Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Vergelijking tusschen de Pharmacopoea Belgica en Batava; met eene korte verklaring der scheikundige bereidingen, in dezelve voorkomende. Door L.G. Bredie. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. In gr. 8vo. Buiten de voorrede, 224 bl. f 2-20.

Onder de prullaria is dit boek inderdaad een meesterstuk, en gevoegelijk zoude deszelfs beoordeeling kunnen bestaan in één woord: scheurpapier. Om echter de zoo gewone beschuldiging, alsof Recensent zich slechts van eene magtspreuk bediende, voor te komen, zullen wij, kortelijk, den deskundigen lezer trachten in staat te stellen, om zelve ons oordeel te toetsen.

Deze vergelijking moet, volgens den Schrijver, dienen, om het gebruik der beide Pharmacopoeen gemakkelijk te maken, vooral voor eerstbeginnenden. Welk gemak hier nu aan eerstbeginnenden verschaft wordt, beoordeele men uit het volgende. Bl. 1 vinden wij bij de proefmiddelen dit opgeteekend: ‘1. Ter ontdekking van loogzouten. In Batava 4. In Belgica 5. proefmiddelen. 1. en 2. komen overeen in beide. 3. is in Belg. papier in lacmus (Bat. spelde lakmoes) geverwd, en door azijnzuur rood gemaakt. 4. Belg. een versch aftreksel van roode kool. 5. Belg. komt overeen met Bat. 4.-2. Ter ontdekking

[p. 103]

van vrije zuren. In beide 3. proefmiddelen, welke overeenkomen (spelling van lacmus en de plantennaam viola odorata in Belg. uitgezonderd). - 3. Ter ontdekking van zuren, zoo vrije, als gebonden. In beide 6 proefmiddelen. 9. 10. 11. 12. 13. Belg. komen overeen met 8. 9. 10. 11. 12. Bat. (alleen de spelling in Belg. acidum tartaricum voor tartarosum in Bat.) bij 14 Belg. is nog gevoegd baryta ter keuze.’ - Op bl. 4 lezen wij: ‘Hydrargyrum. Belg. heeft het woord droog bij glas gevoegd.’

Dit zal wel genoegzaam zijn, om het volstrekt nuttelooze eener zoodanige vergelijking te doen zien, die ook onverstaanbaar is, ten zij men de beide Pharmacopoeën er nevens legge.

Op bl. VII der Voorrede zegt de Schrijver: dat, daar dit boek ook voor ongeoefenden geschikt is, hij, om het nuttig gebruik van hetzelve ook voor hen te vergrooten, bij de behandeling der scheikundige en eenige andere bereidingen, eene korte verklaring derzelve, zoo eenvoudig mogelijk ingerigt, heeft gevoegd. Deze verklaringen zijn, naar het oordeel van Recensent, de ellendigste, die hij wel immer onder de oogen gehad heeft. Allerwegen toch dragen zij de kennelijkste blijken der diepste onkunde, zoo wel in het praktische als in het theoretische gedeelte der Artsenijmengkunde, en vallen niet zelden in het bespottelijke. Naar bewijzen hiervoor te zoeken, zoude overtollig zijn. Men sla het boek open, waar men verkieze; iedere verklaring eener bereiding zal de waarheid van ons oordeel aantoonen. Tot eene proeve schrijven wij daarom de eerste verklaring de beste af. Wij lezen op bl. 67: ‘Sulphur depuratum. Zie Bat. Sulphur Depuratum. Verschilt nog al aanmerkelijk in de beschrijving der bereiding: Belg.: wasch de zwavel met heet water, door dezelve in eene mortier te wrijven, tot dat dezelve geen teeken van zuur meer vertoont, en daarna door afgieting bevrijd wordt van de vuiligheden, welke in het water bezinken; bewaar dezelve, behoorlijk gedroogd, in eene geslotene flesch. Bat.: wasch de zwavel met heet water, tot dat het aanhangend zuur geheel weggenomen zij, bewaar dezelve, na goed gedroogd te zijn.

[p. 104]

‘Verklaring der bereiding. De zwavel is, zoo als de Apotheker dezelve koopt, niet behoorlijk gezuiverd, en daarom in dien staat, voor het geneeskundig gebruik, waarvoor dezelve bestemd is, niet geschikt. De met dezelve verbondene vreemde ligchamen en vuiligheden’ (dit woord schijnt den Schrijver bijzonder te bevallen; het wordt ten minste zeer menigvuldig in zijn boek aangetroffen) ‘moeten weggenomen worden; dit geschied volgens het opgegeven voorschrift. De zwavel heeft van sommige stoffen, waarmede dezelve verbonden was, en ook uit den dampkring, derzelver zuurstof eenigzints tot zich getrokken, en is daardoor gedeeltelijk in eene ligte graad verzuurd geworden; dit zuur wordt door afwasschen met heet water in hetzelve opgelost, en de zwavel er van bevrijd. Vuiligheden en aanhangende vreemde ligchamen, zwaarder dan de zwavel zijnde, bezinken, en kunnen dus door afgieting derzelve weggenomen worden; vuiligheid bovendrijvende, kan men eerst wegnemen; behoorlijk moet de dus afgewasschen zwavel gedroogd worden, daar dezelve anders de zuurstof uit het water weder eenigzints tot zich zoude trekken, en daarom ook, voor de zuurstof der dampkring, in eene geslotene flesch bewaard worden.’

Dit is dan eene korte en zoo eenvoudig mogelijke verklaring van eene der eenvoudigste bereidingen. Hoedanig het gelegen zij met meer zamengestelde, laat zich hieruit van zelve opmaken.

Het volgende voegen wij hier nog bij, en stappen daarmede van dit boek af. In de verklaring der bereiding van het Acidum sulphuricum purum, op bl. 72, wordt ons geleerd, dat de bijvoeging van platina-draden dient ‘ter meerdere zuivering der bereiding; daar dezelve het zwavelzuur nog meer doen ineendringen.’ De Schrijver waarschuwt daarbij tevens, de voegen niet toe te lijmen, ‘om de ontwikkeling der dampen, welke, (NB.) door de ontleding van de waterachtige deelen nog in de vitriool-olie bevat, meest uit waterstof-gaz bestaan.’(!!!)

Wij achten onzen tijd te kostbaar, om meerdere staaltjes mede te deelen, en vertrouwen, dat het bovenstaande

[p. 105]

genoegzaam zal zijn ter staving van ons bij den aanvang uitgebragt oordeel, dat dit boek onder de prullaria behoort, en geene andere waarde heeft dan die van scheurpapier.