de voorname levensbijzonderheden en lotgevallen van den doorluchtigen de groot, zijne uitstekende verdiensten, zijn karakter, enz. en de begaafdheden en hooge waarde van zijne voortreffelijke gade, maria van reigersbergen, wil leeren kennen, zal ze, in dit geschrift, op het aangenaamst beschreven en voorgesteld vinden. Het maakt de lectuur van vele andere geschriften genoegzaam noodeloos, en heeft dit boven allen vooruit, dat het meest alles heeft opgenomen, hetwelk, eerst sedert kort, vooral wegens de beroemde vrouw, uit hare brieven, in de Letteroefeningen van 1824, is aan het licht gebragt, en dat het doorweven is met vele aanmerkingen, welke voor lezers en lezeressen van veelvuldig nut zijn kunnen. Voor verkorte inhoudsopgave is het stuk niet vatbaar, en er uittreksels uit te geven, als proeven van deszelfs bevallige schrijfwijze, zou zoo noodeloos, als met het reeds gezegde strijdig zijn. Ondertusschen geen menschelijk werk is volkomen, of kan het zijn, en, in gevolge daarvan, zijn hier ook maculae, quas aut incuria fudit, aut humana parum cavit natura, en welke Recensent meent te moeten opmerken, zoo opdat hij den lezer zijne onzijdigheid bewijze, als opdat hij den verdienstelijken Schrijver opwekke, om, in 't vervolg, nog al meer oplettend te zijn.

Hetgeen, op bladz. 180-183, voorkomt, wegens vrouwelijke pligten, geven wij den Heere de vries in bedenking,

[p. 255]

of niet wat al te uitgebreid en algemeen, en in eenig opzigt onnaauwkeurig is. Het een en ander wordt daarin tot pligs gebragt, hetgeen niet van alle vrouwen verwacht of gevorderd, noch, als vereischte tot het ware vrouwelijk karakter, in het algemeen, gerekend kan worden. De groot's gade mogt het alles in zich vereenigen; maar niet alle vrouwen hebben hare begaafd- en bekwaamheden. De hier gegevene schets is derhalve wel die van maria van reigersbergen; maar als die, waaraan elke ware huismoeder zou moeten beantwoorden, kan zij, dunkt ons, niet gelden.

Wat wij, op bl. 95, reg. 4 en 5 van onderen, lezen: ‘onder voorzitterschap van den Prins in persoon,’ behelst, meenen wij, een misslag. Wij weten niet, dat dit ergens gezegd is. Hebben wij het niet mis, dan was de Raadpensionaris de altoosdurende Voorzitter der Staatsvergadering van Holland, en, als de Heeren Stadhouders te dier vergadering verschenen, was hunne plaats aan het hoofd der Ridderschap, welke, door monde van den Raadpensionaris, allereerst haar advies, of stem, uitbragt. Was de Stadhouder (gelijk in den tekst het geval was) door de vergadering bijzonderlijk genoodigd, om hare zitting bij te wonen, ten einde zijn persoonlijk advies te hooren, dan heeft men hem natuurlijk gelegenheid verschaft, om het te uiten, en zal het veel invloed op de stemming der leden gehad hebben; doch het bleef niettemin slechts zijn advies, en hij was daarom geenszins Voorzitter der vergadering.

Op bl. 190, reg. 13, wordt gezegd: ‘Tweemalen trok de gade van de groot naar het vaderland.’ Dit dient te zijn viermalen, gelijk uit de brieven van de groot en de haren blijken kan. Namelijk in 1624, 1627, 1631 en 1639-1640. In de twee laatste jaren bragt zij er wel zestien maanden door. Ook reisde zij niet altijd, ter besparing, over zee, gelijk op bl. 191 gezegd wordt. Zij deed het ook somtijds te land, en alleen uit nood over zee, 'als zij of geen geleide, of geen paspoort naar genoegen krijgen kon. Venit ad vos uxor mea, et quidem mari, quia a Bruxellis diploma sene contumelioso in Hollandos nomine non potuit impetrare, schrijft grotius, in Epp. Append. No. 455, niet 555, gelijk de brief verkeerd genommerd is. Ziedaar wederom een bewijs van hare kieschheid en van achting voor het ondankbaar vaderland! Zij getroostte zich liever de moeijelijke en meer gevaarlijke zeereis, dan dat zij gedoogde, dat,

[p. 256]

door het vijandig Brusselsch Gouvernement, in haren vrijgeleide-brief een woord, voor hare landgenooten beleedigend, (vermoedelijk van rebellen, of iets dergelijks) werd ingevlochten. Ter besparing kon zij ook de reis ter zee niet doen: want niet alleen zij zelve en haar gevolg, maar ook hare paarden (en vermoedelijk ook haar rijtuig) werden ter zee vervoerd. V. Epp. grotii, ubi s. No. 518.

Op bl. 199, reg. 8 en 9 van ond., staat: ‘Mijne zoons gevoelen niets;’ maar dit wordt dus, te onregt, ook op pieter en dirk de groot toegepast. Grotius sprak alleen van cornelis. ‘Filius (schrijft hij, No. 597.) nihil sentit.’

Op bl. 212, reg. 1. 2: ‘Altijd gesloten blinden.’ Daarvan is ons niets bekend. De vensters waren, op Loevestein, zwaar getralied, en men wilde die nog verdubbelen; doch dit werd verbeden. Zie brandt, Leven van de groot, bl. 214.

Op bl. 224, reg. 11. 12: ‘Gevangenneming van haren oudsten zoon.’ Men leze, haren jongsten zoon. Deze werd wel driemalen krijgsgevangen gemaakt. De oudste zoon, voor zoo veel wij weten, nooit.

Aldaar, reg. 15. 16. ‘Naar aken, om de wateren tot herstel van hare gezondheid te gebruiken.’ Voor aken leze men spa, en versta het van moeder en dochter beide. V. Epp. grot. No. 1758.

Op bl. 226, reg. 13: ‘Te Delft.’ Neen: in 's Gravenhage. V. burigny, Vie de grotius, II. 219.