Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Henriëtte Stolp. Eene onderhoudende Geschiedenis, ter bevordering van godsdienstige kennis en zedelijkheid. Door J.H. Krom. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1827. In gr. 8vo. XVI en 275 Bl. f 2-90.

Wij nemen de treurige taak op ons, van dit allernuttigst werk des waardigen Schrijvers verslag te geven. Hoewel de naam van krom reeds het gunstigste vooroordeel met zich brengt voor hetgeen hij aanbiedt, hebben wij, bij eene herhaalde lezing dezer verdichte Geschiedenis, toch ondervonden, dat de hoogste vooringenomenheid met den Schrijver nergens wordt teleurgesteld. Doch juist de voortreffelijkheid van dit geschrift herinnert ons het treffende verlies, dat niet alleen nabestaanden en vrienden bij den dood van krom hebben geleden, maar ook alle vrienden van waarheid en godsvrucht, wien hij met mond en pen zoo gaarne ten dienste stond.

Het verbod van den Schrijver, om te spreken van zijne verdiensten, sluit ook ons den mond, en weêrhoudt thans onze pen, maar smoort geenszins in ons hart eerbied voor den man, die, door ongemaakte nederigheid, elks achting verhoogt voor zijne uitmuntende hoedanigheden van verstand en hart beide.

Een Gesprek tusschen Lucie en den Schrijver dient ter ver-

[p. 166]

goeding van een Voorberigt, en wordt medegedeeld in den bekenden luimigen trant van krom. Wij zijn nu niet in die stemming, dat wij van dit Gesprek iets verder kunnen zeggen, dan noodzakelijk is, om de eerste aanleiding tot dezen Roman aan den dag te brengen.

Eene lastige kwaal, welke hem in den winter, vooral bij noordelijke winden, de ademhaling in het gaan belemmerde, hield hem, gedurende de laatste jaren, dikwijls in huis en in het hoekje van den haard. Het Programma der Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen wekte zijne aandacht, en de gevraagde Geschiedenis, in den trant van Gumal en Lina van lossius, was alzoo de aanleiding tot de Geschiedenis van Henriëtte Stolp. Hoewel krom's ingediende stuk afgekeurd werd, geschiedde die afkeuring op zulk eene wijze, dat hij geene dringende uitnoodiging behoefde, om dit zijn werk onder eigene vlag in zee te doen gaan. Dit deelen wij mede, niet om de Beoordeelaars der loffelijke Maatschappij ten toon te stellen; ook krom noemt hunne uitspraak billijk; maar omdat natuurlijk nu, door die Prijsvraag, deze Geschiedenis eenigzins anders is geworden, dan wel zou hebben plaats gehad, wanneer krom meer onafhankelijk zijn eigen plan had uitgevoerd. Of nu juist daardoor Henriëtte Stolp belangrijker is geworden, dan niet, is en blijft een onopgelost vraagstuk. Naar onze gedachten is de Geschiedenis nu voor het Algemeen belangrijker geworden, omdat, hoewel Henriëtte Stolp meer onder beschaafden wordt voorgesteld, toch het geheele stuk nu meer is bewerkt geworden voor de behoeften van minder beschaafden. Wij keuren het daarom goed, dat krom zijne Henriëtte Stolp in geen ander kleed gestoken heeft, dan hij haar aan de Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen heeft aangeboden. De ondervinding heeft ons reeds geleerd, dat velerlei soort van menschen deze Geschiedenis met genoegen en nut zal blijven lezen.

Men zal van ons niet vergen, dat wij eene dorre schets leveren van deze, zoo als zij op het titelblad te regt genoemd wordt, onderhoudende Geschiedenis. Van gewone Romans begeert men dit niet, omdat men het aangename der verrassing zelf smaken wil. Maar van dezen Roman is het onmogelijk, in kort bestek het beloop der geschiedenis op te geven. Alles hangt hier op het naauwst aaneen. De gesprekken en onderwijzingen laten zich zoo min van de geschiedenis afscheiden, als deze van gene. Hoofdzakelijk geeft krom

[p. 167]

zelf op, wat de Lezer hier moet zoeken en alleen kan vinden: ‘Dit is (bl. 274) de geschiedenis van Henriëtte Stolp, eene bevallige en tevens zeer waardige vrouw. Zij heeft hare ouders hier nimmer gekend, maar zoo veel te meer haren Vader in den Hemel. Deze heeft haar voor het betere leven opgevoed. Hare geschiedenis is bewijs van zijn aanzijn, zijne magt, zijne wijsheid en zijne zorgende liefde. Die zorgende liefde leidde zoo haar lot, dat zij Hem leerde kennen en zijne heilige bevelen. Ja, zij leerde Hem kennen en kinderlijk vreezen. Zij heeft met God gewandeld. Zij was opmerkzaam op hare zwakheden en gebreken; zij zag, dat zij vergevende genade en hulp van God behoefde; zij maakte daar staat op, naar de leer van het gezond verstand en het Evangelie van jezus. Zij heeft op de wereld, maar niet voor de wereld geleefd. Haar leven was rijk gezegend, en haar sterven zacht. Zij deed blijmoedig en vrolijk eene zalige verwisseling.’ - De geest van geheel de Geschiedenis is ten eenemale doortrokken met het vertroostende denkbeeld: wat God doet, dat is wèl gedaan. Dit denkbeeld komt overal voortreffelijk uit, als men alles leest. Bij versnippering valt het weg. Juist dit maakt deze Geschiedenis onderhoudend, omdat men niets kan of wil missen. Waar men iets bekorten kan, daar toont men omwegen en bijpaden bewandeld te hebben. Hiervan hield krom nooit. Deze Geschiedenis van Henriëtte Stolp bevestigt dit op nieuw. Alwie hier verkorten wil, doet vooral te kort aan het eenige doel der Geschiedenis, voorstelling van Gods vaderlijke leiding te haren opzigte. - Het belangrijke dezer Geschiedenis wordt nog daardoor verhoogd, ‘dat men den draad der geschiedenis’ - onmogelijk, zeggen wij; krom zegt - ‘moeijelijk volgen kan, zonder dat men de godsdienstige gesprekken en lessen mede opneemt.’ - Doch wij staken verdere aanprijzing.

Wij wenschen dit boek in veler, in aller handen, opdat er op deze aarde hoe langer hoe minder alleen voor deze aarde geleefd worde. Minder om de nagedachtenis van den waardigen krom, die buitendien niet ligt vergeten zal worden, dan wel om Nederlands godsdienstig Publiek, wenschen wij hartelijk aan Henriëtte Stolp een' spoedigen herdruk toe, dien zij in elk opzigt waardig is.