Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

[p. 214]

De Toekomst, in drie Zangen, door W.H. Warnsinck, Bzn. Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. 1827. In gr. 8vo. X en 59 bl. f 1-80.

De Toekomst, dus betitelde warnsinck dit Dichtstuk; doch, om de vrij onbepaalde beteekenis van dit woord, hetwelk eenvoudig het aanstaande en toekomende aanduidt, had hij misschien beter gedaan met hetzelve ten opschrift te geven: de Onsterfelijkheid. Het onderwerp is schoon en rijk; maar voor de dichterlijke behandeling heeft hetzelve zoo wel eene ongunstige als eene gunstige zijde. Het raadselachtige schemerlicht, dat hetzelve tooverachtig beschijnt, geeft den echten Dichter de heerlijkste gelegenheid, om zijner verbeelding den ruimen teugel te vieren, en eene nieuwe wereld, door hemzelven geschapen, uit dien nevel te doen opdagen; doch deze zelfde onbekendheid en onbepaaldheid van het onderwerp geeft tevens menige aanleiding tot duistere en nevelachtige schilderingen, in welke wij alle duidelijk en scherp geteekende omtrekken missen, en tot eenen dichttrant, in welken herhaalde uitroepingen en holklinkende woorden de plaats van zaken en denkbeelden vervullen. Daarenboven is deze stof reeds zoo duizendwerf behandeld en bezongen, dat derzelver lichtste en helderste gedeelten tot even zoo vele gemeenplaatsen (loci communes) geworden zijn, welke men op zijne letterkundige uitstapjes reeds tot vervelens toe ontmoet heeft, en welke men echter zeker is van bij elke nieuwe bearbeiding des onderwerps, als noodzakelijke ingrediënten, in eenen eenigzins veranderden vorm, te zullen wedervinden. Waarlijk, wie deze zwarigheden der stof, welke dubbel tegen derzelver dichterlijkheid opwegen, overdenkt, zal iedere bearbeiding derzelve met toegevendheid beoordeelen; ofschoon hij misschien van meening zij, dat men dezelve niet had behooren te ondernemen.

Na de herhaalde lezing van dit stuk, naar onze schatting verreweg het dichterlijkste en beste, dat immer uit de pen van warnsinck gevloeid is, moeten wij, niettegenstaande de menigte van heerlijke passages, welke wij in hetzelve aantroffen, de hoofdaanmerking maken, dat de Dichter zich vooraf geen geleidelijk plan schijnt geschetst te hebben, maar

[p. 215]

de denkbeelden aangreep naar dat zij zich aanboden, waardoor er dan wel eens eenige verwarring heerscht en verscheidene herhalingen plaats grijpen. Als inleiding bezigt hij, op het voetspoor van anderen, zeer gepast de beschrijving van die ledigheid, welke het aardsche in ons hart achterlaat, van die zucht naar het betere en oneindige, welke in de borst van ieder gevoelig mensch zetelt, en ziet daarin met regt het sterkste bewijs voor onze onsterfelijkheid: deze grondtoon, uit een aantal variatiën telkens weder bovenklinkende, vult den geheelen eersten Zang. - De tweede, in welken echter ook veel gevonden wordt, dat bij het onderwerp des eersten behoort, schijnt eigenlijk gewijd aan het bezingen van onze stemming, nadat wij van deze aarde gescheiden zijn; doch hier vooral vonden wij dat gebrek, hetwelk wij boven beweerden eenigermate in de stof zelve gelegen te zijn. - De derde Zang schijnt ons verreweg de voortreffelijkste te zijn. Hier vraagt de Dichter zichzelven af, hoe en waar wij zullen zijn, wanneer ons aardsche hulsel in het graf gezonken is; beschrijft, in heerlijke verzen, de maan, als ons tusschenverblijf vóór den grooten herstellingsdag der schepping; vertegenwoordigt ons de scharen der afgestorvenen, elkander dáár onderwijzende in kennis en versterkende in de deugd, ter voorbereiding voor den grooten oordeelsdag; terwijl ten slotte de verrijzing eener nieuwe aarde bezongen wordt, op welke zich voor het verheerlijkte, uit den dood opgewekte menschdom de schoonste werkkring ontsluit.

Ziet daar het beloop des geheels in eene vlugtige schets opgegeven; want zonder eene al te groote wijdloopigheid is het niet wel mogelijk, den Dichter in de naauwkeuriger aaneenschakeling zijner denkbeelden te volgen, vooral daar dezelfde gedachte wel eens op meer dan ééne plaats dichterlijk wordt uitgebreid, en dewijl op andere de overgang wel eens niet zeer gelukkig gekozen en de ideënverbinding min of meer duister is. De twee eerste Zangen (en dit is, bij alle schoonheden van détail, een groot gebrek) laten geen helder beeld in de ziel terug; zij zijn niet kunstig genoeg op die eenheid berekend, welke in ieder kunstgewrocht een hoofdvereischte is, en wier daarstelling den meester kenschetst. De derde Zang is in dit, gelijk in andere opzigten, beter geslaagd.

Tot eene proeve der dichterlijke schoonheden, welke in dit stuk gevonden worden, schrijven wij volgaarne de volgende plaats uit den derden Zang af, na welks lezing ieder den Heer

[p. 216]

warnsinck zeker eene welverdiende plaats onder onze beste Dichters zal aanwijzen.

Gesternte van den nacht! gij, die in hooger kringen
Den aardbol trouw verzelt en blijft zijn baan omringen,
U kiest de dichter uit ter woonplaats van de ziel,
Wanneer zij de aard' verlaat, waar 't stofkleed haar ontviel.
Gods Almagt schiep u eens, en, wijs en goed te gader,
Bragt ze uw verheven sfeer den kreits der wereld nader:
Als tweelingzusters zweeft ge op 't afgeteekend spoor
Der heemlen, en de glans van 't zonlicht gaat u voor;
Maar vriendlijk leent ge elkaar dien gloed en hemelluister,
Als beurtlings beider pad zich hult in nachtlijk duister,
En dan de pelgrim hier weêr rustig adem haalt,
En 't rijzend licht begroet, dat op zijn voetspoor daalt.
Hoe zacht is dan dat licht, hoe troostvol en hoe teeder!
't Hergeeft zoo vaak der ziel de ontroofde zielrust weder;
En waar de gloed des dags geen vreugd ontluiken deed,
Daar stelde vaak de nacht een grens aan 't foltrend leed.
De lijder, wien het lot hier enkel distels teelde,
Aanschouwt, als 't morgen wordt, de Schepping en haar weelde,
Maar smaakt die weelde niet; neen, proeft alleen het zuur,
In 's levens kelk gemengd. - Daar naakt het avonduur;
Daar klimt de maan omhoog aan 's hemels heldre tinnen,
En met haar glanst de hoop zijn donkre woning binnen.
Nu wordt de kelk verzoet, die 't aanzijn hem vergalt,
En 't is hem of de last des lijdens hem ontvalt. -
Van waar dat rein gevoel? Wat is 't, dat wij ontwaren,
Zoo vaak het maanlicht speelt in 't ritslend loof der blâren?
Van waar die warme traan, die wang en kaken lekt,
En in 't geschokt gemoed de vreugd des hemels wekt? -
Het spreukschrift is verklaard! De dichter kan het lezen:
Gesternte van den nacht! gij zult mijn woning wezen;
Gij wordt mijn beter huis, wanneer de dood het regt,
Dat eenmaal 't leven gaf, meêdoogloos mij ontzegt,
De leemen hut verbreekt, waarin hij 't leven doofde,
Maar nimmer weêr vergoedt, wat hijme, als buit, ontroofde.
Maar dan ook voelt mijn ziel, Gesternte van den nacht!
Bij al wat haar ontzinkt, het heil, dat op haar wacht.
Wanneer het brekend hart den laatsten zucht zal slaken,
Dan zal uw hooger sfeer mijn zaligheid volmaken.
Daar vindt de ontboeide geest de grenzen van 't verdriet;
Daar prangt het stof niet meer; daar woont de zonde niet.